پسته | صفر تا صد کشت

مقدمه

پسته، به سرزمین مادری این محصول در ایران بازمی‌گردد و از گویش‌های مردم خراسان نام‌گذاری شده است. رویشگاه طبیعی پسته در محدوده‌ای از این سرزمین واقع شده است. اسناد تاریخی نشان می‌دهد که این منطقه در شمال شرقی ایران واقع شده و بعدها نام خراسان را گرفته است.

این منطقه به عنوان رویشگاه اصلی و اولیه درختان پسته محسوب می‌شود که حد غربی آن تا مناطق نیشابور و حد شرقی آن تا مناطق بلخ در دو سوی رودخانه جیحون گسترش داشته است. انتقال درختان پسته به سایر نقاط پسته خیز کشور و سایر نقاط جهان بعد از ظهور اسلام آغاز شد.

ورود پسته به آمریکا به سال 1929 بازمی‌گردد. دراین سال، یک گیاه‌شناس آمریکایی که به مدت 6 ماه به ایران سفر کرده بود، 6 کیلوگرم از پسته باکیفیت ایران را به آمریکا برده و در ایالت کالیفرنیا کاشت. از آن زمان، پسته کاشته شده در ایالت کالیفرنیا به نام “پسته کرمان” شناخته می‌شود.

تولید و صادرات پسته در ایران و جهان

طبق آمار منتشره میزان تولید پسته در ایران سالانه حدود ۵۷۵ هزار تن است و تنها ۱۰ درصد از این محصول مصرف داخلی دارد و ۹۰ درصد دیگر صادراتی است. مصرف سالیانه پسته برای هر خانواده ایرانی حدود ۲ کیلوگرم است.^. تولید و صادرات پسته ایرانی، سالانه در حدود ۱٫۴ تا ۱٫۷ میلیارد دلار برای ایران، درآمدزایی می‌کند. شهرستان‌های رفسنجان، زرند،  سیرجان،  انار،  بردسکن،  مه ولات،  خلیل‌آباد،  دامغان، بوئین زهرا،  ابرکوه مراکز اصلی تولید پسته در ایران به‌شمار می‌آیند و ۸۰ درصد پسته تولیدشده در ایران، از این مناطق به‌دست می‌آید.

با توجه به آمار سازمان خوار و بار جهان (F.A.O)، تولید پسته در ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱۹۰ هزارتن بوده که این کشور را در مقام سوم جهان، جای داده ‌است. پیش از ایران، ایالات متحده با تولید ۴۷۴ هزارتن در جایگاه نخست و ترکیه با تولید ۲۹۶٬۳۷۶ تن در جایگاه دوم قرار داشته‌اند.

آمریکا با تولید ۴٬۱۹۰ کیلوگرم به‌ازای هر هکتار بالاترین میانگین عملکرد پسته را در جهان به خود اختصاص داده‌است و پس از آن کشورهای ترکیه و چین با تولید به‌ترتیب ۳٬۴۲۴ و ۳٬۲۸۳ کیلوگرم در هر هکتار مقام‌های دوم و سوم را در عملکرد متوسط هر هکتار کسب کرده‌اند. اما متوسط عملکرد پسته در ایران تنها ۶۶۸ کیلوگرم در هر هکتار می‌باشد.

ارزش صادرات جهانی پسته در سال ۲۰۱۷ برابر ۱٫۸۱ میلیارد دلار بوده که سهم آمریکا از آن ۸۴۲٫۷۵ میلیون دلار، سهم هنگ‌کنگ ۳۵۹٫۶۶ میلیون دلار و سهم ایران ۱۹۹٫۳۶ میلیون دلار (11%) بوده‌است. نتایج تحقیقی که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده‌است نشان می‌دهد، تقریباً نیمی از پسته توزیع شده در جهان در سال ۲۰۱۹ توسط ایالات متحده آمریکا تأمین شده‌است که دلیل آن افت تولید پسته در ایران به میزان ۷٪ بوده‌ است.

مهم‌ترين ارقام پسته در ايران

مهم‌ترين پسته‌هاي ايران عبارت‌اند از: اكبري، كله‌قوچي، احمدآقايي، اوحدي، بادامي زرند، ممتاز، خنجري دامغان، شاه‌پسند، نوق و قزويني. خصوصيات هر كدام از آنها به شرح ذيل است:

پسته رقم اكبري

یکی از ارقام تجاری است که از نظر اقتصادی ارزش بالاتری دارد، میوه‌های آن دارای شکل بادامی، درشت و چگالی بالایی دارند. برگ‌های این گیاه به صورت متراکم رشد می‌کنند و این گیاه معمولاً محصولات زیادی تولید می‌کند. این گیاه دیر گل می‌دهد و معمولاً در دهه سوم ماه شهریور به مرحله قابل‌ برداشت می‌رسد.

پسته كله‌قوچي

گیاه پسته کله‌قوچی یک رقم پسته است که دارای میوه‌های فندقی درشتی با عملکرد خوب در شرایط کمبود آب و مواد غذایی حساس است. بیشتر برگ‌های این گیاه متشکل از 5 برگچه هستند. پسته کله‌قوچی به علت زود گل دادن، در مقابل سرماهای دیررس بهاره حساسیت دارد و ممکن است خسارت‌هایی به آن وارد شود. این رقم معمولاً در دهه دوم ماه شهریور به مرحله قابل‌ برداشت می‌رسد و از این نظر به عنوان یک رقم متوسط رس در نظر گرفته می‌شود.

رقم احمدآقايي

گیاه رقم احمدآقایی یک رقم پسته است که دارای میوه‌های بادامی‌شکل با پوست استخوانی سفید می‌باشد. اکثر برگ‌های این گیاه متشکل از سه برگچه هستند. این رقم به عنوان یک رقم متوسط گل ده و در دهه سوم ماه شهریورماه قابل برداشت است. همچنین، از نظر زمانی جزو ارقام دیررس محسوب می‌شود.

رقم اوحدي

رقم اوحدی یکی از گسترده‌ترین ارقام تجاری در ایران به حساب می‌آید. این رقم بسیار معروف و سازگار با اکثر مناطق پسته‌کاری است. در طی 50 سال گذشته، باغات این رقم در سراسر کشور احداث شده و بیشتر برگ‌های آن متشکل از سه برگچه هستند، و برگ‌های انتهایی آن از برگ‌های جانبی بزرگ‌ترند. رقم اوحدی به عنوان یک رقم متوسط گل ده شناخته می‌شود و در دهه اول ماه شهریور قابل برداشت است، به همین دلیل از نظر زمانی جز ارقام زودرس محسوب می‌شود.

پسته رقم ممتاز

ميوه‌هاي اين رقم نسبت به ساير ارقام خوشمزه‌تر است اكثر برگ‌هاي آن مركب سه برگچه‌اي است، و در دهه سوم شهريورماه قابل‌برداشت است و جزو ارقام ديررس به‌حساب مي‌آيد.

 رقم نوق

اين رقم در زمان‌هاي گذشته در رفسنجان وجود داشته به‌ويژه در منطقه نوق كه آب‌وهواي گرم‌تر نسبت به رفسنجان دارد گسترش بيشتري يافته است.

رقم بادامي زرند

رقم بادامی زرند یکی از ارقام پسته است که میوه‌های آن به شکل بادامی‌شکل ریز و دارای شکل خنجری می‌باشند. این میوه‌ها دارای رنگی کدر هستند. منشأ اصلی این رقم باغات قدیمی منطقه زرند در استان کرمان است و اکثر برگ‌های آن متشکل از پنج برگچه هستند. رقم بادامی زرند به علت زود گل دادن در نیمه اول ماه مهر قابل برداشت است و از نظر زمانی جز ارقام خیلی دیررس محسوب می‌شود. این رقم اغلب در منطقه زرند کرمان و مناطق مشابه کشت شده و از آنجا محصولات با کیفیتی تولید می‌گردد.

رقم خنجري دامغان

اين رقم يكي از ارقام تجاري منطقه دامغان است كه ميوه‌ها بادامی‌شکل و اكثر برگ‌هاي آن مركب و سه برگچه‌اي هستند، رقم دير گل‌ده و در دهه دوم شهريورماه برداشت مي‌شود و جز ارقام متوسط‌ رس محسوب مي‌شود.

رقم شاه‌پسند

شاه‌پسند يكي از ارقام تجاري منطقه دامغان بوده، داراي ميوه بادامی‌شکل و اكثر برگ‌هاي آن مركب سه برگچه‌اي هستند. رقمي است دير گل‌ده كه در نيمه دوم شهريورماه برداشت مي‌شود و جزو ارقام متوسط‌ رس محسوب مي‌شود.

رقم قزويني

رقم قزوینی یکی از ارقام پسته است که منشأ آن منطقه قزوین در ایران می‌باشد و به نام پسته کله‌پزی نیز مشهور است. میوه‌های این رقم دارای شکل بادامی بوده، به طور کلی ریز و دارای مغز نسبتاً سبزرنگ هستند. تعداد میوه‌های موجود در هر خوشه بسیار زیاد است و اکثر برگ‌های آن متشکل از سه برگچه هستند.

رقم قزوینی به علت دیر گل دادن در اواسط ماه مرداد قابل برداشت است و از نظر زمانی جز ارقام خیلی زودرس محسوب می‌شود. این رقم اغلب در منطقه قزوین و مناطق مشابه کشت می‌شود و محصولات با کیفیتی تولید می‌کند.

ارقام بر اساس گلدهی

به‌طورکلی ارقام از نظر گل‌دهي به سه دسته به شرح ذيل تقسيم مي‌شوند:

ارقام زود گل: كله‌قوچي، ممتاز، نوق

ارقام متوسط گل: احمدآقايي، اوحدي، بادامي زرند

ارقام دير گل: اكبري، شاه‌پسند، خنجري دامغان

ارزش غذايي پسته

مواد و عناصر موجود در 100 گرم پسته به شرح جدول ذيل است:

مقدار انرژي حاصله از 100 گرم مغز پسته حدوداً 626 كيلوكالري است.

چنان‌چه درباره هر یک از ارقام پسته سوالی دارید می‌توانید از مشاورین اگروتک بپرسید.

گياه‌شناسي پسته

درخت پسته اهلي (Pistacia vera) متعلق به تيره سماق (Anacardiaceae) است. جنس (Pistacia) داراي 11 گونه است كه همگي از خود تربانتين يا سقز ترشح مي‌كنند گياهان اين تيره به‌صورت درخت يا درختچه هستند. جنس‌هاي مهم اين تيره سماق (Rhus)، پسته (Pistacia)، درختچه پر (Cutinus)، انبه (Mangifera) و بادام‌هندی (Anacardium) هستند. گونه‌هاي مهم در ايران P. vera يا پسته ايراني P. khinjuk-P. Multica است كه در ايران به‌عنوان پايه براي پيوند به کار مي‌رود. P. Mutica در ايران به نام بنه و P. khinjuk به نام چاتلانقوش مي‌شناسند.

در بيش از 99 درصد باغات پسته از گونه‌هاي اهلي به‌عنوان پايه استفاده مي‌شود. این گونه‌ها در مناطق مختلف ايران تنوع ژنتيكي و فنولوژيكي بسيار زياد دارد. رشد اوليه آن زياد و با پيوندك ارقام مختلف به‌خوبی سازگاري دارد ولي به نماتد مولد غده در ريشه، گموز و ورتيسيليوم حساس است. پايه بنه يكي از پايه‌هاي مقاوم به نماتد مولد غده ريشه بوده و پايه چاتلانقوش به‌عنوان پايه مقاوم به خشكي و کم‌آبی شناخته شده است. در ساير كشورها از پايه‌هاي ديگري استفاده مي‌كنند مثلاً در كاليفرنيا از پايه P. atlantica به دليل مقاومت به سرما و از پايه P. integerina كه مقاوم به ورتيسيليوم است استفاده مي‌كنند.

ريشه

سیستم ریشه‌زایی در درختان پسته به صورت محوری و عمودی توسعه می‌یابد و به عمق‌های بیش از دو متر در خاک نفوذ می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که درختان پسته قادر به نفوذ عمیق در خاک شده و آب و مواد معدنی موجود در آن را به‌خوبی جذب کنند. این قابلیت باعث مقاومت درختان پسته در برابر خشکی در دوره‌های طولانی می‌شود. در مقابل، قدرت ریشه‌زایی فرعی در درختان پسته بسیار ضعیف است. به عبارت دیگر، ریشه‌های فرعی کمتری راه‌اندازی می‌کنند و در صورت قطع شدن انتهای یکی از ریشه‌های اصلی، درخت به شدت تضعیف می‌شود و ممکن است از بین برود. بنابراین، مراقبت و حفظ ریشه‌های اصلی درختان پسته بسیار اهمیت دارد تا از خشکی و تنش‌های محیطی محافظت شوند و رشد و توسعه بهتری داشته باشند.

برگ

درختان پسته دارای برگ‌های مرکب شانه‌ای هستند. از هر برگ، یک جوانه جانبی رشد می‌کند و بیشتر این جوانه‌های جانبی به گل‌آذین اولیه تبدیل می‌شوند. همچنین، این جوانه‌های جانبی یک محور اصلی را تشکیل می‌دهند که در سال بعد خوشه‌های پسته را تولید می‌کند. به عبارت دیگر، خوشه‌های پسته به صورت جانبی بر روی شاخه‌های یک ساله ظاهر می‌شوند و در سال بعد از این شاخه‌ها رشد می‌کنند تا میوه‌های پسته را تشکیل دهند. این ویژگی منحصر به فرد در ساختار رشد درختان پسته به آنها امکان تولید خوشه‌های پسته در سال‌های مختلف را می‌دهد.

گل‌آذین

درخت پسته به عنوان یک درخت دوپایه شناخته می‌شود، به معنی اینکه گل‌های نر و ماده روی درخت‌ها به صورت جداگانه و روی اندازه‌گیری جداگانه قرار دارند. برای تولید محصول پسته، حضور هر دو نوع گل در جوار یکدیگر ضروری است. گل‌های ماده دارای نکتار نیستند و بنابراین نمی‌توانند زنبور عسل را به خود جلب کنند. به عبارت دیگر، تلقیح گل‌های ماده به وسیله باد و دیگر عوامل محیطی صورت می‌گیرد.

درختان پسته نر و ماده در ظاهر خود تفاوت دارند. افراد ماهر و باغبانان با تجربه می‌توانند از ویژگی‌هایی مانند اندازه درخت، شکل برگ‌ها، شکل جوانه‌ها و نحوه قرارگیری آنها بر روی شاخه‌ها، نر و ماده را تشخیص دهند. این تفاوت‌ها در هنگام گلدهی آسانتر قابل تشخیص هستند. اما برای تایید دقیق‌تر و بهبود تولید میوه پسته، استفاده از درختان نر و ماده در نزدیکی یکدیگر اساسی است.

گل‌هاي نر

درختان نر پسته در ماه فروردین حدود 5 تا 7 روز زودتر از درختان ماده به گل می‌نشینند. گل‌های درخت نر به صورت خوشه‌هایی تجمع می‌یابند، و هر خوشه شامل تعدادی گل متراکم است. این گل‌ها بدون گلبرگ و کاشی‌های واقعی هستند و هر گل نر دارای 5 پرچم بیضی‌شکل کوتاه و سبزرنگ است. این ویژگی‌ها از درختان نر پسته تشخیص داده می‌شود و زمان گلدهی آنها را تعیین می‌کند.

در مقابل، گل‌های درختان ماده دارای گلبرگ‌ها و کاشی‌های واقعی هستند و به عملیات تلقیح و تولید میوه کمک می‌کنند. این دو نوع گل با هم تعامل کرده و به تولید محصول پسته منجر می‌شوند.

گل آذین نر

گل‌هاي ماده

گل‌هاي ماده، همانند گل‌هاي نر، به شکل خوشه‌هایی تشکیل می‌شوند. اما تفاوت اصلی آنها در شکل قرارگیری گل‌هاست؛ گل‌های ماده به صورت منفرد و با فاصله در خوشه‌ها قرار دارند. اگر در این مرحله عمل تلقیح صورت نگیرد، کلاله‌های گل‌های ماده به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای تغییر رنگ می‌دهند و در نهایت می‌افتند. اما اگر عمل تلقیح انجام شود، خوشه‌های گل ماده شروع به رشد می‌کنند و دانه‌ها به تدریج بزرگتر می‌شوند. این عمل تلقیح اساسی برای تولید محصولات گلخانه‌ای و کشاورزی با کیفیت است.

گل آذین ماده

كاشت درختان پسته

شرایط آب و هوایی

شرایط آب و هوایی برای کشت پسته بسیار مهم هستند و باید به دقت رعایت شوند. در ادامه، شرایط آب و هوایی مهم برای کشت پسته را بررسی خواهیم کرد:

دما

درختان پسته دماهای بالای 40 درجه سانتیگراد بالای صفر و دماهای زیر 20 درجه سانتیگراد زیر صفر را به خوبی تحمل می‌کنند. اما در زمان سرماهای دیررس بهاره باید مواظب باشید چرا که درجه حرارت نزدیک به انجماد خسارت زیادی به درختان پسته می‌زند.

ارتفاع

درختان پسته عموماً در ارتفاعات بین 900 تا 2000 متر از سطح دریا رشد می‌کنند. بعضی از گونه‌ها ممکن است در ارتفاعات 700 تا 3000 متر هم رشد کنند.

رطوبت

رطوبت نسبی در تابستان برای برداشت حداکثر عملکرد باید حدود 35٪ باشد. رطوبت کمتر از این نیز مطلوب است چرا که باعث کاهش امراض قارچی می‌شود. افزایش رطوبت هنگام گرده‌افشانی و گلدهی می‌تواند باعث کاهش بازده گرده‌افشانی شود.

باد و باران

باد قوی و باران زیاد ممکن است به درختان پسته آسیب بزند. برف، تگرگ، سرماهای بهاری و گرماهای شدید تابستانی نیز تأثیرگذار بر عملکرد و محصول پسته هستند.

سایر عوامل

دقت به نکاتی مانند تهویه مناسب، کاشت دور از درختان میوه‌های دیگر (برای پیشگیری از انتقال امراض) و استفاده از تنظیمات آبیاری مناسب نیز بسیار مهم است. به طور کلی، پسته به آب و هوای گرم و خشک تابستانی و زمستان‌های سرد و معتدل عادت دارد. با رعایت شرایط مناسب آب و هوایی و مدیریت مراقبتی مناسب، می‌توان درختان پسته با عملکرد خوبی را پرورش داد.

مشاورین در اپلیکیشن اگروتک پاسخگوی شما در کشت پسته هستند. 

آبیاری

مدیریت منابع آب

آب، یکی از موارد حیاتی برای باغ‌های پسته است و اغلب از منابع آب زیرزمینی به‌ویژه چاه‌های عمیق تأمین می‌شود. این منابع آب معمولاً دارای شوری زیادی هستند. در روش آبیاری غرقابی، مقدار آب مورد نیاز برای درختان پسته بین 5000 تا 12000 مترمکعب در هکتار واحد قرار دارد.

اگرچه درختان پسته استقامت زیادی در برابر کم‌آبی دارند، اما باید در ابتدای کاشت و در مراحل ابتدایی رشد آن‌ها از آبیاری نادرست صرف‌نظر شود. مقدار آب مورد نیاز باید با توجه به بافت خاک تعیین شود. به طور متوسط، نگهداری آب و مدار آبیاری بسته به سن درخت به شرح زیر توصیه می‌شود (به استثنای فصل زمستان):

• در سال اول کاشت: حداقل 12000 مترمکعب در هکتار
• در سال دوم کاشت: حداقل 10000 مترمکعب در هکتار
• در سال سوم کاشت: حداقل 8000 مترمکعب در هکتار
• در سال چهارم کاشت و بعد از آن: حداقل 6000 مترمکعب در هکتار

این توصیه‌ها به کشاورزان کمک می‌کند تا منابع آبی خود را بهینه مدیریت کرده و درختان پسته را به نحو بهتری رشد دهند. همچنین، لازم است در زمستان نیز مدیریت منابع آب را به صورت مؤثری انجام داد تا مصرف آب در این ماه‌ها نیز بهینه باشد. باید توجه داشت زمانی که مدار آبیاری یک ماه است، در هر آبیاری آب زیادی به درخت داده شود تا رطوبت کاملاً به عمق خاک نفوذ کند

آبياري نهال‌هاي پسته

آبیاری نهال‌های پسته در دوره‌های مختلف نیاز به مقادیر و فراوانی‌های مختلف دارد. در اینجا چند نکته مربوط به آبیاری نهال‌های پسته در دوره‌های مختلف آمده است:

• دوره آبیاری پس از کاشت: پس از کاشت نهال‌های پسته، آبیاری بلافاصله باید شروع شود تا ریشه‌ها در خاک مستحکم شوند. آبیاری روزی یکبار در این مرحله کافی است.
• دوره آبیاری در سال دوم: در سال دوم پس از کاشت، دوره‌های آبیاری را به 14 روز یکبار افزایش دهید. اگر آب کافی در دسترس باشد، می‌توانید دوره آبیاری را به همین تعداد ادامه دهید.
• دوره آبیاری در سال‌های بعدی: از سال سوم به بعد، با توسعه ریشه‌ها و رشد درختان پسته، میزان آبیاری باید افزایش یابد. در این مرحله، آبیاری غرقابی با مقدار حدود 4000 مترمکعب در هکتار در سال مناسب است. این مقدار باید به اندازه کافی باشد تا ریشه‌ها به عمق بیشتری نفوذ کنند و از منابع آبی عمیق‌تر بهره‌برند
• نظارت بر نیاز آبی: در همه مراحل رشد درختان پسته، نظارت دقیق بر نیاز آبی و وضعیت خاک بسیار مهم است. باید از نشانه‌های کمبود آب مانند خشک شدن و زردی برگ‌ها پیروی کرد و آبیاری را به موقع انجام داد.
• توزیع آب به تساوی: در هر دوره آبیاری، توزیع آب به تساوی در سراسر باغ حائز اهمیت است تا همه درختان به مقدار کافی آب دریافت کنند.

آبياري درختان بارور پسته

برای آبیاری باغات پسته، باید توجه ویژه‌ای به مقدار آب، زمان آبیاری، روش آبیاری، و دور آبیاری داشت. عواملی که در انتخاب روش آبیاری باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

خواص فیزیکی و شیمیایی خاک: نوع و ویژگی‌های خاک می‌توانند تأثیر زیادی بر روش آبیاری داشته باشند. باید تحلیلی دقیق از خاک صورت گیرد تا رطوبت مطلوب و مواد مغذی به گیاهان فراهم شود.

یکنواختی شیب زمین: شیب زمین و توپوگرافی مکان باغات پسته نیاز به تنظیم مناسبی دارند تا آب به یکنواختی به گیاهان برسد و عدم تجمع آب در بخش‌های پایینی جلوگیری شود.

خطر یخ‌بندان: در مناطقی که در فصل زمستان دمای پایینی دارند، باید خطر یخ‌بندان را در نظر گرفته و آبیاری را به نحوی برنامه‌ریزی کرد که یخ‌بندان به گیاهان آسیبی نرساند.

هزینه و میزان مقدار آب مصرفی: هزینه‌های مرتبط با سیستم آبیاری و میزان آب مورد نیاز برای باغات پسته نیز باید مدنظر قرار گیرد. انتخاب روشی که میزان آب مصرفی را بهینه کند و همچنین هزینه‌ها را کاهش دهد، حائز اهمیت است.

با درنظر گرفتن این عوامل و با اجرای آبیاری بهینه، می‌توان به بهترین عملکرد و محصولیت بالاتر در باغات پسته دست یافت.

روش‌های مختلف آبیاری

آبياري كرتي

اين روش به زمين نسبتاً مسطح (شيب كمتر از 1%) و آبي با دبي زياد نياز دارد طول و عرض نوارها به شيب و بافت خاك و مقدار آب وابسته است. راندمان مزرعه‌اي اين روش آبياري بين 40 تا 80 درصد است.

 آبياري شياري

در اين روش شيارهاي شيب‌دار ايجاد كرده و آب را در اين شيارها هدايت مي‌كنند در اين روش شيب نبايد از 2% تجاوز كند زيرا بيش از اين ممكن است فرسايش ايجاد كند.

آبياري به روش (بابلر)

در اين روش آب به‌وسيله لوله پولي اتيلن به‌پای درخت انتقال داده و به‌وسيله يك فواره پلاستيكي (بابلر) آب به داخل كرت، حوضچه و يا كرتچه منتقل مي‌شود در اين روش بهتر است كه زير هر درخت تشتكي به قطر يك متر و حداكثر به قطر تاج درخت ايجاد، و داخل آن را آبياري انجام داد.

سيستم آبياري ناحيه‌اي (نقطه‌اي)

در سیستم آبیاری ناحیه‌ای (نقطه‌ای)، از دو نوع آبیاری قطره‌ای استفاده می‌شود: آبیاری قطره‌ای روی زمین و آبیاری قطره‌ای زیرزمینی. آبیاری زیرزمینی با استفاده از لوله‌های سفالین یا لوله‌های متخلخل از جنس پلی‌اتیلن انجام می‌شود و از آبیاری بارانی میکرو یا میکروجت استفاده می‌کند. در این روش، آب به وسیله لوله‌ها به قطره‌چکان‌ها منتقل می‌شود.

این روش آبیاری منجر به کاهش مصرف آب و کاهش سطح خاک مرطوب شده نسبت به روش‌های دیگر می‌شود. برای درختان پسته مسن، سطح خاک مرطوب باید حداقل 40-60٪ باشد، در حالی که برای درختان جوان این مقدار تنها 5-10٪ خواهد بود. برای درختان پسته در خاک لومی (Loamy) به بیش از 6-8 قطره‌چکان نیاز است. به عنوان مثال، درختان پسته 4-5 ساله سالیانه حدود 4000 مترمکعب آب در هکتار در سال نیاز دارند. دوره‌های حساس آبیاری شامل زمان گل‌دهی (فروردین ماه) و پر شدن دانه در تیرماه هستند. همچنین، آبیاری مهمی که برای خندان شدن مغز پسته در شهریورماه یا آخرین آبیاری قبل از رسیدن کامل محصول صورت می‌گیرد، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

توصیه می‌شود با توجه به شرایط خاک و اقلیم منطقه خود و با مشورت با متخصصان کشاورزی، برنامه آبیاری مناسبی را برای باغات پسته‌تان انجام دهید. مشاورین اگروتک در این زمینه پاسخگوی شما هستتند. 

خاک

پسته به آب نیاز دارد و زمین باید دارای خاک با زهکشی خوب و امکان دسترسی به آب باشد. در کاشت و مراقبت از درختان پسته، شوری آب بسیار اهمیت دارد. حداکثر شوری قابل‌قبول برای پسته تا ۱۲ میلی موس بر سانتیمتر است و هر چه از این مقدار بیشتر شود، ممکن است به نهال‌ها آسیب برساند و آن‌ها را خشک کند. به همین دلیل کاشت نهال یا بذر نباید در داغ آب و نوک پسته‌ها انجام شود. بهتر است محل کاشت به‌اندازه کافی پایین‌تر از محل داغ آب باشد.

خاک باید مناسب و مغذی باشد و اسیدیته خاک باید در محدوده مطلوب باشد.

در برخی موارد استثنایی، اگر بافت خاک نامناسب باشد، می‌توان مواد اصلاحی را اضافه کرد. در این صورت، بهتر است مواد اصلاحی را قبل از شخم و دیسک زدن به خاک اضافه کنید و سپس عملیات شخم‌زنی و دیسک‌زنی را انجام دهید. این کارها به کشاورزان کمک می‌کند تا شوری خاک را کنترل کرده و محیطی مناسب برای رشد درختان پسته ایجاد کنند.

خصوصيات خاك

خاک مناسب برای کاشت پسته بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد و کیفیت محصول داشته باشد. در ادامه، خصوصیات مهم خاک برای کاشت پسته را بررسی خواهیم کرد:

• بافت خاک: مناسب‌ترین خاک برای کاشت پسته خاک‌های با بافت شنی لومی یا شنی رسی هستند. همچنین، در خاک‌های سنگین لومی رسی سیلتی نیز می‌توان پسته کاشت. این خاک‌ها دارای نفوذپذیری مناسب و ظرفیت نگهداری آب و مواد غذایی همراه با تهویه مناسب برای رشد ریشه‌ها هستند.
• عمق خاک: عمق خاک باید بیش از 2 متر باشد و بافت در این عمق باید یکنواخت باشد. این خاک‌ها دارای نفوذپذیری مناسب برای آب و هوا هستند و قادر به نگهداری مناسب آب و مواد غذایی برای درختان پسته هستند.
• شوری: پسته به شوری مقاوم است، اما آستانه شوری آب برای کاشت پسته حدود 8 میلی‌موز بر سانتی‌متر مربع است. افزایش هر واحد شوری در آب، عملکرد را به طور محسوسی کاهش می‌دهد.
• pH خاک: pH خاک برای کاشت پسته باید در محدوده 7 تا 8 باشد.
• سایر عوامل: در خاک‌های کم‌عمق و سخت لایه و خاک‌های سنگین که رطوبت را به مدت طولانی در خود نگه می‌دارند، ریشه‌ها قصار می‌مانند و این می‌تواند منجر به کاهش عملکرد گیاهان پسته شود.

در کل، خاک مناسب برای کاشت پسته باید دارای نفوذپذیری، نگهداری آب و مواد غذایی مناسب و pH مناسب باشد. همچنین، کنترل شوری آب خصوصاً در مناطق با آب شور مهم است تا عملکرد و کیفیت محصول تضمین شود.

زرد شدن درختان در اثر عدم زهکشی

جهت انجام تست خاک می‌توانید در بخش مکانیاب اپلیگیشن اگروتک نزدیکترین آزمایشگاه به خود را پیدا کنید. 

نياز سرمايي پسته

پسته برای رشد و تکمیل جوانه‌ها به سرمای کافی در طی دوره خواب زمستانی نیاز دارد. برای رشد سالانه ویژگی‌های مثبتی مانند گلدهی بهتر و تعداد برگچه‌های بیشتر لازم است که درختان پسته دوره‌های مشخصی از سرما را تجربه کنند. در این راستا، ساعات سرمایی با دمای کمتر از 7 درجه سانتی‌گراد بسیار مهم هستند.

درختان پسته به عنوان درختان خزان‌دار نیاز به حداقل 1000 ساعت سرما با دماهای کمتر از 7 درجه سانتی‌گراد در طول دوره خواب زمستانی دارند. عدم تأمین این سرمای مورد نیاز می‌تواند منجر به تأخیر در گلدهی، کاهش تعداد برگچه‌ها و تشکیل برگ‌های ساده و ناطبیعی شود.

سرما در طول زمستان به عنوان یک عامل اساسی در تنظیم فرآیندهای بیولوژیکی درختان پسته نقش مهمی ایفا می‌کند. این سرما به عنوان یک مهمان نهایی جوانه‌زنی برای درختان پسته عمل می‌کند و به ایجاد تعادل در فرآیندهای رشدی آنها کمک می‌کند. بنابراین، مراقبت از درختان پسته و تأمین نیازهای سرمایی آنها از اهمیت بسیاری برخوردار است تا محصول با کیفیت و بهره‌وری مطلوبی تولید شود.

انواع روش کشت

 كشت و توليد نهال

روش‌های کشت نهال پسته مهم‌ترین مرحله در تأمین نهال‌های سالم و قوی برای کاشت درختان پسته است.

• آماده‌سازی زمین: ابتدا زمین برای احداث نهالستان آماده می‌شود. در این مرحله، جوی‌ها و پشته‌هایی به عرض 50-100 سانتی‌متر و عمق 50-70 سانتی‌متر ایجاد می‌شوند.
• آبیاری: پس از ایجاد جوی‌ها و پشته‌ها، آنها را آبیاری می‌کنید تا زمین مرطوب شود.
• کاشت بذر: در فصل زمستان، نهالستان آماده برای کاشت بذر می‌شود. بذرهای پسته به مدت 12 ساعت قبل از کاشت خیسانده می‌شوند و با قارچ‌کش ضدعفونی می‌شوند. گودال‌هایی به عمق 3-2 سانتی‌متر ایجاد می‌شود و بذرها در داخل این گودال‌ها قرار داده می‌شوند. سپس روی بذرها را با ماسه پوشانده می‌شود.
• فاصله‌گذاری: در مناطق دارای خاک و آب شور، عرض جوی‌ها را 1.5-1 متر و عمق آنها را 30-20 سانتی‌متر در نظر می‌گیرند. بذرها در وسط جوی‌ها کاشت می‌شوند تا آب هنگام آبیاری حدود 5 سانتی‌متر روی بذرها برود. همچنین، طول جوی‌ها در این روش 50-30 متر و فواصل ردیف‌ها 8-6 متر است.
• آبیاری: پس از سبزشدن بذرها، بسته به شرایط آب و هوا، هر 10-15 روز آبیاری انجام می‌شود.

این روش‌ها برای کشت و تولید نهال پسته مورد استفاده قرار می‌گیرند تا نهال‌های سالم و قوی تولید شوند که می‌توانند درختان پسته پر محصولی را تشکیل دهند.

كاشت پسته در گلدان

کاشت پسته در گلدان یک روش مناسب برای کاشت پسته به عنوان نهال در منازل یا فضاهای کوچک است. در این روش، از کیسه‌های پلاستیکی سیاه به قطر 15-10 سانتی‌متر و ارتفاع 30-25 سانتی‌متر برای ساخت گلدان‌ها استفاده می‌شود. ترکیب خاک معمولاً شامل دو قسمت خاک زراعی به همراه دو قسمت ماسه و یک قسمت کود گاوی پوسیده است.

مراحل کاشت پسته در گلدان

مراحل کاشت پسته در گلدان به شرح زیر است:

• آماده‌سازی گلدان: کیسه پلاستیکی را در قطر و ارتفاع مناسب برش دهید تا به عنوان گلدان برای کاشت پسته استفاده شود.
• ترکیب خاک: مخلوطی از دو قسمت خاک زراعی و دو قسمت ماسه به همراه یک قسمت کود گاوی پوسیده را در گلدان قرار دهید. این ترکیب خاک باید دارای خصوصیات مناسبی باشد تا رشد نهال پسته را تسهیل کند.
• کاشت بذر: دو عدد بذر پسته را در عمق 2-3 سانتی‌متر در خاک گلدان قرار دهید و با ماسه یا خاک روی آنها را بپوشانید.
• آبیاری: بعد از کاشت بذرها، آبیاری متناسب با نیازهای نهال انجام دهید. حفظ رطوبت خاک بسیار مهم است.
• مراقبت: نهال‌های پسته را در محیط مناسب نگهداری کنید. در فصل‌های گرم تابستان، نیاز به آبیاری منظم و مراقبت دارند.
• زمان کاشت: زمان مناسب برای کاشت پسته در گلدان اواخر زمستان یا اوایل بهار است.

با رعایت این مراحل و مراقبت منظم، می‌توان نهال‌های پسته سالم و قوی در گلدان تولید کرد و آنها را در فضاهای کوچک یا در منزل خود کشت نمود.

كاشت پسته در خزانه

کاشت پسته در خزانه یک روش کاشت مختلف و گسترده‌ای است که به عنوان یکی از روش‌های کاشت درختان پسته مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، قطعه‌های زمین با مساحت‌های نسبتاً بزرگ به عنوان خزانه در نظر گرفته می‌شوند. این روش به ترتیب زیر انجام می‌شود:

• آماده‌سازی زمین: قبل از کاشت پسته در خزانه، زمین با استفاده از کود حیوانی پوسیده (تعداد 20 تن در هکتار) بهبود داده می‌شود. همچنین، افزودن ماسه بادی (تعداد 60 تن در هکتار) و فسفات آمونیوم (تعداد حدود 400 کیلوگرم در هکتار) برای اصلاح خاک و تقویت زمین انجام می‌شود.
• کاشت بذر: بذرهای پسته ارقامی مانند بادامی ریز یا قزوینی به مدت 12 ساعت قبل از کاشت در آب خیسانده و ضدعفونی می‌شوند. سپس بذرها در خزانه کاشت می‌شوند. فواصل ردیف‌ها در این روش بین 30-20 سانتی‌متر و فواصل روی ردیف‌ها بین 15-10 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود و بذرها در عمق حدود 3 سانتی‌متر کاشت می‌شوند.
• آبیاری: نهال‌های کاشته شده در خزانه ابتدا هر 10-7 روز یکبار آبیاری می‌شوند و بعداً هر 12-10 روز یکبار آبیاری می‌شود. حفظ رطوبت خاک در این مرحله بسیار مهم است.
• انتقال به زمین اصلی: نهال‌ها بعد از گذشت 1 تا 2 سال و در حدود سال دوم یا سال سوم به زمین اصلی انتقال می‌یابند. در این مرحله، باید در هنگام جدا کردن نهال‌ها از خزانه نهال‌ها را با دقت حداکثری از خاک جدا کرد تا از قطع شدن نوک ریشه اصلی و پوشش ریشه جلوگیری شود. در غیر این صورت ممکن است میزان تلفات به 40-30 درصد برسد.

کاشت پسته در خزانه یک روش جالب و بازده برای توسعه کاشت پسته در مقیاس بزرگ است که نیاز به مراقبت و مدیریت دقیق دارد.

ازدياد درختان پسته

به‌طورکلی پسته را به دو طريق جنسي و غيرجنسي تكثير مي‌كنند.

الف) تكثير جنسي

در اين روش از ارقام مناسب، بذور سالم و يكنواخت تهيه، پس از خيساندن در آب حاوي قارچ‌كش‌هاي مناسب عمل ضدعفوني را انجام داده و در شرايط مساعد كشت مي‌نمايند.

ب) تكثير غيرجنسي

تكثير به روش‌هاي غيرجنسي در پسته عبارت‌اند از:

پيوندزدن

متداول‌ترين روش تكثير غيرجنسي است كه در آن پس از توليد نهال از طريق جنسي و انتقال آن به زمين اصلي مورداستفاده قرار مي‌گيرد و مناسب‌ترين نوع پيوند، لوله‌اي و يا شكمي است كه در فصول رشد در اواخر ارديبهشت تا اواخر خردادماه انجام مي‌شود.

خوابانيدن

در اين روش شاخه‌هاي ساده درخت را در شيارهايي خوابانيده كه پس از گذشت يك تا دو دوره فصل رشد اين شاخه‌ها ريشه‌دار شده و در صورت جدا نمودن از درخت مادر مي‌توانند به‌عنوان نهال مستقل عمل نمايند.

قلمه‌زدن

ريشه‌زايي در قلمه‌هاي تهيه شده از ساقه‌هاي پسته به‌سختی انجام مي‌گيرد ولي با استفاده از هورمون‌هاي رشد مي‌توان ريشه‌زايي را در آنها تشديد نمود.

ريز ازديادي

در اين روش بافت يا قطعاتي بسيار كوچك از گياه (برگ، جوانه، شاخه، بساك، پرچم، جنين و غيره) را بر روي محيط كشت مناسب قرار داده كه پس از نگهداري در شرايط مساعد (نور و دما) گياه كامل ايجاد مي‌شود. از اين روش در سال‌هاي اخير براي تكثير استفاده مي‌نمايند.

فاصله كاشت درختان پسته

فاصله کاشت درختان پسته در باغات می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد و بهره‌وری باغ داشته باشد. تعیین فاصله کاشت مناسب بین درختان پسته بسیار مهم است تا در نهایت تولید و بهره‌وری بالاتری از باغ حاصل شود.

در اینجا چند نکته مهم در خصوص فاصله کاشت درختان پسته آورده شده است:

• فاصله بین ردیف‌ها: معمولاً فاصله بین ردیف‌های درختان پسته در باغات به حدود 6-7 متر تعیین می‌شود. این فاصله باید به اندازه کافی باشد تا از رشد و توسعه مناسب درختان اطمینان حاصل شود و همچنین به ایجاد فضای کافی برای عبور ماشین‌آلات کاشت و مراقبت از باغ کمک کند.
• فاصله بین درختان در ردیف: در هر ردیف درختان پسته نیز فاصله میان درختان باید به حدود 3-4 متر تعیین شود. این فاصله می‌تواند با توجه به ارقام مختلف پسته و شرایط محیطی متغیر باشد. این فاصله به رشد سالانه درختان، تهویه مناسب، عبور نور خورشید و دسترسی به درختان برای مراقبت‌های فصلی کمک می‌کند.
• کاشت محصولات زراعی و باغی: به دلیل طولانی بودن دوره نونهالی درختان پسته، باغداران معمولاً به کشت محصولات زراعی و باغی در بین درختان پسته اقدام می‌کنند. این محصولات می‌توانند به تأمین بخشی از درآمد مزرعه دامنه کمک کنند و همچنین به بهبود وضع خاک کمک می‌کنند. برخی از محصولات زراعی مانند گندم، جو، چغندر، منداب، شلغم و زعفران و از درختان باغی مانند انگور، بادام، انار، و زردآلو می‌توانند کاشته شوند.

تعیین فاصله کاشت مناسب بین درختان پسته بستگی به عواملی مانند نوع ارقام پسته، شرایط خاک، نیاز آبی و اقلیم منطقه دارد. برای تعیین بهترین فاصله کاشت برای باغ خود، مشورت با متخصصان کاشت و توسعه پسته منطقه‌ای و توجه به نکات فوق الذکر بسیار مفید خواهد بود.

پیوند

انواع پيوند در درختان پسته

پيوند در درختان پسته برای ایجاد تولید مثلی و تکثیر گیاهان استفاده می‌شود. در ایران، سه نوع پيوند رایج در درختان پسته به کار می‌رود:

پيوند لوله‌ای

این نوع پيوند بسیار رایج است. در این روش، جوانه یا شاخه‌ای از درخت پسته متاثر از یک ارقام پسته انتخاب می‌شود و به شاخه‌ی سرشاخه‌ی درخت میزبان که معمولاً از ارقام مقاومتی به بیماری‌ها و آفات انتخاب می‌شود، پیوند می‌خورد. این نوع پیوند به دلیل سادگی و سرعت عمل، بسیار محبوب است.

پيوند شکمی

در پیوند شکمی، یک تیکه کوچک از شاخه یا گیاه جوانه‌زده به شکم درخت میزبان پیوند می‌شود. این نوع پیوند بیشتر برای ایجاد درختان پسته جدید و همچنین اصلاح درختان موجود به کار می‌رود.

پيوند اسکنه‌ای

این نوع پیوند در گذشته مرسوم بوده است، اما در حال حاضر کمتر استفاده می‌شود. در این روش، شاخه‌ای از درخت پسته به شاخه‌ی درخت میزبان به صورت اسکنه پیوند می‌شود. این نوع پیوند به دلیل پیچیدگی بیشتر و درصد موفقیت کمتر، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در هر صورت، انتخاب نوع پيوند بستگی به شرایط محیطی، اهداف کشاورز و تجربه او دارد. همچنین، تکنیک‌ها و تجارب در زمینه پیوند درختان پسته با گذر زمان بهبود یافته و به کاشت و تکثیر این گیاهان کمک می‌کنند.

آماده‌سازي براي پيوندزني

آماده‌سازی پایه و پیوندزنی در درختان پسته به منظور تولید درختان با ارقام و خصوصیات موردنظر از اهمیت بسیاری برخوردار است. مراحل آماده‌سازی پایه و پیوندزنی در درختان پسته به شرح زیر است:

آماده‌سازی پایه

انتخاب پایه: پایه، درختی است که در آن نهال پسته پیوند می‌شود. پایه باید سالم و سرسبز باشد و بهترین زمان برای استخراج پایه‌ها در اواخر زمستان یا اوایل بهار است.

شکل‌دهی پایه: پس از استخراج پایه، شاخه‌ها و گلهای فرعی آن را حذف کنید و شاخه‌های اصلی را باقی بگذارید. همچنین، شاخه‌های جانبی را برش دهید تا سه تا چهار شاخه اصلی باقی بمانند.

آماده‌سازی نهال

انتخاب نهال: نهال‌های پسته باید سالم و بدون علایم بیماری باشند.

برش گلهای جانبی: در نهال‌های پسته، گلهای جانبی حذف می‌شوند تا نهال انرژی بیشتری به شاخه‌های اصلی بدهد.

پیوندزنی

زمان پیوندزنی: به عنوان شما اشاره کردید، بهترین زمان برای پیوندزنی اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد می‌باشد.

روش پیوندزنی: از روش پیوند لوله‌ای یا پیوند شکمی استفاده می‌شود. در پیوند لوله‌ای، پوسته‌ی نهال به شکل لوله‌ای خمیده و با پایه جوانه‌دار پیوند می‌خورد. در پیوند شکمی، یک تیکه از شکمه‌ی پایه به شکمه‌ی نهال پیوند می‌شود.

مراقبت از پیوندها: پس از پیوندزنی، پیوندها را با مواد مخصوص (مثل نوار پیوندزنی) محکم کنید و اطمینان حاصل کنید که هوا و آب نمی‌توانند وارد محل پیوند شوند.

مراقبت پس از پیوندزنی

درختان پیوند‌زده را مراقبت کنید و از آبیاری منظم و مدیریت علف‌های هرز اطمینان حاصل کنید.

عمليات بعد از پيوند

پس از عمل پيوند بايد آبياري به فاصله 14 روز يكبار انجام پذيرد و جوانه‌هاي زير پيوندك و پاجوش‌ها بايد قطع شوند.

هرس

هرس فرم

هرس فرم درختان پسته بسیار مهم است و بهترین زمان برای انجام آن در دوره خواب زمستانی است. همچنین، هرس فرم باید به دقت و با رعایت اصول علمی انجام شود تا اشکال مناسبی ایجاد شود و درختان پسته به درستی رشد کنند. درختان پسته به شکل شلجمی (جامی) یا جام شکلی پرورش داده می‌شوند و هر دو شکل می‌توانند مناسب باشند. اما برای حفظ و ارتقاء این شکل‌ها، هرس منظمی لازم است.

هرس اولیه

  در سال اول بعد از پیوندزنی، تمامی جوانه‌ها به جز یک جوانه اصلی باید حذف شوند. این جوانه اصلی به عنوان ساقه اصلی درخت رشد می‌کند.

هرس ثانویه

در سال دوم، چند شاخه جانبی اصلی انتخاب می‌شود تا به عنوان اسکلت اولیه درخت باقی بمانند. این شاخه‌ها باید به فواصل منظمی از ساقه اصلی رشد کنند. شاخه‌های جانبی اضافی و نامرتبط حذف شوند.

هرس سال‌های بعد

در سال‌های بعدی، شاخه‌های بی‌مورد، پاجوش‌ها و شاخه‌های بلند و نامرتبط با ساقه اصلی باید حذف شوند.

شاخه‌های ضعیف و مورد خسارت دارای حشرات و بیماری‌ها نیز باید برش داده شوند.

  ساقه‌ها و شاخه‌های اصلی باید معتدل و به همتا و تا حد ممکن از هم فاصله داشته باشند تا تاج مناسبی ایجاد شود.

مراقبت و نگه‌داری

به دوره‌های هرس و نگهداری مرتب از درختان پسته پایبند باشید تا شکل درختان به درستی حفظ شود و رشد آنها بهینه باشد.

هرس فرم درختان پسته نیاز به دقت و صبر دارد و انجام آن به درستی به درختان کمک می‌کند تا ساختار قوی و مناسبی داشته باشند و محصول بهتری تولید کنند.

هرس درختان بارده پسته

هرس باردهي شامل هرس تنك شاخه‌ها، هرس سر برداری و حذف پاجوش‌ها است.

هرس شاخه‌های تنک

در روش ارائه شده، هدف اصلی کاهش تعداد شاخه‌های فرعی درجه دوم و سوم است، و این اقدام به منظور کاهش سال آوری انجام می‌شود. بنابراین، قبل از دوره پرباری، تعدادی از شاخه‌های میوه‌دهنده پسته به اندازه نصف تا 3/2 کاهش می‌یابند. این عمل باعث تقویت شاخه‌ها، جوانه‌ها، و خوشه‌های گل باقی‌مانده می‌شود. این فرآیند‌ها باید در دوره خواب زمستانی و در سال‌های بدون تولید اقتصادی محصول انجام شوند. این تغییرات کمک می‌کنند تا نتیجه‌ی باردهی بهتری حاصل شود و برای تحقق اهداف کاشت پسته، بهینه‌سازی شاخصه‌های میوه‌دهی انجام شود.

هرس سربرداری

در روش ارائه شده، هدف اصلی جلوگیری از رشد رویشی بیش از حد جوانه‌های انتهایی و تقویت رشد جوانه‌های جانبی است. با سر برداری از شاخه‌ها، رشد شاخه‌های جانبی افزایش می‌یابد، سطح میوه‌دهی افزایش می‌یابد، و ارتفاع درخت کاهش می‌یابد، که همه این تغییرات تأثیر مثبتی بر روی تشکیل جوانه‌های گل دارند. انجام این فرآیند ضروری است تا به بهبود عملکرد میوه‌دهی برسیم و بهینه‌سازی شاخصه‌های رشد درخت انجام شود.

هرس پاجوش‌ها

ازبین‌بردن شاخه‌هاي پاجوش كه داراي رشد عمودي هستند و تنه‌جوش‌ها كه از ساختمان اسكلت اوليه ايجاد مي‌شوند و بر روي نفوذ نور بر روي تاج اثر منفي دارند، الزامي است.

مطالب بیشتر درباره هرس درختان پسته را می‌توانید در مجله کشاورزی اگروتک بخوانید.

 نسبت درختان نر به ماده

با توجه به تحقيقات و تجربيات در ايستگاه‌هاي تحقيقاتي پسته در مناطق مختلف دنيا نسبت 1 به 9 يعني يك درخت نر بين 9 درخت ماده براي اينكه تلقيح به‌خوبی انجام پذيرد مناسب است. براي اطمينان بيشتر از وجود دانه گرده به حد كافي در موقع گل‌دهي، در هر منطقه در جهت عمود به بادهاي غالب يك رديف از ارقام زود گل‌ده، متوسط گل‌ده، و دير گل‌ده پيوند مي‌زنند تا همپوشاني با ارقام ماده موجود ايجاد شود.

برداشت

برداشت پسته به زمانی فرارسیده می‌آید که 80-70 درصد پوست رویی میوه‌ها به‌راحتی سخت استخوانی جدا می‌شود. تغییر رنگ پوست رویی از سبز به گلی تا ارغوانی نیز نشانه‌ای از رسیدن میوه‌هاست. در زمان برداشت، اگر توسط دست و کارگران انجام شود، از پارچه‌های دو رویه مخصوصی استفاده کنید. همیشه یک طرف پارچه که مشخص شده باشد باید بر روی سطح خاک قرار گیرد.

میوه‌های برداشت شده باید در اولین فرصت و در کوتاه‌ترین زمان به پایانه‌های فرآوری منتقل شوند. برای حفظ تهویه مناسب در میان محصولات برداشت شده، بهتر است آنها را در سبدهای خاص قرار داده و سپس سبدها را در کامیون یا وسایل حمل‌ونقل مناسب چیده شوند.

محصولات آماده جهت عرضه به بازار ممکن است به چندین شکل بسته‌بندی شده و در انواع مختلفی از جعبه‌های کنفی یا در ظروف کوچک نايلون، سلفون و قوطی عرضه شوند.

نگهداری محصول بسته‌بندی شده نیز بسیار مهم است. در انبار، دمای محیط باید بین 10-5 درجه سانتیگراد باشد و شرایط رطوبت باید کم باشد. همچنین، هواکش برای تهویه انبار ضروری است. قرار دادن پالت در کف انبار نیز برای جلوگیری از انتقال رطوبت کف انبار به محصول و آلودگی آن حائز اهمیت است.

سوالات خود را درباره هریک از مراحل کاشت، داشت و برداشت پسته به صورت رایگان با مشاورین اگروتک مطرح کنید. 

تغذيه درختان پسته

پسته مانند ساير گياهان براي رشد و توليد محصول به 14 عنصر غذايي كه به عناصر پرمصرف مانند: ازت، فسفر، پتاسيم، كلسيم، منيزيم، گوگرد و عناصر كم‌مصرف از قبيل: آهن، روي، منگنز، مس، بور، موليبدن، تقسيم مي‌شوند نيازمند است كه به نقش هر كدام از آنها به شرح ذيل اشاره مي‌شود.

ازت

علاوه بر افزايش محصول ازت از ريزش جوانه‌هاي گل نيز جلوگيري مي‌كند. مصرف كود ازته بعد از برداشت محصول در شهريور و مهرماه به‌علت آغاز دوره خواب و كند شدن قدرت جذب بازده چنداني نخواهد داشت.

ازت یکی از عناصر مهم و ضروری برای رشد و توسعه درختان پسته است. این عنصر برای تولید مواد آمینه و پروتئین‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نقش مهمی در فرآیند فتوسنتز و تولید انرژی دارد.

• کمیت نیازی به ازت: مقدار نیاز به ازت برای درختان پسته بستگی به عواملی مانند سن درخت، اندازه و عمق خاک، شرایط آبیاری، و اقلیم دارد. برای هر هکتار باغ پسته، مقدار مناسب ازت مصرفی متغیر است. تست خاک و نظارت دقیق بر وضعیت گیاه می‌تواند در تعیین میزان مناسب ازت کمک کند.
• زمانبندی اعمال کود ازتی: اعمال کود ازتی باید در زمان‌های مناسب انجام شود. به طور کلی، تقسیم کود ازتی به دو دوره عمده می‌شود: در فصل رشد بهاره (بهار) و در فصل رشد تابستانی (تازه بعد از برداشت محصول). مصرف كودهاي ازته به دفعات در فصل رشد از مصرف آن در يك نوبت مؤثرتر است. اين اثر در خاك‌هاي سبك و شني بيشتر صادق مي‌باشد. نصف كود ازته مورد نياز در هنگام گل دادن يعني حدوداً اواخر اسفند و اوايل فروردين و نصف ديگر زمان مغز بستن و پركردن دانه اواخر خرداد تا اوايل تيرماه مصرف مي‌شود.
• برگ‌پوششی کامل: دقت کنید که پوشش برگ‌ها درختان پسته کامل باشد تا میزان تبخیر آب از برگ‌ها کاهش یابد و ازت نیاز کمتری داشته باشد.
• تعادل با سایر عناصر غذایی: تعادل مناسب بین ازت و دیگر عناصر غذایی نیز حائز اهمیت است. افزایش مصرف ازت بدون توجه به سایر عناصر ممکن است به نفع نباشد و باعث ایجاد عدم تعادل غذایی گیاه شود. ازت از عناصر مهمی است که برای بهبود عملکرد و عمر مفید درختان پسته لازم است رسیده و کنترل شود. تعداد مناسبی ازت به درختان پسته تأمین کمک خواهد کرد تا بهبود عملکرد، رشد سالانه، و کیفیت محصول را بهبود بخشد.
• کمبود ازت: وقتي كه ميزان ازت برگ به كمتر از 2/2 درصد برسد كاهش محصول، تأخير در برگ و گلدهي، كاهش رشد طولي شاخه‌هاي جوان، قرمز شدن پوست درخت، كوچك و زرد شدن برگ‌ها، ريزش برگ‌ها قبل از موعد و قبل از پاييز، رخ مي‌دهد. در نتيجه به كاهش سطح برگ‌ها و كاهش فتوسنتز، توليد كربن هيدرات‌ها و سنتز پروتئين‌ها نيز كاهش خواهد يافت.

فسفر

فسفر یکی از عناصر مهم و ضروری برای رشد و توسعه درختان پسته است. این عنصر در انتقال انرژی و فعالیت‌های فیزیولوژیکی گیاهان نقش اساسی دارد:

• مقدار مناسب فسفر در خاک: فسفر باید در مقدار مناسب در خاک موجود باشد تا گیاهان بتوانند آن را جذب کرده و استفاده کنند. تست خاک منظم و تعیین مقدار فسفر موجود در خاک می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا میزان مناسبی از این عنصر را اضافه کنند.
• کمبود فسفر: در صورتي كه ميزان فسفر در برگ پسته به كمتر از 14/0 درصد برسد، علائمی شامل دیرباز شدن جوانه‌ها، رنگ‌پریدگی برگ‌ها به نحوه‌ای که به رنگ قرمز و بنفش تغییر کرده باشند، پدیده‌ای به نام نقاط سوختگی در لبه برگ‌ها و سپس خشک شدن آنها رخ می‌دهد. در نهایت، برگ‌ها خشک شده و از گیاه می‌افتند.
• اهمیت تعادل عناصر غذایی: تعادل مناسب میان فسفر و دیگر عناصر غذایی نیز حائز اهمیت است. افزایش مصرف فسفر بدون توجه به سایر عناصر ممکن است به نفع نباشد و باعث ایجاد عدم تعادل در تغذیه گیاه شود.

تأمین مقدار مناسب فسفر برای درختان پسته از اهمیت بسیاری برخوردار است و باید با دقت و همراه با تست‌های خاک و نظارت منظم بر وضعیت گیاهان انجام شود. این کار می‌تواند بهبود عملکرد و کیفیت محصول را بهبود بخشد.

پتاسيم

پتاسیم یکی از عناصر مهم در تغذیه درختان پسته است و نقش کلیدی در فعالیت‌های گیاهی ایفا می‌کند. این عنصر در تنظیم فرآیندهای زیستی مختلف در گیاهان مؤثر است و علاوه بر این، در تعادل آبی گیاه نیز نقش دارد.

علائم کمبود پتاسیم در درختان پسته شامل تغییر رنگ برگ‌ها به سمت قهوه‌ای، سوختگی حاشیه برگ‌ها، کاهش رشد شاخه‌ها و ایجاد کوچک‌ترین شاخه‌ها، و همچنین ریشه‌های کم‌تری در گیاه می‌باشد.

عواملی که می‌توانند به کمبود پتاسیم در درختان پسته منجر شوند شامل موارد زیر می‌شوند:

• کشت متوالی: کشت متوالی پسته در یک قطعه زمین می‌تواند منجر به تخلیه پتاسیم از خاک شود. در چنین شرایطی، مصرف پتاسیم برای تولید محصول جدید از خاک بیشتر از عادت می‌شود.
• افزایش محصول: افزایش میزان محصول می‌تواند باعث افزایش جذب پتاسیم توسط گیاه شود.
• ظرفیت قابل تثبیت خاک: در برخی از خاک‌ها، پتاسیم قابل تثبیت نیست و این موجب کاهش میزان جذب پتاسیم توسط گیاه می‌شود.

برای جلوگیری از کمبود پتاسیم و بهبود تغذیه درختان پسته، کشاورزان باید از روش‌های مناسب مدیریت خاک و کوددهی استفاده کنند و میزان پتاسیم موجود در خاک را منظماً تست و ارزیابی کنند. این اقدامات می‌توانند بهبود عملکرد و عملکرد درختان پسته را تضمین کنند.

سوختگی ناشی از کمبود پتاسیم

روی

روی در چگونگی واکنش‌هاي آنزيم‌ها، در تنظيم كار اندام‌هاي مختلف درخت و در تجزيه و سنتز هورمون‌ها دخالت مستقيم دارد.

كمبود اين عنصر در بيشتر مناطق پسته به‌خصوص در زمين‌هاي سبك و شني يا در خاك‌هايي كه مقدار زيادي كود حيواني مصرف شده باشد به طور گسترده مشاهده مي‌شود.

علايم كمبود در اوايل بهار ظاهر مي‌شود اولين تأثير كمبود تأخير در باز شدن جوانه‌هاي جانبي و گلدهي درخت است.

احتمال دارد تا يك ماه گلدهی را به تأخير بیندازد. كمبود باعث مي‌شود بين رگبرگ‌ها زرد شده و برگ‌ها در نوك شاخه‌ها ريز مانده و حالت روزت به خود بگيرند. پسته بر روي شاخه‌هاي دچار كمبود ريزتر از پسته‌هاي روي شاخه‌هاي سالم است.

علل ايجاد كمبود در درختان پسته به شرح زير است:

• عدم كفايت روي قابل‌جذب در خاك
• مساعد نبودن شرايط جذب
• عدم تعادل روي با ساير عناصر صرفاً زيادي مس و فسفر مانع جذب روي مي‌شوند.

عناصر قليايي خاك مانند كلسيم و منيزيم مانع جذب روي مي‌شوند علاوه بر آن روي به يون كربنات كلسيم متصل شده درنتيجه حلاليت آن كاهش مي‌يابد.

کمبود عناصر ریزمغذی

آهن

آهن یکی از عناصری است که در ساختن کلروفیل نقش عمده‌ای دارد علی‌رغم اینکه در ترکیب کلروفیل وجود ندارد ولی در سنتز ماده اولیه تشکیل‌دهنده کلروفیل ایفاي نقش مي‌کند.

آهن یکی از بی‌تحرک‌ترین عناصر در گیاه است به همین علت بیشتر کمبود در برگ‌هاي جوان روي مي‌دهد چون انتقال آن از اندام‌ها و برگ‌هاي مسن به برگ‌هاي جوان چندان قابل‌توجه نیست.

آهن در خاك‌هاي اسیدی و نسبتاً اسیدی کاملاً محلول است؛ اما در خاك‌هاي خنثي و قليايي مثل اکثر مناطق پسته‌خیز کشور آهن به‌قدری نامحلول است که گياه قادر به جذب آهن موردنیاز خود نمی‌باشد. در خاك‌هايی که مقدار زیادی فسفر داده شده آهن به شكل فسفات آهن غیرمحلول و غیرقابل‌جذب براي گياه تبديل می‌شود، و این کمبود در خاك‌هاي شني و سبك بيشتر از خاك‌هاي سنگين اتفاق می‌افتد.

علايم كمبود آهن در پسته همانند ساير درختان ميوه است از برگ‌هاي جوان شروع شده و بين رگبرگ‌ها زرد و در صورت شدت كمبود نكروتيك شده ولي رگبرگ‌ها سبز باقي مي‌مانند. تعداد دانه در خوشه بسيار كم شده گاهي به دو سه عدد مي‌رسد. شاخه‌هاي داراي كمبود بسيار ضعيف و محصول روي آنها نيز ريز و داراي كيفيت پايين خواهد بود.

علل كمبود آهن به شرح زير است:

• کافی‌نبودن تهویه در خاك‌ها
• مصرف بی‌اندازه کود فسفر
• دادن کود حیوانی به مقدار زیاد
• قلیایی (سدیمی) و آهکی بودن خاك
• اختلافات ژنتیکی پایه‌ها در جذب آهن

ضمناً تجزیه برگ نمی‌تواند زیادي و يا كمبود آن را نشان دهد بلکه در این مورد بايستي آهن فعال (++Fe) را در برگ اندازه‌گيری كرد.

منگنز

منگنز بیشتر در مناطق خشک مشاهده می‌شود، در خاک‌های اسیدی مسمومیت آن مشکلاتی را به وجود می‌آورد. منگنز در فتوسنتز و مراکز تجزیه‌کننده آب در گیاه نقش دارد.

منگنز دارای 4، 3، 2 ظرفیتی است که دوظرفیتی آن (++Mn) قابل‌جذب برای گیاه است. ظرفیت‌های بالا و پایین ترکیبات غیرمحلول تولید می‌کنند. آهن و منگنز اثرات متقابل دارند، زیادی منگنز جذب آهن را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. علايم كمبود آن حدوداً مثل آهن است با این تفاوت که حاشیه برگ‌ها سبز باقی می‌ماند.

در خاک‌های قلیایی و مناطق پسته‌کاری مشکلاتی شبیه آهن به وجود می‌آورد. حد بحرانی منگنز در خاک 10-8 میلی‌گرم در کیلوگرم و در برگ پسته 30-80 میلی‌گرم در کیلوگرم ماده خشک گیاه است. به علت عدم تحرک آن کمبود بیشتر در برگ‌های جوان ظاهر می‌شود.

علائم کمبود منگنز در برگ

مس

کمبود مس در درختان پسته معمولاً از اواخر تیر تا اواسط مردادماه مشاهده می‌شود. در مناطقی که خاک حاوی مقادیر زیادی مواد آلی مانند پیتماسه است یا خاک‌های قلیایی هستند، ممکن است کمبود مس وجود داشته باشد. همچنین، در باغ‌هایی که به مدت طولانی از کودهای حیوانی مثل کود مرغی و دامی استفاده شده، مقدار مس در برگ‌ها بسیار کم می‌شود.

علائم کمبود مس در درختان پسته از انتهای شاخساره‌ها آغاز می‌شود و به تدریج به شکل‌های کوچک و گردتر در برگ‌ها تبدیل می‌شود. در مراحل پیشرفته‌تر، نوک شاخساره‌ها ممکن است از بین برود و خشک شود. اگر مقدار مس در برگ‌ها به مقدار کمتر از 4 قسمت در میلیون برسد، علائم کمبود مس در گیاهان قابل مشاهده خواهد بود. بهترین محدوده مقدار مس در خاک برای درختان پسته معمولاً بین 6 تا 10 ميلي‌گرم در كيلوگرم است.

علائم کمبود مس

بر

برای گیاهان پسته، بر یکی از عناصر مورد نیاز است، اگرچه نیاز کلی آن برای گیاه کمتر است. کمبود بر می‌تواند منجر به مشکلاتی مثل مرگ جوانه‌ها یا سلول‌های مریستمی در انتهای ساقه و ریشه شود.

بر در فرآیندهای مختلفی در گیاهان نقش دارد. این عنصر در ایجاد دیواره‌های سلولی، تولید پروتئین، متابولیسم قندها و هیدرات‌کربن، و همچنین فعالیت آنزیمی مهم است.

علائم کمبود بر در گیاهان پسته معمولاً شامل پیچیدگی و مشکلات در حاشیه برگ‌ها هستند. در ابتدای رشد، برگ‌ها شکل طبیعی خود را دارند، اما در ماه اردیبهشت تغییر شکل داده و ضخیم و فنجانی می‌شوند. در نهایت، این ممکن است منجر به ریزش تمام خوشه‌های گل یا افزایش قابل توجه در پوکی دانه شود. کمبود بر باعث کوتاهی میان‌گره‌ها، شکل نامناسب شاخه‌ها، برگ‌های غالباً تابیده و نامنظم، و در موارد شدید‌تر ممکن است سرشاخه تا حدودی مرگ مغزه‌ای (سرشاخه) را تجربه کند.

در مناطق پسته‌کاری که در اراضی شور و آب‌شور قرار دارند، کمبود بر معمولاً رخ نمی‌دهد، اما در مناطق دامنه و کوهستانی که با آب قنات یا چشمه آبیاری می‌شوند، احتمال کمبود بر وجود دارد. برای پیشگیری از کمبود بر در درختان پسته، می‌توان از کودهای حاوی بر در زمان مناسب استفاده کرده و مقدار بر در برگ‌ها را به‌دقت نظارت کرد.

علائم کمبود شدید بر در برگ و شاخه‌های انتهایی که منجر به مرگ جوانه انتهایی می‌شود

تغذيه نهال‌ها

براي تعيين نياز غذايي نهال‌ها بهتر است بر اساس آزمون خاك اقدام شود. در غير اين صورت در خاك‌هايي كه از نظر تغذيه‌اي در سطح پايين قرار گرفته باشند توصيه كلي عبارت است از 200 گرم ماده خالص از هر كدام از عناصر اصلي ازت، P₂O₅ و K₂O به‌اضافه 20 كيلوگرم كود دامي به ازاء هر نهال داده مي‌شود.

کمبود شدید عناصر ریزمغذی

مرز بحراني و حد مطلوب عناصر غذايي در نمونه برگ‌هاي مردادماه

پي‌پي‌ام (ppm) = قسمت در ميليون يا میلی‌گرم در كيلوگرم

با وارد کردن آزمایش خاک در بخش توصیه‌کودی اپلیکیشن اگروتک، توصیه کودی باغ پسته خود را به صورت رایگان دریافت کنید.

برخی مشکلات باغات پسته

زود خنداني پسته

زود خندانی یک مشکل مهم در کاشت پسته است که می‌تواند به تلفات قابل توجهی در محصول پسته منجر شود. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که پوست رویی پسته پیش از رسیدن به طرز طبیعی با پوست استخوانی جدا نشده و شکافی در طول خندانی ایجاد می‌شود. این شکاف‌ها می‌توانند مسیر ورود اسپورهای قارچ‌ها و حشرات حامل آنها باشند.

برای مدیریت و کاهش زود خندانی پسته، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• کنترل آفات: حشراتی مانند مورچه‌ها و پس‌پسی‌ها می‌توانند باعث آسیب‌های درختان پسته شوند. اجرای برنامه‌های کنترل آفات می‌تواند به کاهش زود خندانی کمک کند.
• مدیریت آبیاری: مدیریت صحیح آبیاری به افت ازدیادی و گسترش پسته در فاز پاییزی کمک می‌کند. این ازدیادها ممکن است زمان خندانی پسته را تاخیر بیاورند.
• مدیریت تغذیه: تأمین تغذیه مناسب برای درختان پسته باعث تقویت پوست و کاهش شکاف‌های زود خندانی می‌شود.
• کنترل میزبان‌ها: میزبان‌هایی مانند موش‌ها می‌توانند اسپورهای قارچ‌ها را به اطراف درختان منتقل کنند. کنترل موش‌ها و میزبان‌های دیگر می‌تواند به پیشگیری از انتقال اسپورهای قارچی کمک کند.
• کاشت ارقام مقاوم: برخی ارقام پسته ممکن است مقاومت بیشتری به زود خندانی داشته باشند. در نظر گرفتن این مسئله در انتخاب ارقام برای کاشت می‌تواند مشکل را کاهش دهد.

با انجام اقدامات مناسب و مدیریت درست، می‌توان از زود خندانی پسته جلوگیری کرد و عملکرد و کیفیت محصول را بهبود بخشید.

عارضه زود خندانی پسته

 ريزش جوانه‌ها

ریزش جوانه‌ها در گیاهان میوه‌دهی به دلیل رقابت برای جذب مواد غذایی بین جوانه‌های گل و میوه‌های در حال رشد اتفاق می‌افتد. مقدار ریزش جوانه‌ها به عوامل مختلفی چون میزان محصول، نوع رقم گیاه، پایه‌های نگهداری، و وضعیت تغذیه گیاه وابسته است. اما بیشترین نرخ ریزش جوانه‌ها در سال‌های پرمحصولی رخ می‌دهد. ریزش جوانه‌های گل می‌تواند تولید محصول در سال بعد را کاهش دهد.

این پدیده عمدتاً در ماه‌های تیر تا اسفند ادامه دارد، و تنها 7-5 درصد جوانه‌های کل باقی می‌مانند. کاهش سطح برگ و افزایش تعداد میوه‌ها در هر شاخه می‌تواند میزان ریزش جوانه‌ها را افزایش دهد. برای حفظ تولید محصول مطلوب و افزایش کیفیت محصولات گیاهی، مدیریت دقیق و مراقبت‌های مناسب در مواجهه با این مشکلات بسیار حیاتی است.

سال‌آوري

عدم تولید محصول یکنواخت و مساوی در سال‌های متوالی که به آن “سال‌آوری” هم گفته می‌شود، مشکلی است که در بسیاری از محصولات کشاورزی می‌تواند پیش بیاید.

در مورد درختان پسته، این مشکل به دلیل تولید محصول زیاد در یک سال به وجود می‌آید. در سال‌های پرمحصولی، بار میوه بیشتری تشکیل می‌شود که باعث رقابت شدید بین جوانه‌های گل و میوه در جذب مواد غذایی می‌شود.

در این شرایط، بخشی از جوانه‌های گل به دلیل نقص در تامین مواد غذایی یا رقابت با میوه‌ها، ریزش می‌کنند. این ریزش جوانه‌های گل به عدم تولید محصول در سال بعد منجر می‌شود. بنابراین، سال‌آوری در درختان پسته از تأثیرات منفی این رقابت بین جوانه‌های گل و میوه ناشی می‌شود.

برای پیشگیری از سال‌آوری و حفظ تولید محصول یکنواخت، ممکن است اقداماتی مثل تنظیم بار میوه، مدیریت منابع مواد غذایی و مراقبت‌های بهینه در سال‌های پرمحصولی انجام شود. این اقدامات می‌توانند به حفظ تولید محصول و کاهش ریزش جوانه‌های گل کمک کنند.

پوكي دانه پسته

میوه‌های پوک، میوه‌هایی هستند که در نتیجه عدم تلقیح یا سقط جنین ایجاد می‌شوند. این وضعیت به عبارت دیگر «پوکی» نامیده می‌شود. این خصوصیت یکی از ویژگی‌های مختلف گونه‌های مختلف پسته است و میزان پوکی ممکن است بسته به نوع رقم گیاه، نوع پایه‌های نگهداری، نوع گرده‌دهی، شرایط سال‌آوری و تغذیه گیاه متغیر باشد.

میوه‌های پوک به اندازه میوه‌های طبیعی رشد می‌کنند و هنگام رسیدن به رنگ سبز باقی می‌مانند. این میوه‌ها به دلیل عدم تلقیح یا سقط جنین، معمولاً از نظر تجاری ارزش کمتری دارند زیرا ممکن است اندازه کوچک‌تری یا کیفیت کمتری داشته باشند. در برخی موارد، افراد ممکن است میوه‌های پوک را جمع‌آوری کنند و از آنها برای مصارف شخصی یا تغذیه حیوانات خود استفاده کنند.

سقط جنيني در پسته

مغز پسته، در مرحله اولیه رشد خود به همراه پوست بیرونی می‌افزاید. اما در زمانی که پوست پسته سفت و خشبی می‌شود، رابطه مغز با فتوسنتز متوقف می‌شود و رشد مغز متوقف می‌شود.

در مرحله تیرماه، زمانی که مغز پسته دوباره به رشد خود ادامه می‌دهد، بعضی از مغزها در داخل یک خوشه به صورت هم‌زمان رشد نمی‌کنند.

به عبارت دیگر، رشد مغزها در خوشه به طور یکنواخت اتفاق نمی‌افتد. بنابراین، وقتی که فتوسنتز با برخی از مغزها در یک خوشه متوقف می‌شود، پوست پسته خالی یا پوک می‌شود. این پوسته‌های پوک به خوشه می‌چسبند و در نتیجه هنگام تکان دادن، از آن جدا نمی‌شوند. این امر عمدتاً به علت ناهمگنی در رشد مغزها در یک خوشه و توقف فتوسنتز در برخی از مغزها رخ می‌دهد.

جالب است که پسته‌های پوک در سال‌های کم‌باری به میزان بیشتری نسبت به سال‌های پرباری دیده می‌شوند، احتمالاً به دلیل تفاوت‌های در رشد مغزها و توقف فتوسنتز در زمان‌های مختلف.

آفات

پسیل پسته (شیره خشک)

آفت پسته به نام «پسیل» که به آن «شیره خشک» هم گفته می‌شود، یکی از مهمترین آفت‌ها در باغات پسته است. برای آشنایی با این نوع آفت و راه‌های مبارزه با آن به مقاله منتشر شده در این زمینه در مجله کشاورزی اگروتک مراجعه کنید.

زنجره پسته

آفت زنجره، در مناطق پرپسته که به آن «شیره تر» هم اشاره می‌شود، از جمله مشکلات مهم در باغات پسته محسوب می‌شود. این آفت از زمان نیش‌زدگی حشرات به میوه‌های جوان شروع می‌شود و منجر به ترشح عسلک نباتی می‌شود. این ترشحات علاوه بر سوزش برگ‌ها و خوشه‌ها، محیطی مناسب را برای رشد قارچ‌های ساپروفیتی ایجاد می‌کنند و اغلب منجر به بیماری دوده در درخت‌های آلوده می‌شوند.

این ترشحات تدریجاً میوه‌ها را خشک و چروک می‌کنند و در برخی موارد، خسارت به اندازه‌ای شدید می‌شود که هیچ میوه‌ای بر روی درخت باقی نمی‌ماند. برای مدیریت و کنترل این آفت، انجام اقدامات پیشگیرانه و استفاده از روش‌های مختلف شیمیایی و غیرشیمیایی می‌تواند مفید باشد تا از خسارت‌های احتمالی جلوگیری شود و میوه‌های پسته درختان سالم و کیفی تولید شود.

زنجره پسته

پروانه چوب‌خوار پسته

آفت پروانه چوب‌خوار پسته در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مشکلات در مناطق کاشت پسته کشور است. این حشره بر روی تمام درختان پسته، از ضعیف تا قوی، با تغذیه و تخلیه فضولات درون دم خوشه‌ها در مراحل اولیه، باعث ریزش تعدادی از دانه‌ها می‌شود و خوشه‌های آلوده میوه کمتری نسبت به خوشه‌های سالم دارند.

برای مدیریت و کنترل این آفت، اقدامات پیشگیرانه و استفاده از روش‌های مختلف مانند استفاده از تراپ‌های چسبنده و محصولات شیمیایی می‌تواند مفید باشد. همچنین، توجه به مدیریت درختان و حفاظت از سلامتی آنها از طریق تغذیه و مدیریت کود، آبیاری مناسب و حفاظت از محیط زیست نیز می‌تواند در کاهش خسارت‌های احتمالی از این آفت کمک کند.

پروانه چوب‌خوار پسته

سن سبز پسته

آفت سن سبز در پسته دو نوع خسارت اصلی را به درختان و میوه‌های پسته وارد می‌کند:

• تغذیه سن سبز قبل از تشکیل پوست استخوان: این حشره با تغذیه از مغز پسته قبل از تشکیل پوست استخوان، باعث عدم رشد مغز پسته می‌شود و در نهایت به خشک شدن پسته روی خوشه منجر می‌شود. این خسارت به نام “خشکیدگی پسته” شناخته می‌شود و می‌تواند به بیماری مشهور “بیماری مغز تلخ” منجر شود.
• تغذیه از مغز پسته پس از تشکیل کامل پوست استخوان و قبل از برداشت: در این مرحله، سن سبز به مغز پسته تغذیه می‌کند و باعث ایجاد یک نوع بیماری می‌شود که در نتیجه تراکم قارچی در شکاف پوسته چوبی پسته ایجاد می‌شود. این بیماری باعث ایجاد لکه‌هایی روی مغز پسته می‌شود که طعم آن تلخ می‌شود. این بیماری به طور محلی به نام “ماستو” شناخته می‌شود.

برای مدیریت و کنترل آفت سن سبز، انجام اقدامات پیشگیرانه مثل استفاده از دستگاه‌های نوری برای جذب حشرات، استفاده از مواد شیمیایی، و توجه به تنظیم تراکم درختان و مدیریت کود و آبیاری بهینه می‌تواند موثر باشد تا از این خسارات جلوگیری شود.

سن سبز پسته

زنبور مغز خوار

این آفت در پسته‌کاری‌های استان کرمان خسارت اقتصادی نمی‌زند و اهمیت ندارد؛ اما در اصفهان، قزوین و سمنان در سال‌‌های گذشته خسارت قابل‌توجهی داشته است. نحوه عمل این زنبور بدین شکل است که زنبور ماده تخم خود را زیر پوست سبز دانه پسته گذاشته و سپس لاروی که از این تخم خارج می‌شود. تمام سال در آن مانده و باعث خشک و چروکیده شدن پسته می‌شود.

زنبور مغزخوار پسته

سوسک سرشاخه خوار

سوسک سرشاخه‌خوار یکی از آفات مهم در باغات پسته است که می‌تواند به درختان و میوه‌های پسته آسیب بزند. علائم خسارت این آفت شامل موارد زیر می‌شود:

• وجود سرشاخه‌های کم‌برگ یا بدون برگ: این سوسک با تغذیه از سرشاخه‌های درخت پسته می‌تواند باعث کاهش برگ‌ها و حتی تغذیه از سرشاخه‌ها به گونه‌ای شود که برگ‌ها از درخت جدا شوند و سرشاخه‌ها کم‌برگ یا بدون برگ باقی بمانند.
• خشکی سرشاخه‌ها: سوسک سرشاخه‌خوار می‌تواند به خشکی کامل سرشاخه‌ها منجر شود. در اثر تغذیه از بافت‌های سرشاخه، سرشاخه‌ها به طور تدریجی خشک می‌شوند و ممکن است از بین بروند.
• وجود سوراخ‌ها در سرشاخه‌ها: با بازدید دقیق از سرشاخه‌ها، می‌توان سوراخ‌هایی را که به عنوان محل ورود سوسک به سرشاخه‌ها عمل کرده، پیدا کرد. این سوراخ‌ها به وضوح نشانه وجود سوسک سرشاخه‌خوار می‌باشند.

به منظور مدیریت و کنترل این آفت، انجام اقدامات پیشگیرانه مثل استفاده از تراپ‌های چسبنده و مواد شیمیایی می‌تواند مفید باشد تا از خسارت‌های احتمالی به درختان پسته جلوگیری شود.

سوسک سرشاخه خوار

سنک پسته

حشره‌ای کامل با رنگ سبز تا سبز روشن که در سال یک نسل دارد. این حشره معمولاً در مراحل ابتدایی تشکیل میوه‌ها به درخت پسته آسیب می‌زند و باعث سیاه‌شدن تمامی میوه‌ها در این مرحله می‌شود. همچنین، بخشی از میوه‌ها در مرحله شروع سخت شدن پوست استخوانی نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

 در باغات پسته، تعدادی از گونه‌های شپشک سرشاخه و میوه پسته وجود دارد که جمعیت آنها در بسیاری از مناطق به حالت تعادل می‌رسد و تنها در برخی از مناطق به دلیل تراکم بالا نیاز به کنترل دارد. این آفت‌ها معمولاً در تراکم‌های بالا روی خوشه‌ها، میوه‌ها و دمو خوشه وارد خسارت می‌کنند. خسارت آنها شامل توقف رشد جنین و عدم تشکیل مغز در میوه‌ها می‌شود.

 برای مدیریت و کنترل این آفت‌ها، انجام اقدامات پیشگیرانه مانند کنترل زمانی با استفاده از محصولات شیمیایی و استفاده از تراپ‌های چسبنده می‌تواند مفید باشد تا از خسارت به درختان پسته جلوگیری شود.

سنک پسته

پروانه میوه‌خوار پسته

میوه‌های آلوده تا قبل از سخت شدن پوست استخوانی در اثر تغذیه لاروها سیاه شده، خشکیده و در نهایت می‌ریزند. لاروها پس از خوردن محتویات میوه آن را سوراخ نموده و خارج می‌شوند و سپس وارد میوه بعدی می‌گردند که در این مرحله هر لارو قادر است تا 8 میوه را از بین ببرد.

پروانه مغزخوار پسته

پروانه برگ‌خوار پسته (رائوی پسته)

این حشره یکی از آفات مهم در باغ‌های پسته ایران است و به نام رائو نیز شناخته می‌شود. این آفت در فصل زمستان به صورت شفیره و در پناهگاه‌های مختلف سر می‌برد. خسارت این حشره به گونه‌ای است که لاروها پس از خروج از تخم، به سرعت از پارانشیم برگ واپیدرم فوقانی تغذیه کرده و لاروهای سنین بعد بخش عمده‌ای از پهنک‌برگ‌ها را می‌خورند و فقط رگ‌برگ‌های اصلی را باقی می‌گذارند.

پروانه برگ‌خوار پسته

بیماری‌ها

بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه (گموز )

این بیماری درختان پسته را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به نام گموز یا انگومک پسته در مناطق پسته‌کاری شناخته می‌شود. عامل این بیماری یک قارچ میکروسکوپی است که در مناطق تماس با آب یا رطوبت با تنه درخت ساکن می‌شود و باعث ایجاد تخریب بافتی در تنه درخت می‌شود.

علائم این بیماری شامل خشک شدن ناگهانی درختان در باغ‌های پسته می‌شوند، حتی در صورتی که برگ‌هایشان هنوز سبز باشند. این اتفاق ممکن است برای درختان مجاور یا در ردیف‌های دیگر همان باغ اتفاق بیفتد. این بیماری معمولاً در شرایط رطوبتی زیاد و در مناطقی که دسترسی به آب زیرزمینی دارند، بیشتر دیده می‌شود.

برای کنترل بیماری گموز، انجام اقداماتی مانند کاهش رطوبت در محیط نزدیک به تنه درختان، توجه به دفع احتمالی علامت‌های بیماری، و مدیریت آبیاری بهینه می‌تواند مفید باشد تا از انتشار این بیماری جلوگیری شود.

بیماری گموز پسته

بیماری سر خشکیدگی شاخه

خشکیدگی سرشاخه و شاخه‌های پسته، کم‌وبیش در اغلب باغ‌های پسته ایران  وجود دارد. در بعضی درختان قسمت‌هایی از شاخه بخصوص در محل سرشاخه، به رنگ تیره درآمده و کمی فرورفته و نشست پیدا می‌کند که به علت اختلاف رنگ از قسمت‌های سالم شاخه به‌راحتی قابل‌تشخیص است. پیشرفت عارضه، گاهی همراه با ایجاد صمغ بر روی شاخه است. پوست و چوب شاخه‌ها به رنگ تیره درمی‌آید و شاخه‌های مبتلا به‌تدریج می‌خشکد.

سر خشکیدگی شاخه

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی یکی از مشکلات جدی در کاشت و نگهداری درختان پسته است. عامل این بیماری یک قارچ به نام ورتیسیلیوم است که عمدتاً در آونده‌های چوبی درخت پسته فعالیت می‌کند. این قارچ با ترشح مایعات خود و تجمع اجزاء مختلف در نقاط انتشار شاخه‌ها و تنه درخت، باعث انسداد آونده‌های چوبی و عرق‌رسانی درخت می‌شود.

علائم اولیه ابتلاء درختان به این بیماری شامل ظهور لکه‌های زرد یا سوخته در میان رگبرگ‌های شاخه‌های آسیب‌دیده است. همچنین این بیماری می‌تواند منجر به خشک شدن سریع ساقه‌ها، یک یا چند شاخه اصلی یا حتی کل درخت شود.

برای پیشگیری و مدیریت این بیماری، لازم است اقدامات مرتبط با بهداشت درختان و استفاده از روش‌های شیمیایی موردنیاز را انجام دهید. به منظور حفظ سلامت درختان پسته و جلوگیری از انتقال این بیماری به درختان سالم‌تر، نگهداری و مراقبت دقیق از باغات ضروری است.

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی

بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه

بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه در درختان پسته به علت فعالیت یک نوع قارچ به نام آرمیلاریا ایجاد می‌شود. این بیماری به‌خصوص در خاک‌های مسطح غرقابی فعالیت زیادی دارد و به عنوان یک مشکل جدی شناخته می‌شود.

علائم اولیه ابتلاء به این بیماری معمولاً از یک طرف درخت آغاز می‌شود. در این مرحله، رشد درخت کاهش می‌یابد و برگ‌ها زرد شده و سپس می‌افتند. اگر اقدامات مناسبی انجام نشود، در طول چند سال، تمام درخت ممکن است خشک شده و از بین برود. این بیماری در کشور در حال گسترش و گرایش به افزایش دارد.

برای پیشگیری از این بیماری، بهتر است خاک‌شناسی دقیق و اقدامات بهداشتی مناسب در باغات پسته را رعایت کرده و در صورت ابتلا، اقدامات موثر درمانی را به عمل آورید تا جلوی گسترش این بیماری گرفته شود.

بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه

نماتد مولد غده در ریشه پسته

نماتدها کرم‌های گرد، با بدن بدون حلقه و میکروسکوپی هستند که در زیستگاه‌های مختلف زندگی می‌کنند. نماتدهای انگل درختان پسته روی ریشه‌های گیاه تغذیه کرده و با نیش‌زدن ریشه و مکیدن محتویات سلول‌ها به‌وسیله قطعات دهانی نیزه مانند خود که به آن استیلت (سوزن) می‌گویند، باعث ضعف درخت می‌شوند. متن کامل درباره این بیماری را در مقاله 1 و مقاله 2 منتشر شده در مجله کشاورزی اگروتک بخوانید.

نماتد مولد غده در ریشه پسته

علف‌های هرز

علف‌های هرز در باغات پسته، به علت شرایط خاص این محیط، کمترین خسارت را به نسبت سایر باغ‌ها و محصولات زراعی دیگر ایجاد می‌کنند. اما ویژگی‌های خاص باغات پسته مانند کم‌آبی، عملیات خاک‌ورزی و… باعث به‌وجودآمدن گونه‌های خاصی از علف‌های هرز می‌شود که مبارزه با آن‌ها مشکل است.

دو نمونه از این علف‌های هرز، کاتوس (علف‌خرس) و باریک برگ‌های چند ساله هستند که در شرایط تراکم بالا و عدم مبارزه با آن‌ها در درازمدت، می‌توانند موجب نابودی درختان پسته شوند. برای حفظ و بهبود باغات پسته، مدیریت مناسب علف‌های هرز و کنترل تراکم آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

به منظور کاهش خسارت علف‌های هرز و حفظ درختان پسته، لازم است استراتژی‌ها و روش‌های موثر مبارزه با این علف‌ها در باغات پسته به کار گرفته شود.

مشاورین اگروتک همراه شما در پیشگیری و درمان انواع مشکلات، آفات، بیماری و علف هرز پسته هستند؛ کافی است سوالات خود را به صورت رایگان در اپلیکیشن اگروتک مطرح کنید.