فهرست مطالب
مقدمه
هرس يكي از عمليات باغباني است كه همراه با ساير عمليات داشت از قبيل آبياري، كوددهي و تغذيه و كنترل آفات و بيماري‌ها سبب شده تا توليد ميوه بهتر و بيشتر تامين و تضمين شود. موفقيت در هرس درختان بارور پسته به شناخت كامل از چگونگي رشد رويشي و شناخت دقيق كيفيت و عادت باردهي درختان بستگی دارد.
در درختان پسته به دلیل دو مشکل فیزیولوژی هرس سالانه درختان الزامی است. انجام این هرس سبب می‌شود تا ضمن توليد محصول يكنواخت، سبب افزايش كمي و كيفي محصول نیز شود. در ادامه این مشکلات بررسی می‌گردند:
سالآوری (Alternate bearing)
در درختان پسته به دلیل ریزش جوانه‌های گل در طی سال پر محصول که با رشد مغز در میوه‌ها شروع می‌شود و تا بلوغ میوه ادامه دارد سال آوری رخ می‌دهد. این مکانیسم غیرمعمول تنها در درختان پسته رخ می‌دهد. هرچقدر اختلاف میزان محصول در دو سال متوالی بیشتر باشد سال آوری شدیدتر و هرچقدر این میزان کمتر و یک نواخت‌تر باشد سال آوری خفیف‌تر می‌باشد.
ارقام موجود به لحاظ شدت سال آوری در سه گروه قرار می‌گیرند:
- سالآوری شدید
- احمد آقایی، سفید پسته نوق، فندقی
- سال آوری متوسط
- کله قوچی، اکبری
- سال آوری کم
- جندقی، شاهپسند، ایتالیایی
از جمله مشکلاتی که به علت سال آوری به وجود می‌آید می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- عدم توليد محصول يكنواخت در سالهاي مختلف
- افزايش در صد پسته‌هاي ريز و غير نرمال در سال كم بار
- افزايش درصد ناخنداني و پوكي محصول در سال كم بار
ضعف درختان، شكستگي شاخه و تنه، خميدگي شاخه، تماس شاخه‌ها با زمين و افزايش آلودگي قارچي آنها از جمله عوارض ناشي از پديده سال آوري درختان پسته مي‌باشد.
قالبیت انتهایی (Apical dominance)
رشد بيش از حد جوانه انتهايي كه منجر به رشد طولي بيش ازحد شاخه زير و جلوگيري از رشد جوانه‌ها و شاخه هاي جانبي مي‌گردد را غالبيت انتهايي يا چيرگي انتهايي مي‌گويند. در اين شرايط درخت رشد طولي و رويشي بیش از حد خواهد داشت، به عبارتي انرژي درخت بارور بيشتر صرف رشد رويشي مي‌گردد تا توليد گل و محصول.
افزايش تدريجي فاصله محل ميوه‌دهي از مركز درخت از جمله عوارض ديگر غالبيت انتهايي مي‌باشد كه عمليات سمپاشي، برداشت محصول و هرس درختان را با مشكل مواجه می‌کند. همچنين شاخه‌هاي طويل با قطر كم، به دليل سنگيني وزن شاخه ها خم شده و زمينه را براي آفتاب سوختگي ایجاد می‌کند.
انواع هرس درختان پسته
معمولا در هرس درختان پسته دو روش بكار گرفته مي شود:
هرس سربرداري
سربرداري عبارت است از قطع قسمتي از سر يا انتهاي فوقاني بازو، شاخه و سرشاخه‌هاي درخت كه در اين حالت شاخه يا سرشاخه و بازو از زير محل بريدگي تحريك مي‌شود و رشد جوانه‌هاي جانبي زير محل برش را تشديد مي‌نمايد.
هرس تنك شاخه (بيخ بُر كردن)
اين روش عبارت است از بيخ بُر كردن شاخه از انتهاي تحتاني، اين روش براي تسهيل نفوذ نور خورشيد و جلوگيري از ايجاد سايه در درخت، تسريع در رشد شاخه هاي مثمره مركزي و توليد ميوه انجام مي‌شود.
معمولا به منظور كاهش سال آوري، تعداد شاخه‌هاي ميوه دهنده پسته را قبل از سال پربار به حدود نصف تا دو سوم كاهش مي‌دهند كه اين عمليات باعث تقويت شاخه ها و جوانه ها و خوشه‌هاي گل باقي مانده و نيز سبب رسيدن آب و مواد غذايي بيشتر به جوانه‌هاي گل در حال تشكيل می‌شود. این روش جلوگيري از ريزش جوانه گل (جهت توليد محصول سال آينده ) در سال كم بار شده و نهايتاً بر روي توليد محصول يكنواخت، كاهش سال آوري و افزايش توليد محصول اثر مثبت دارد. عمليات هرس بايستي در فصل خواب زمستانه انجام گيرد. از بين بردن پاجوشها كه داراي رشد عمودي هستند و نيز تنه جوشهاي شاخه‌هاي اسكلتي كه بر روي نفوذ نور اثر منفي دارند، الزامي است. اين شاخه‌ها مصرف كننده قوي آب و مواد غذايي هستند كه با ساير اندامها رقابت می‌کنند. جهت محدود نگهداشتن اندازه درخت، انجام هرس سربرداري و تنك شاخه بصورت ساليانه الزامي است.
فصل هرس در درختان پسته
عمليات هرس بايستي زماني انجام گيرد كه گياه بتواند زخم حاصله را تحمل كرده و كمتر صدمه ببيند. از نظر زماني، هرس درختان در دو فصل زمستان و تابستان به شرح ذيل انجام مي‌شود.
هرس زمستانه(سیاه)
اين نوع هرس زماني انجام مي‌شود كه برگها خزان نموده و يا شروع به ريزش مي‌نمايند. اين عمليات مي‌تواند تا قبل از تورم جوانه‌ها جهت شكوفا شدن جوانه‌هاي زایشی و رويشي با توجه به شرایط اقلیمی محل باغ انجام شود.
در صورتي كه شرايط محيطي اجازه دهد، عمليات هرس مي‌تواند در تمام طول مدت پاييز و زمستان انجام گیرد؛ درخت پسته را همانند ساير درختان ميوه سردسيري همه ساله در زمستان هنگام خواب گياه هرس مي‌نمايند.
هرس زمستانه باعث ضعف كمتر، تقويت بيشتر جوانه‌هاي گل باقي مانده، تقويت گياه و ازدياد شاخ و برگ درخت مي‌گردد. این نوع هرس همچنین سبب تاخير باردهي می‌گردد و در صورت وجود سرماي شديد در منطقه، ضرورت دارد هرس را پس از رفع سرمای شدید زمستانه انجام داد.
هرس تابستانه(سبز)
هرس تابستانه، هرس كامل و مناسبي است كه در تنظيم ميوه‌دهي موثر بوده و در واقع مكمل هرس زمستانه مي‌باشد.
هرس پاجوشها و تنه جوشها نوعي هرس تابستانه مي‌باشد كه انجام آن الزامي است.
این هرس غالباً در مورد درختان جوان پسته قبل از باردهي انجام مي‌شود و در درختان بالغ صرفاً جهت حذف پاجوش و شاخه هاي بيمار،خشك شده و معيوب که مانع از حرکت ادوات كشاورزي در باغ هستند،انجام مي‌شود.
در مورد هر دو نوع هرس بايد به اين دو نكته توجه نمود كه اصولا هرس در هر زمان انجام شود، باعث تاخير در باروري نهال‌هاي جوان و كم شدن محصول درختان بارور مي‌شود. بنابراين، بايد در انواع هرس جانب تعادل رعايت گردد و قطع اندام‌هاي گياه تنها به مقدار الزام و در نهايت احتياط انجام پذيرد.
