معرفی
نماتدهای انگل گیاهی(Plant Parasitic Nematode)، بیمارگر انواع مختلف گیاهان هستند. خسارت به محصولات کشاورزی توسط این نماتدها در جهان، 20.6% تخمین زده می‌شود. گیاهان آلوده شده با نماتد، رشد ضعیفی دارند و بازدهشان به دلیل خسارت دیدن سیستم ریشه و کاهش جذب آب و مواد غذایی، کمتر می‌شود.
نماتدهای ریشه‌گرهی Meloidogyne spp، مهمترین گروه از نماتدهای انگل گیاهی هستند که در اغلب کشورهای جهان باعث کاهش محصول می‌گردد و بيش از 80 گونه آن شرح داده شده است. اين نماتد دارای دو شکلی جنسی می‌باشد، طوری که ماده‌های بالغ سفيد رنگ، گلابی شکل يا کروی، طول بدن بيشتر از 0.7 ميلی‌متر و عرض بدن 0.3 تا 0.4 ميلی‌متر بوده و نرهای بالغ کرمی شکل، بلند و طول بدن آنها متغير و حداکثر به 2 ميلی‌متر می‌رسد. گونه‌های M. arenaria، M. incognita، M. hapla، M. javanica گستره جغرافيايی و دامنه ميزبانی وسيعی دارند، بيش از 90 درصد خسارت وارده به گياهان در جهان در اثر نماتدهای ريشه‌گرهی مربوط به اين چهار گونه عمده است.
گونه M. javanica دومين گونه شايع در جهان است که در ايران از نظر پراکندگی و فراوانی در درجه اول اهميت قرار دارد. اين گونه در نواحی گرمسیری و معتدل بوده دنیا پراکندگی بیشتری دارد. تا کنون 770 گونه گياهی، ميزبان اين نماتد شناخته شده‌اند. گياهانی که از نظر اقتصادی مهم هستند عبارتند از درختان ميوه از جمله پسته، انار، زیتون، کیوی، سبزیجات نظیر خیار، گوجه‌فرنگی، بادنجان، گياهان خانواده لگومينوز، گياهان زينتی، گیاهان دارویی، توتون و غیره.
علائم بیماری
در اندام‌های هوايی گياه علائم مشخصی در اثر حمله نماتد ديده نمی‌شود اما کم رشدی و زردی برگ‌ها، پژمردگی در طول روزهای گرم به خصوص در برگ پهن‌ها، بدشکلی ميوه و کاهش محصول از علائم عمومی حمله نماتدها به گياه می‌باشد و در کل علائمی شبيه علائم کمبود مواد غذايی يا کم آبی در گياه مشاهده می‌شود. اختصاصی‌ترين علائم ايجاد گال يا غده روی ريشه می‌باشد و اندازه و شکل گال بستگی به گونه و جمعيت نماتد، نوع، سن و ميزان حساسيت گياه دارد. داخل هر گال ممکن است يک و يا چندين نماتد ماده وجود داشته باشد که بسته به گونه نماتد و نوع ميزبان متفاوت است.
راه‌هاي انتشار
رعايت نكردن مراقبت‌هاي بهداشتي و زراعـي، جابـه جـايي بذر، قلمه، نشا و خاك آلوده، چسبيدن خـاك آلـوده بـه ماشـين آلات كشاورزي، پاهاي دام هنگام چرا و كـارگران در مزرعـه و اســتفاده از آب آبيــاري آلــوده از راه هــاي گــسترش ايــن نماتدهاست.
