کاشت سیب زمینی تا برداشت | صفر تا صد کشت

مقدمه

نام علمی سیب‌زمینی (Solanum toberosium) از تیره گوجه‌فرنگی به نام Solanaceae است. سیب‌زمینی از گیاهان بومی نیمکره غربی است و از سلسله‌جبال آند در بولیوی و پرو منشأ گرفته است. کشت سیب‌زمینی در پرو تاریخی۲۰۰۰ ساله دارد. از آن زمان تاکنون، کشاورزان پرو با مهارت و دانش خود در زمینه کشت و داشت سیب‌زمینی، این محصول را به یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی خود تبدیل کرده‌اند. سیب زمینی در حال حاضر بخش مهمی از فرهنگ کشاورزی این کشور به شمار می‌آید. در قرن شانزدهم، اسپانیایی‌ها سیب‌زمینی را از پرو به اروپا انتقال دادند که این اتفاق باعث شد تا سیب‌زمینی به‌سرعت در سراسر اروپا و سایر نقاط جهان شناخته شود. این مهاجرت سیب‌زمینی از قاره آمریکا به دیگر قسمت‌های جهان، تأثیر بسزایی در تغذیه و اقتصاد اقشار مختلف جامعه داشت.

تولید در ایران

کشت سیب‌زمینی در ایران از جنوب تا شمال کشور‌گسترده شده است. سطح زیر کشت این محصول در حال حاضر طبق آخرین آمار جهاد کشاورزی به 131080 هکتار در کشت آبی رسیده است. استان همدان با 21458 هکتار سطح برداشت در رتبه اول و سپس اردبیل با 19012 هکتار دوم و جنوب استان کرمان با 14530 هکتار در رتبه سوم قرار دارد. در مقابل استانهای یزد با 0.3 هکتار، گیلان با 7 هکتار و البرز با 100 هکتار کمترین سطح برداشت در کشور را داشته‌اند.

بر اساس همین آمار تولید سیب زمینی در کشور در حدود 4686851 تن بوده است. به ترتیب همدان با 861330 تن، اردبیل با 597867 تن، جنوب کرمان با 518047 تن، فارس با 474.044 تن و اصفهان با 355.064 تن رتبه اول تا پنجم در  تولید سیب زمینی را داشته‌اند.

میزان عملکرد نیز به ترتیب در استانهای چهارمحال بختیاری( 40156 کیلوگرم در هکتار)، همدان(40140 کیلوگرم در هکتار) و لرستان( 39727 کلیوگرم در هکتار) بیشترین مقدار ثبت شده است. کمترین میزان نیز در استان‌های گیلان (6567 کیلوگرم در هکتار)، یزد (16515 کیلوگرم در هکتار) و لرستان (16743 کیلوگرم در هکتار) ‌بوده است.

تفاوت‌های عملکرد در استان‌های مختلف، نشان از تأثیر متغیرهای مختلف از جمله اقلیم، خاک، و فناوری کشاورزی در تولید سیب‌زمینی دارد. عملکرد بالای سیب‌زمینی در استان‌هایی همچون چهارمحال بختیاری و همدان ممکن است به دلیل شرایط اقلیمی و مناسب برای رشد این گیاه و یا بهره‌گیری بهتر از تکنولوژی‌های کشاورزی باشد. درعین‌حال، کاهش عملکرد در استان گیلان نشانگر تأثیرات منفی ممکن از جمله شرایط آب‌وهوایی یا مشکلات دیگر در کشت و داشت این محصول در این منطقه است.

جدول زیر میزان سطح برداشت، تولید و عملکرد در هکتار را به تفکیک هر استان در سال 1401-1400 را نشان می‌دهد.

توزیع سطح برداشت سیب زمینی به تفکیک هر استان

توليد سيب‌زميني در جهان طبق آمار سال 2020 در حدود 358 میلیون تن بوده است. چین با 78183854 تن 22% از تولید کل سیب زمینی در جهان را به خود اختصاص داده و بزرگترین تولید کننده این محصول می‌باشد. هند با مقدار 51300000 و سپس اوکراین با 20837990 تن بیشترین تولید سیب زمینی در جهان را دارا هستند.

این محصول به عنوان یک محصول اساسی در اروپا به ویژه شمال و شرق اروپا شناخته می‌شود؛ این منطقه بالاترین تولید سرانه در جهان را داشته. با این وجود سریعترین گسترش در چند دهه گذشته در شرق آسیا رخ داده است. جدول میزان تولید سیب زمینی در جهان در سال 2020 است.

تولید سیب زمینی در جهان

ارزش غذایی سیب زمینی

در دنيا هيچ محصولي از نظر رفع نياز غذايي انسان‌ها نمي‌تواند با سيب‌زميني رقابت كند، در بحران جنگ و قحطي سيب‌زميني مي‌تواند سال‌ها به‌عنوان يك غذاي واحد و سالم مورداستفاده قرار گيرد. این محصول پس از گندم، ذرت و برنج چهارمين محصول غذايي انسان‌ها است.

سیب‌زمینی حاوی 79% آب، 2% پروتئین، 1% چربی و حدود 17% کربوهیدرات است. این ویژگی‌ها سبب می‌شود که سیب‌زمینی یک منبع غذایی غنی و تنوع‌بخش باشد. حدود 100 گرم سیب‌زمینی حاوی حدوداً 77 کیلوکالری انرژی است.

این محصول منبع خوبی از ویتامین C است که یک آنتی‌اکسیدان قوی محسوب می‌شود. ویتامین C در حفظ سلامت پوست، سیستم ایمنی و جذب آهن از مواد غذایی نقش دارد. همچنین حاوی ویتامین B6 است که در فرآیند تبدیل غذا به انرژی و ساخت پروتئین‌ها نقش دارد. سیب زمینی منبع معتدلی از ویتامین B9 یا فولات است که برای سلامت سلول‌ها و سیستم عصبی لازم می‌باشد.

سیب‌زمینی مقدار زیادی پتاسیم دارد که برای حفظ تعادل الکترولیت‌ها و کنترل فشارخون مهم است. فیبر قابل‌ توجهی که در سیب زمینی موجود است به ‌سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند و احتمال بروز برخی از بیماری‌ها را کاهش می‌دهد. سیب‌زمینی شامل مقدار قابل‌توجهی مواد معدنی مانند مس، فسفر، منگنز و فلزاتی مانند آهن و روی است. همچنین حاوی کاروتنوئیدها است که به عنوان پیش‌ساز ویتامین A عمل می‌کنند و برای سلامت چشم‌ها و پوست مفید هستند.

سیب‌زمینی از لحاظ کم‌چربی و مقدار مصرف کلسترول به عنوان یک مواد غذایی سالم شناخته می‌شود. این ماده غذایی، بخصوص اگر به همراه پوست مصرف شود، یک منبع عالی از فیبر است.

موارد استفاده از سیب‌زمینی

سیب‌زمینی، یک محصول چندمنظوره است و در مختلف صنایع و زمینه‌ها بهره‌های بسیاری دارد. در زیر، سایر موارد استفاده از سیب‌زمینی آورده شده است:

تهیه نشاسته

از سیب‌زمینی به عنوان یک منبع اصلی برای تولید نشاسته استفاده می‌شود. نشاسته به عنوان یک ماده افزودنی و تثبیت‌کننده در محصولات غذایی و صنایع مختلف به کار می‌رود.

تولید الکل

سیب‌زمینی یک منبع غنی از قندهای مورد استفاده در تولید الکل است که در صنعت‌های مختلف از جمله صنایع نساجی و تولید بیوپلیمرها به کار می‌رود.

تغذیه دام

غده سیب‌زمینی برای تغذیه دام‌ها استفاده می‌شود و به عنوان یک منبع ارزان‌قیمت از اهمیت زیادی برخوردار است.

ارقام سيب‌زميني

ارقام سیب‌زمینی بر اساس دوره رسیدن به غده به دسته‌های زودرس، میان‌رس، و دیررس تقسیم می‌شوند. دوره رسیدن در ارقام زودرس حداقل 3 ماه و برای ارقام دیررس 6 ماه است. انتخاب این گروه‌ها برای هر منطقه به تاریخ کاشت، طول فصل رشد، و شرایط آب و هوایی بستگی دارد.

در نواحی با فصل رشد طولانی و مساعد، می‌توان از ارقام زودرس مانند آگریا، مارفونا، ساندرا، مارادونا، کایزر، بوناتد و غیره استفاده کرد. در نواحی با فصل رشد محدودتر، مانند اصفهان که گرما در تیر و مرداد محدودکننده است، می‌توان از ارقام دیررس بهره برد. همچنین، برای کشت پاییزه در خوزستان می‌توان از ارقام دیررس یا زودرس استفاده کرد، به توجه به تاریخ کاشت. ارقام سیب‌زمینی محلی نیز وجود دارند که درگذشته کشت می‌شدند، از جمله استانبولی، باسمنج، اقلید، یشندی، ابلق و غیره.

در همة حالات، انتخاب ارقام بستگی به شرایط محلی، نیاز به تأخیر یا شتاب در دوره رشد، و تطابق با شرایط آب‌وهوایی دارد. امروزه با توجه به پتانسیل بالای تولید، از ارقام خارجی نیز مثل آگریا، مارفونا، ساندرا، مارادونا، کایزر، بوناتد و… استفاده می‌شود.

جهت انتخاب درست رقم سیب زمینی متناسب با منطقه خود با کارشناسان کشاورزی اگروتک در ارتباط باشید.

گياه‌شناسي

ریشه

سیب‌زمینی دارای ریشه افشان است که به طور عمیق می‌تواند در خاک تا عمق یک متر نفوذ کند. این ریشه افشان باعث جذب عناصر غذایی و آب از خاک می‌شود. اطلاعات نشان می‌دهد که تا حدود 80% از فعالیت‌های جذبی ریشه در عمق حدود 60 سانتی‌متری خاک صورت می‌گیرد.

این ویژگی از ریشه، سیب‌زمینی را قادر به جذب عناصر غذایی در عمق‌های مختلف خاک می‌سازد و این به گیاه این امکان را می‌دهد که در شرایط مختلف اقلیمی و خاکی متنوع، با موفقیت رشد کند.

در نتیجه، سیب‌زمینی به عنوان یک گیاه تنوع‌پذیر با توجه به قابلیت ریشه‌افشانی و تنظیم جذب عناصر غذایی خود، در انواع مختلف خاک و شرایط زمینی با موفقیت کشت می‌شود.

ساقه

ساقه هوايي

سیب‌زمینی یک گیاه علفی ایستاده است که به ارتفاع میانگین 60 تا 150 سانتی‌متر می‌رسد. طول دوره رشد این گیاه معمولاً از 3 تا 6 ماه می‌باشد. ساقه‌های هوايي به سطح خاک می‌روند و از آنجا به بالا می‌روند.

ساقه زيرزميني

سیب‌زمینی دارای ساقه خزنده زیرزمینی است که به طول 5 الی 45 سانتی‌متر می‌رسد. این ساقه از گره‌های پایین زیر خاک ساقه‌های هوايي را ایجاد می‌کند. زمانی که ساقه‌های زیرزمینی به نور خورشید بیافتند، به ساقه‌های هوايي تبدیل شده و در رأس هر ساقه خزنده زیرزمینی، به غده سیب‌زمینی تبدیل می‌گردند.

جوانه‌هاي جانبي و چشمه

جوانه‌های جانبی یا چشمه در نقاط فرورفته قرار دارند و به عنوان چشمه شناخته می‌شوند. هر چشمه دارای سه جوانه است که توسط فلس‌ها محافظت می‌شوند. هر جوانه، با قرارگرفتن در شرایط مناسب، تبدیل به یک ساقه هوايي می‌شود و هر ساقه هوايي، شاخه‌های جانبی زیادی تولید می‌کند.

این ویژگی‌های ساقه سیب‌زمینی نشان از تنوع و پیچیدگی در ساختار گیاه و نحوه رشد آن دارد که این گیاه را به یک سیستم پیچیده و هوشمندانه در جذب مواد غذایی و تولید انواع جوانه‌ها تبدیل می‌کند.

برگ‌

برگ‌های سیب‌زمینی بزرگ و مرکب هستند که به طور متناوب بر روی ساقه قرار می‌گیرند. این برگ‌ها عمدتاً در اندازه و شکل متغیر بوده و ویژگی‌های زیبایی به گیاه افزوده‌اند. ترکیبات موجود در برگ‌ها، از جمله کلروفیل، برگ را قادر به فتوسنتز و تولید انرژی از نور خورشید می‌کند.

همچنین، وجود برگ‌های متناوب بر روی ساقه به گیاه این امکان را می‌دهد که به بهترین نحو از نور خورشید برخورد کرده و انرژی لازم برای فعالیت‌های زیستی را به دست آورد. برگ‌ها همچنین نقش مهمی در تبادل گازها از طریق اختصاص دهنده‌های موجود در زیر برگ‌ها بازی می‌کنند.

در مجموع، برگ‌های سیب‌زمینی با ساختار مرکب و قرارگیری منظم خود، به بهبود عملکرد گیاه در جذب نور و انجام فرایندهای زیستی کمک می‌کنند.

گل و میوه‌

گل‌های سیب‌زمینی معمولاً سفید، قرمز یا ارغوانی با دم گل‌های بلند و به طور متراکم در انتهای ساقه دیده می‌شوند. این گل‌ها یکی از مراحل مهم در چرخه زندگی گیاه هستند و عمل لقاح در آن به‌صورت خودگشایی (خودپالایی) انجام می‌شود.

میوه‌های سیب‌زمینی به شکلی شبیه به گوجه‌فرنگی با قطر حداقل 2 سانتی‌متر تولید می‌شوند. این میوه‌ها محصول اصلی سیب‌زمینی هستند و از غده سیب‌زمینی به عنوان سرشاخه مرکزی گیاه تشکیل می‌شوند.

مهم‌ترین نکته در مورد تولید سیب‌زمینی این است که برعکس بسیاری از گیاهان دیگر، بذر برای تولید جدید به کار نمی‌رود. بذر سیب‌زمینی بیشتر برای اصلاح نژاد مورداستفاده قرار می‌گیرد و تکثیر این گیاه از طریق غده سیب‌زمینی انجام می‌شود.

غده‌بندی

هورمون مورد نیاز برای تحریک و شروع غده‌بندی، در برگ‌ها تشکیل می‌شود. این پدیده به‌گونه‌ای است که در شرایط کشت پاییزه، غده‌بندی ممکن است؛ زیرا تحت تأثیر روزهای کوتاه آغاز شود. همچنین، زمان غده‌بندی نسبت به گلدهی ممکن است متغیر باشد.

در کشت پاییزه، غده‌بندی می‌تواند قبل از شروع گلدهی آغاز شود یا به تأخیر بیفتد. این امر به عوامل مختلفی مانند شرایط محیطی، نور و دما بستگی دارد. در کشت‌های بهاره نیز، در ارقام زودرس ممکن است غده‌بندی هم‌زمان با گلدهی اتفاق بیفتد.

سازگاری سیب‌زمینی با شرایط محیطی

دما و نور

سیب‌زمینی گیاهی سرمادوست است و در نواحی گرم مانند خوزستان در پاییز و در نواحی سرد در بهار کاشته می‌شود. رشد غده در دماهای زیر 25 درجه سانتی‌گراد کمی کندتر است و در دماهای بیش از 30 درجه سانتی‌گراد متوقف می‌شود. افزایش دما به بیش از 30 درجه سانتی‌گراد منجر به افت محصول، سوختگی داخلی غده و پوسیدگی ساقه می‌شود.

سیب‌زمینی از لحاظ گلدهی بلند روز و از نظر غده‌بندی کوتاه روز است. ارقام زودرس نسبت به طول روز بی‌تفاوت بوده گلدهی و غده‌بندی هم‌زمان انجام می‌گیرد.

روزهای طولانی و دماهای بیش از 25 درجه، رشد اندام‌های هوايي را افزایش داده و اندام‌های هوايي نسبت به غده‌بندی رشد بیشتری پیدا می‌کنند. روزهای کوتاه و هوای خنک و ازت کم، موجب تسریع در غده‌بندی و زودرسی محصول می‌شود. روزهای با طول متوسط، هوای خنک و ازت کافی حداکثر غده را به دست می‌آورد.

رطوبت

سیب‌زمینی به رطوبت کافی و یکنواخت طی دوره رشد نیازمند است. رطوبت از عوامل مهم در موفقیت کشت سیب‌زمینی محسوب می‌شود. کشت دیم، به این معنا که زمانی که رطوبت به میزان کافی در دسترس نباشد، ممکن است کاشت و رشد سیب‌زمینی متأثر شود، موفقیت‌آمیز نخواهد بود.

رطوبت یکنواخت در طول دوره رشد به این گیاه این امکان را می‌دهد که به طور مناسب رشد کند و محصول باکیفیت‌تری تولید کند. کشت دیم، به‌ویژه در مناطقی که تقاضای آب کمتری دارند یا با کمبود منابع آب مواجه هستند، می‌تواند به مشکلاتی در رشد و توسعه سیب‌زمینی منجر شود.

به‌عبارت‌دیگر، حفظ رطوبت در خاک و ارائه آب به گیاه در هنگام نیاز، از اهمیت زیادی برای تولید محصول باکیفیت سیب‌زمینی است و در نتیجه، کشت دیم باید با این نیازهای آبی مدیریت شود تا بهترین عملکرد و محصول حاصل شود.

خاك

بافت خاک

خاک‌ با بافت متوسط برای سیب‌زمینی مطلوب است. در واقع، این گیاه به خاک‌های نیمه‌سنگین نیز سازگاری دارد، اما شرط اساسی آن وجود ساختمان خوب خاک و استفاده از روش کاشت مناسب است.

ساختمان خاک

خاک‌های با ساختمان عالی، زهکشی مناسب و اسیدیته خنثی یا متمایل به اسیدی، برای سیب‌زمینی ایده‌آل هستند. خاک‌های سنگین برای سیب‌زمینی مناسب نیستند.

حساسیت به خشکی و شوری

سیب‌زمینی به خشکی و شوری حساس است. آستانه شوری برای سیب‌زمینی 1.5 میلی‌موس بر سانتی‌متر مربع است، و هر افزایش 1 واحد بیشتر از این مقدار، عملکرد را 14 درصد کاهش می‌دهد.

مشاورین اگروتک به صورت رایگان پاسخگوی سوالات شما در زمینه کشت سیب زمینی هستند. 

کاشت سیب زمینی

تهیه زمین برای کشت سیب‌زمینی نیاز به گام‌ها و اقداماتی دارد تا شرایط مناسبی برای رشد و توسعه این گیاه فراهم شود. در اینجا مراحل تهیه زمین برای کشت سیب‌زمینی آورده شده است:

شخم عمیق در پاییز

در فصل پاییز، شخم عمیق به عمق 30-25 سانتیمتر انجام می‌شود. این اقدام باعث تخلیه زیر خاک از هوا، بهبود ساختار خاک، و حذف بقایای گیاهان قبلی می‌شود.

برداشت بقایا

بقایای زراعت‌های قبلی باید به طور کامل از زمین حذف شده و به کمک آلات مخصوص، این بقایا به زیر خاک فرورفته و تجزیه شوند.

شخم سطحی در بهار

در فصل بهار، شخم سطحی با عمق کمتر (تا 15 سانتیمتر) انجام می‌شود. این کار به تسطیح خاک و ایجاد سطح یکنواخت کمک می‌کند.

آماده‌سازی خاک

از طریق استفاده از ابزارهایی نظیر دیسک، دندانه و لودر خاک آماده‌سازی و نرم شده و به سطح یکنواختی مناسب برای کاشت فراهم می‌آید.

کاشت

بعد از آماده‌سازی زمین، باید به قطعه‌بندی زمین و کاشت بپردازید. سیب‌زمینی می‌تواند به صورت دیم یا آبیاری شده کاشته شود.

آبیاری

در صورت نیاز، سیستم آبیاری مطمئن راه‌اندازی می‌شود تا حاصلخیزی زمین حفظ شود.

خاک دادن پای بوته‌ها

پس از رشد بوته‌ها و شروع تشکیل گل‌ها، خاک دادن پای بوته‌ها انجام می‌شود. این کار باعث استحکام بوته و حفظ گل‌ها می‌شود.

مدیریت کود و مبارزه با آفات و امراض

مدیریت مناسب کود، مبارزه با آفات و امراض، و نظارت دقیق بر رشد گیاهان از جمله اقدامات ضروری در مراحل بعدی کشت است.

با انجام این گام‌ها، می‌توان به یک زمین کاشت سیب‌زمینی با شرایط مناسب دست‌یافت و از بهره‌وری بهتری نیز برخوردار شد.

تاریخ کاشت سیب‌زمینی

تاریخ کاشت سیب‌زمینی بستگی به شرایط آب‌وهوایی محل و نواحی مختلف دارد. در کل، می‌توان تاریخ کاشت سیب‌زمینی را بر اساس توصیه‌های زیر در نظر گرفت:

حرارت برای جوانه‌زدن

حرارت مناسب برای جوانه‌زدن سیب‌زمینی در محدوده 20 تا 25 درجه سانتی‌گراد قرار دارد. این مرحله معمولاً در اوایل بهار اتفاق می‌افتد.

حرارت برای رشد ریشه

برای رشد ریشه سیب‌زمینی، دما باید در محدوده 15 تا 18 درجه سانتی‌گراد باشد.

طول فصل رشد

تاریخ کاشت سیب‌زمینی بیشتر بر اساس طول فصل رشد در هر منطقه تعیین می‌شود. در مناطق با طول فصل کشاورزی محدود، مثلاً در نواحی گرم، کاشت سیب‌زمینی را در اوایل بهار انجام داده و در مناطقی با فصل رشد طولانی‌تر، مثل نواحی معتدل، می‌توان برای درجه حرارت مناسب صبر کرد و سپس کاشت را انجام داد.

کاشت در مناطق گرم

در مناطق گرم، به‌منظور جلوگیری از غده‌بندی در هوای گرم، توصیه می‌شود سیب‌زمینی را هرچه زودتر در بهار کاشت. این می‌تواند هنگامی باشد که درجه متوسط شبانه‌روزی به 10 درجه سانتی‌گراد برسد.

کاشت در مناطق گرم پاییزه

در مناطق گرم، می‌توان سیب‌زمینی را به صورت پاییزه نیز کاشت، به‌ویژه هنگامی که درجه حرارت به 10 تا 25 درجه سانتی‌گراد رسیده باشد.

کاشت

سيب‌زميني به‌وسيله غده تكثير می‌شود. غددي كه به‌عنوان بذر به‌كار مي‌روند نبايد كمتر از 40 گرم و يا بيشتر از 80 گرم باشند. در صورتي ‌كه غده بيش از 80 گرم باشند آن را به نحوي تقسيم مي‌كنند كه هر قسمت دو چشم داشته باشد سيب‌زميني‌هاي قطع شده بايستي با سموم قارچ‌كش ضدعفوني شوند و پس از ضدعفوني به‌مدت 10 روز در حرارت 15 درجه و در رطوبت نسبي 85% قرار داد تا بافت چوب پنبه‌اي بر روي قسمت قطع شده تشكيل شود. بذر سيب‌زميني بايستي يك دوره خواب را ببيند.

در درجه حرارت 15 درجه و رطوبت 85 الي 90 درصد براي جوانه زدن و بيداري از خواب مناسب مي‌باشد. ولي جوانه‌هاي اوليه در كشت مكانيزه ممكن است بشكنند و درعوض از چشم‌هاي ديگر چند جوانه به‌وجود مي‌آيد كه هر كدام يك ساقه را دربردارند تعداد بوته 40 هزار و تعداد ساقه 140 هزار در هكتار مطلوب است.

پيش جوانه‌زني در مناطقي كه طول فصل رشد كوتاه باشد بايد مورد توجه قرار گيرد زيرا در غير اين صورت غده‌بندي به فصل گرما مي‌خورد. و از طرفي رشد سريع رويشي سطح خاك را مي‌پوشاند و از گرم شدن خاك جلوگيري مي‌كند.

سيب‌زميني را به‌صورت جوي پشته‌اي مي‌كارند و فاصله پشته‌ها را 75 الي 100 سانتي‌متر در نظر مي‌گيرند و اين فاصله با توجه به فاصله كار ماشيني‌هاي كاشت و برداشت تنظيم مي‌كنند و فاصله بين بوته و روي رديف‌ها را 20 تا 35 سانتي‌متر مي‌گيرند با توجه به رقم و اندازه غده فاصله كاشت را انتخاب مي‌كنند. هر چقدر فاصله بوته روي رديف‌ها بيشتر باشد غده درشت‌تر به‌دست مي‌آيد عموماً براي يك هكتار 5/2 الي 5/3 تن غده مورد نياز خواهد بود.

روش‌هاي صحيح كاشت به شرح ذيل است:

• روش كاشت به‌صورت كوپه‌اي در سطوح كوچك انجام مي‌شود به‌طوري ‌كه زمين را به‌صورت پشته درآورده پس از آبياري كافي كه پشته كاملاً خيس شده باشد پس از گاورو شدن چاله‌هايي به عمق حدود 15 سانتي‌متر كنده غده را در آن جا داده و روي آن را با خاك مي‌پوشانند.
• قبلاً زمين را به‌صورت شيارهايي مناسب درآورده پس از آبياري و گاورو شدن، شيارهايي به عمق 15 سانتي‌متر درآورده سپس غده را به فاصله معيني در شيارها جا داده و با خاك مي‌پوشانند.
• طبق مورد قبل عمل كرده فقط پشته‌ها كم عمق بوده و پس از قرار دادن غده در شيارها روي آن را با خاك پوشانده سپس جوي پشته‌ها را عميق‌تر مي‌كنند.
• كاشت با ماشين كاشت سيب‌زميني انجام مي‌شود، اين دستگاه‌ها به پشت تراكتور بسته شده و داراي مخزن بذر، لوله‌هاي سقوط بذر و كفشك‌هاي بازكننده شيار و مجهز به فاروور مي‌باشند كه كليه عمليات كاشت را يكجا انجام مي‌دهد. اين ماشين‌ها انواع و اقدام دارند.

سيب‌زميني به خشكي بسيار حساس است وجود رطوبت كافي در تمام دوره رشد لازم و ضروري است، بالاترين دوره حساسيت به خشكي زماني است كه غده در حال رشد سريع باشند. معمولاً اولين آبياري سيب‌زميني را قبل از كاشت انجام مي‌دهند، به‌طوركلي اين آبياري داراي مزاياي ذيل مي‌باشد:

• خاك تا زمان كاشت رطوبت اضافي خود را از دست مي‌دهد و سريع‌تر گرم مي‌شود و اين عمل باعث زودتر سبز شدن غده مي‌گردد.
• سبب مي‌شود كلوخه‌ها خرد شده و رطوبت در اطراف بذر بهتر نگهداري شود.
• جوانه زدن بذر علف‌هاي هرز را تحريك نموده و قبل از سبز شدن محصول كنترل آنها را ممكن مي‌سازد.

دومين آبياري را بعد از كاشت انجام مي‌دهند و سومين آبياري را بعد از سبز شدن و استقرار بوته انجام داده مي‌شود. آبياري‌هاي بعدي هر هفته يكبار و در خاك‌هاي سبك آبياري با فواصل كمتر و دفعات بيشتر انجام مي‌شود و هم‌زمان با تشكيل غده آبياري افزايش مي‌يابد به‌طوري كه از تير و مردادماه روزانه حدود 100 مترمكعب در هكتار آب مورد نياز خواهد بود، به‌عبارت ديگر چنانچه هر پنج روز آبياري انجام شود هر نوبت آبياري 500 مترمكعب آب مصرف خواهد شد. هرچه به برداشت نزديك‌تر مي‌شويم فاصله آبياري بيشتر و آخرين آبياري يك الي دو هفته قبل از برداشت انجام مي‌پذيرد. به‌طور كلي سيب‌زميني به 12-8 هزار مترمكعب آب نياز دارد اين مقدار به رقم، و زودرس يا ديررس بودن با توجه به مناطق سردسير و گرمسير متفاوت خواهد بود.

انواع روش کاشت

کشت سیب زمینی به شیوه های گوناگونی انجام می شود که اتنخاب آن بستگی به ابزار و ادوات موجود، شرایط زمین و شرایط مالی کشاورز دارد. برخی از روش‌های کشت عبارت اند از:

کشت سنتی

این روش قدیمی‌ترین نوع کشت سیب زمینی است. کشت سنتی با وجود ساده و کم هزینه بودن بسیار زمان‌بر است. مراحل این روش شامل مراحل ذیل است:

•  شخم زدن و آماده سازی زمین
•  حفر چاله در فاصله مشخص
•  کاشت غده‌ها در فواصل تعیین شده
• نگهداری شامل آبیاری، دفع بیماری و آفات، کنترل علف هرز و…
• برداشت محصول

کشت در بستر بلند

در این روش کشت بسترهایی بلند ایجاد شده و غده‌ها در آن کاشته می‌شوند. در مناطقی که بارندگی زیاد است این روش بسیار مفید می‌باشد زیرا سبب بهبود زهکشی، جلوگیری از پوسیدگی غده‌ها و کاهش ابتلا به بیماری می‌شود.

کاشت بدون خاک (هیدروپونیک)

در روش هیدروپنیک سیب زمینی در محیط بدون خاک و با استفاده از محلول مغذی رشد می‌یابد. این روش با وجود هزینه بالا و نیاز به تجهیزات پیشرفته به صورت چشمگیری منجر به کاهش آفات و بیماری‌ها می‌شود.

هواکشت (آیروپونیک)

در این روش غده‌ها در هوا معلق و مواد مغذی از طریق اسپری به ریشه‌ها داده می‌شود. صرفه جویی در مصرف آب از ویژگی‌های این نوع کشت است.

کشت مالچ

در این روش غده‌ها با لایه‌ای از مالچ پوشانده می‌شوند. می‌توان از کاه، برگ و یا پلاستیک استفاده نمود. این لایه علاوه بر حفظ رطوبت و کاهش نیاز به آبیاری، منجر به کنترل رویش علف هرز می‌شود.

گلدان یا ظروف

این روش کشت برای افرادی که فضای محدودی در اختیار دارند مناسب می‌باشد. در این روش می‌توان سیب زمینی را در ظروف خاص و گلدان با سایز مناسب کاشت.

کاشت در جعبه رشد

در این روش سیب زمینی در جعبه‌های چوبی پرورش داده می‌شوند. نحوه رشد غده در این روش مشابه کاشت آن در ظروف و گلدان است با این تفاوت که مدیریت آن آسان‌تر می‌باشد.

کاشت متراکم

به منظور استفاده بهینه از فضا در این روش سیب زمینی به همراه سایر محصولات کاشته می‌شوند. این روش نیازمند مدیریت دقیق جهت انتخاب درست محصولات به منظور جلوگیری از رقابت بین گیاهان است.

صفر تا صد کشت سیب زمینی را از مشاورین اگروتک بپرسید. 

آبیاری

سيب‌زميني به خشكي بسيار حساس است وجود رطوبت كافي در تمام دوره رشد لازم و ضروري است، بالاترين دوره حساسيت به خشكي زماني است كه غده در حال رشد سريع باشند. معمولاً اولين آبياري سيب‌زميني را قبل از كاشت انجام مي‌دهند، به‌طوركلي اين آبياري داراي مزاياي ذيل مي‌باشد:

• خاك تا زمان كاشت رطوبت اضافي خود را از دست مي‌دهد و سريع‌تر گرم مي‌شود و اين عمل باعث زودتر سبز شدن غده مي‌گردد.
• سبب مي‌شود كلوخه‌ها خرد شده و رطوبت در اطراف بذر بهتر نگهداري شود.
• جوانه زدن بذر علف‌هاي هرز را تحريك نموده و قبل از سبز شدن محصول كنترل آنها را ممكن مي‌سازد.

دومين آبياري را بعد از كاشت انجام مي‌دهند و سومين آبياري را بعد از سبز شدن و استقرار بوته انجام داده مي‌شود. آبياري‌هاي بعدي هر هفته يكبار و در خاك‌هاي سبك آبياري با فواصل كمتر و دفعات بيشتر انجام مي‌شود و هم‌زمان با تشكيل غده آبياري افزايش مي‌يابد به‌طوري كه از تير و مردادماه روزانه حدود 100 مترمكعب در هكتار آب مورد نياز خواهد بود، به‌عبارت ديگر چنانچه هر پنج روز آبياري انجام شود هر نوبت آبياري 500 مترمكعب آب مصرف خواهد شد. هرچه به برداشت نزديك‌تر مي‌شويم فاصله آبياري بيشتر و آخرين آبياري يك الي دو هفته قبل از برداشت انجام مي‌پذيرد. به‌طور كلي سيب‌زميني به 12-8 هزار مترمكعب آب نياز دارد اين مقدار به رقم، و زودرس يا ديررس بودن با توجه به مناطق سردسير و گرمسير متفاوت خواهد بود.

برداشت سیب‌زمینی

براي دستيابي به حداكثر عملكرد هنگامي بايد برداشت انجام شود كه 25 الي 50 درصد برگ‌ها زرد شده باشند در نواحي سردسير زرد شدن برگ‌ها كاملاً با چشم قابل مشاهده است ولي در مناطق گرمسيري با رشد اندام‌هاي رويشي رسيدن محصول با توجه به زرد بودن يا نبودن به‌خصوص اگر كود ازته بيشتر مصرف شده باشد قابل تخمين نيست بلكه بايد به رسيدن غده توجه نمود.

فاكتور ديگر در تعيين زمان برداشت سيب‌زميني هنگامي است كه وزن مخصوص آن به 1.07 گرم بر سانتي‌متر مكعب رسيده باشد، وزن مخصوص بالاتر مقبول‌تر است با وجود اينكه غده سيب‌زميني در هر زمان قابل استفاده است ولي زمان برداشت را خاصيت انبارداري و وضعيت بازار تعيين مي‌كند. برداشت زودهنگام خاصيت انبارداري ندارد. زمان برداشت در نواحي گرم تعيين‌كننده است زيرا برداشت نيابد به گرما برخورد نمايد، قبل از برداشت بايستي قسمت‌هاي هوايي سيب‌زميني را از بين برد و محصول را براي برداشت آماده كرد اين عمل باعث زودرس شدن غده، ضخيم شدن پوست، جلوگيري از بزرگ شدن بيش از اندازه غده و تسهيل در برداشت مي‌شود.

هرچه بوته‌ها به‌تدريج از زمين برداشته شود نتيجه بهتري حاصل مي‌شود. از بين بردن قسمت‌هاي هوايي به وسايل گوناگون امكان‌پذير است. در مزارع كوچك ممكن است غده‌ها را با بيل از خاك دربياورند و يا به‌وسيله كولتيواتور غده‌ها را درآورده و با دست جمع‌آوري نمايند. يا با سوك گاوآهن يك‌طرفه غده‌ها را از زير خاك بيرون آورده و با دست جمع‌آوري مي‌كنند و در نهايت مي‌توان برداشت سيب‌زميني را به وسيله ماشين انجام داد كه شامل بيل عريضي كه در خاك فرو رفته غده را با خاك بر روي زنجير نقاله هدايت مي‌كند و خاك به‌وسيله زنجير بر روي زمين مي‌ريزد و غده به‌صورت رديفي از كنار دستگاه روي زمين ريخته و يا به‌وسيله نقاله‌اي به داخل كاميون هدايت مي‌شود.

عموماً محصول را در 3 الي 10 درجه سانتي‌گراد و رطوبت نسبي 85% نگهداري مي‌نمايند هر چقدر حرارت پايين‌تر باشد جوانه زدن كمتر ولي تبديل نشاسته به قند بيشتر مي‌شود. زيادي قند در غده موجب تيره شدن سيب‌زميني هنگام طبخ مي‌شود. در غددي كه مقدار قند آنها بالا رفته باشد در 15 درجه سانتي‌گراد نگهداري مي‌كنند تا قند آن پايين بيايد.

عموماً براي جلوگيري از جوانه زدن بذر درجه حرارت نبايد از 4 درجه سانتي‌گراد بالاتر رود. همچنين مي‌توان از مواد ضد جوانه‌زني (Anti-siprgut) در انبار استفاده کرد.

تغذيه سیب‌زمینی

رشد سیب‌زمینی نیاز به عناصر مغذی مختلف دارد که در ترکیب خاک، آب، و هوا موجود هستند. عناصر اصلی مورد نیاز سیب‌زمینی عبارت‌اند از نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K)، کلسیم (Ca)، منگنز (Mn)، روی (Zn)، مس (Cu)، آهن (Fe)، و مولیبدن (Mo). تأمین این عناصر به طور متناسب در طول دوره رشد، از کاشت تا برداشت، می‌تواند به بهبود عملکرد و کیفیت محصول کمک کند. در ادامه اشاره‌ای مختصر به نقش عناصر در کشت سیب زمینی شده است. مقالات “مدیریت مصرف عناصر در کشت سیب زمینی” و “اصول کلی در مدیریت تغذیه‌ای سیب زمینی” در مجله کشاورزی اگروتک به طور کامل به این موضوع پرداخته است؛ پیشنهاد می‌کنیم حتما مطالعه کنید.

‌‌نیتروژن (N): نیتروژن برای رشد بخش‌های سبز گیاه، تشکیل برگ، ساخت پروتئین، و افزایش اندازه غده‌های سیب‌زمینی ضروری است.

‌‌فسفر (P): فسفر در فرایندهای مربوط به انتقال انرژی (ATP) و تشکیل DNA و RNA شرکت دارد. این عنصر موجود در غده‌ها برای تشکیل ریشه و افزایش عملکرد آنها نیز اهمیت دارد.

‌‌پتاسیم (K): پتاسیم در تنظیم فشار اسمزی درون سلول‌ها، فعالیت آنزیم‌ها، و افزایش مقاومت گیاه به استرس‌های زیست‌محیطی نقش دارد. همچنین، افزایش تراکم غده و کیفیت سیب‌زمینی نیز به پتاسیم وابسته است.

کلسیم (Ca):‌‌ کلسیم در ساخت سلول‌ها، تقویت ساختار سلولی، و تنظیم فعالیت‌های آنزیمی حیاتی استفاده می‌شود. کلسیم نقش مهمی در جلوگیری از بروز برخی اختلالات میوکلویزی است.

منگنز (Mn):‌‌ منگنز منجر به فعالیت برخی از آنزیم‌ها، تصحیح فعالیت فسفوریلاسیون، و انتقال فتوسنتز می‌شود.

روی (Zn):‌‌ روی در رشد و تنظیم فعالیت‌های آنزیمی مؤثر است. همچنین در تنظیم فعالیت اوکسین‌ها نیز نقش دارد.

مس (Cu):‌‌ مس در تشکیل کلروفیل، فعالیت آنزیمی، و تنظیم جذب نیتروژن در گیاه موثر است.

 ‌‌آهن (Fe):‌‌ آهن در تشکیل کلروفیل و فعالیت آنزیم‌هایی که در تبدیل اکسیژن و هیدروژن در گیاه نقش دارند مورد نیاز است.

مولیبدن (Mo):‌‌ مولیبدن در فعالیت آنزیم‌هایی که در فرایند تبدیل نیترات به آمونیوم در گیاه دخالت دارند نقش دارد.

کود مصرفی

مقادير كود شيمايي مصرفي در سيب‌زميني به مقدار مصرف كود دامي، كشت سال قبل، باروري طبيعي خاك، رقم مورد كشت و طول فصل رشد بستگي دارد. كودهاي شيميايي را بايستي براساس آزمون خاك توصيه و مصرف نمود كه با كاهش يا افزايش مواد غذايي در خاك مقادير كود مصرفي نيز به همان اندازه افزايش و يا كاهش پيدا مي‌كنند. جهت انجام آزمایش خاک می‌توانید نزدیکترین آزمایشگاه آب و خاک به خود را در مکانیاب اپلیکیشن اگروتک پیدا کنید.

در مناطقي كه امكان تجزيه خاك وجود نداشته باشد مصرف كود بايستي براساس توصيه عمومي مؤسسه تحقيقات خاك و آب انجام شود. به‌ طور كلي هر چقدر رقم ديررس‌تر و دوران رشد طولاني‌تر باشد مقدار كود بيشتري مورد نياز خواهد بود به‌خصوص كود ازته. جهت دستیابی به بهترین عملکرد لازم است تا میزان کود مصرفی بر اساس آزمایش خاک و نظر کارشناسان کشاورزی انجام پذیرد. با مراجعه به بخش توصیه کودی اپلیکیشن اگروتک می‌توانید با وارد کردن آزمایش خاک خود رایگان و هوشمند توصیه کودی دریافت کنید.

آفات

کرم‌های مفتولی

کرم‌های مفتولی از آفات مهم سیب زمینی، جو، چغندر، هویج و گندم است. کرم مفتولی سیب زمینی به نامهای کرم مفتولی ریشه و سوسک تق زنک نیز شناخته می‌شوند. خسارت آن در استان‌های اردبیل، همدان و خراسان بر روی سیب زمینی بیش از سایر استانها است.

خسارت اصلی این آفت مربوط به دوره لاروی است؛ حشره کامل هم از گرده گل تغذیه می‌کنند اما آسیبی به سیب زمینی وارد نمی‌کنند. لاروها در خاک فعالیت دارند و به قسمتهایی که داخل خاک هستند شامل ریشه، طوقه، ساقه و غده خسارت وارد می‌کنند. زمستان گذرانی این حشره به صورت لارو یا شفیره است. تخم‌ریزی روی ریشه انجام ‌می‌شود و دوره تکامل آن ممکن است 5-2 سال طول بکشد. در طی این دوران کرم مفتولی با تغذیه از غده بذری و ساقه سبب بروز خسارت به بوته می‌شود.

شخم عمیق در پاییز و انجام یخ آب زمستانه جهت از بین بردن لاروهای درون خاک و استفاده از تله نوری یا فرمونی جهت شکار حشرات بالغ جهت پیشگیری و کنترل این آفت موثر است.

کرم مفتولی سیب زمینی

بید سیب زمینی

یکی از زیان آورترین آفات سیب زمینی، بید سیب زمینی است. این آفت اغلب در مناطقی که آب و هوای معتدل و نیمه گرمسیری دارند بروز می‌کند. تاکنون در مناطق آفریقا، آسیا، اروپا، آمریکای جنوبی و اقیانوسیه نیز وجود این حشره گزارش شده است. هوای گرمسیری بیشترین آسیب را سبب می‌شود. خسارت وارده از این آفت در انبار بیش از مزرعه است. میزان خسارت در انبار 70-30% گزارش شده است.

بید سیب زمینی آفت بادنجانیان می‌باشد و روی غده، ریشه و برگ‌های گیاه سیب‌زمینی به عنوان کرم‌برگ تغذیه می‌کند. لارو بید سیب زمینی بر روی دیگر محصولات خانواده بادنجانیان مانند گوجه‌فرنگی نیز بسیار آسیب‌زا است. زمستان گذرانی این افت به صورت لارو در درون غده‌ها است. تغذیه لاورها از برگ، دمبرگ، ساقه و غده سیب زمینی بوده و تخم ریزی آن به صورت هوایی صورت میگیرد. لاروها با گرم شدن هوا از غده خارج شده و در نزدیکی سطح خاک به شفیره تبدیل می‌شوند. این آفت به طور معمول 5 نسل دارد اما از آنجایی که در انبار به رشد خود ادامه می‌دهد تعداد نسل 12-6 بار در سال نیز ادامه خواهد داشت.

این آفت بدون آسیب به اپیدرم از برگها تغذیه کرده و تاول شفاف به جا می‌گذارند. ساقه ضعیف و در نهایت منجر به مرگ گیاه می‌شود. لاروها نیز تونلهای بی شکلی را در بافت دورنی غده ایجاد می‌کنند.

کاشت غده سالم و بدون آلودگی، از بین بردن سیب زمینی پس از برداشت، شخم عمیق پس از برداشت و رعایت تناوب زراعی از روشهای کنترل زراعی در پیشگیری از این آفت است. ضدعفونی غده پیش از کاشت نیز در پیشگیری موثر است. می‌توان از زنبور آپانتلیز به عنوان پارازیتوئید لارو است و زنبور تریکوگراما به عنوان پارازیتوئید تخم در مبارزه بیولوژیک استفاده نمود.

بید سیب زمینی

زنجرک

زنجرک سیب زمینی از آفات مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری به شمار می‌آید. این آفت علاوه بر سیب زمینی بر روی گیاهان دیگر همچون یونجه، شبدر، مو، لوبیا و چغندر و برخی درختان میوه نیز آسیب وارد می‌کند. زمستان گذرانی این آفت به صورت حشره کامل در زیر برگها، بوته میزبان و علف‌های هرز است. بعد از مساعد شدن هوا در اواسط زمستان بر روی علف هرز مسقر می‌شوند و شروع به تغذیه و تخم ریزی می‌کنند. این حشره دارای 4 نسل در سال است.

علائم آن به صورت لکه‌های سفید و لکه سوخته در سطح برگ، پیچیدگی و سوختگی لبه برگ و سوختگی کامل برگ ظاهر می‌گردد.

کنترل علف هرز، کشت دیرهنگام بهاره، جمع آوری و انهدام بقایای محصول در صورت بروز آفت و رعایت تناوب زراعی در پیشگیری از این آسیب موثر است. استفاده از زنبور آناگروس نیز در کنترل بیولوژیکی موثر است. در کنترل شیمیایی لازم است تا سمپاشی در اواسط فروردین که پوره‌ها از تخم بیرون آمده‌اند انجام گیرد.

زنجرک سیب زمینی

کرم برگ خوار سیب زمینی

آفت کرم برگ خوار سیب زمینی در اکثر نقاط جهان از جمله ایران منتشر شده است و دارای نام علمی کارادرینا و نامهای محلی رهه، راهو، منجه، کوخ و قورت است.

این حشره زمستان را به صورت شفیره در عمق چند سانتی خاک به سر می‌برد. در مناطق گرمسیری می‌تواند به صورت حشره کامل، لارو، تخم یا شفیره به سر ببرد. تعداد تخم‌های ماده در طول عمر دو هفته‌ای 1000 تا 1700 عدد می‌رسد. تخمها پس از چند روز به لارو تبدیل می‌شوند.

لاروهای جوان به صورت دست جمعی به گیاه میزبان حمله می‌کنند و از قسمتهای زیر یا روی برگ تغذیه می‌کنند و آنها را با سوراخ کردن به صورت توری نازک در می‌آورند. لاروها با بزرگ شدن، برای پیدا کردن خوراک بیشتر به صورت دست جمعی حرکت کرده و در تمام سطح مزرعه پخش می‎شوند و از برگها، ساقه و سر ریشه تغذیه می‌کنند. در صورت خسارت شدید به جای شکل توری با تغذیه از برگ و رگبرگها علائمی شبیه تگرگ زدگی ایجاد می‌کند.

خسارت لارو این آفت از نسل دوم شروع می‌شود. در مناطق گرمسیری این حشره 6 نسل و در مناطق سردسیری 4 نسل دارد.

شخم عمیق زمین پس از برداشت و از بین بردن علف هرز در کنترل این آفت موثر است. از تله فرمونی و نوری نیز جهت شکار و کاهش تراکم این حشره استفاده می‌شود. در مبارزه بیولوژیک می‌توان از زنبورهای پارازیتوئید خارجی استفاده کرد. لاروهای بالتوری سبز نیز با تغذیه از دسته تخمهای این آفت گاهی تا 90% آن را کنترل می‌کنند.

کرم برگ خوار

سوسک برگ خوار یا کالدرو

سوسک برگ خوار یا کالدرو یکی از پانزده آفت مهم در جهان محسوب می‌شود. بهترین میزبان این حشره بوته سیب زمینی است امام ممکن است از سایر گیاهان خانواده سولاناسه Solanaceae هم تغذیه کند. از میان حشرات برگخوار سیب زمینی هیچ حشره‌ای به اندازه این گونه توان برگخواری ندارد. این آفت جز آفات قرنطینه‌ای ایران است.

حشره کامل و لارو به طور مداوم از برگ سیب زمینی تغذیه می‌کنند. در بوته‌های جوان خسارت به گونه‌ای است که می‌تواند در مدت کوتاهی تمام بوته‌ها را نابود کند ولی در بوته‌های مسن برگهای خود را از دست داده و تنها ساقه‌ها باقی می‌مانند. تغذیه این آفت تنها در زمان پوست اندازی متوقف می‌شود.

سوسک برگخوار سیب زمینی زمستان را به صورت حشره کامل در خاک و در اعماق آن سپری کرده و در اوایل بهار که دمای خاک به حدود 12 درجه سانتی گراد می‌رسد از محل خود خارج شده و شروع به فعالیت می‌کند.

مهمترین راهکار در هنگام بروز این آفت اجرای عملیات قرنطینه است. تناوب زراعی، تخریب سریع بقایای محصول بعد از برداشت، کشت زود هنگام و برداشت بعد از دگردیسی حشرات از جمله روشهای مبارزه با این آفت به شمار می‌آید.

سوسک برگ خوار

بیماری

شوره سیاه (ریزوکتونیای سیب زمینی)

شوره سیاه سیب زمینی بیماری است که که بر روی سیب زمینی و سایر گیاهان از خانواده بادمجانیان ایجاد می‌شود. این بیماری به دلیل ایجاد ظاهری سیاه بر روی برگ و ساقه‌ها به شوره سیاه شناخته می‌شود. عامل بیماری قارچ Rhizoctonia solani می‌باشد. شرایط آب و هوایی مربوط و محدوده دمای 13 تا 18 درجه سانتی گراد در گسترش بیماری موثر است.

علائم بیماری روی سطح غده شامل تشکیل بافت ناهموار، سخت و قهوه‌ای تیره یا سیاه است که در صورت آلودگی شدید سبب ترک خوردن سیب زمینی می شود. شانکرهای فرو رفته در ساقه سیب زمینی یکی دیگر علائم این بیماری است. این شانکر دور ساقچه را گرفته و ان را از پا در می‌آورد. آلودگی ساقه در ابتدای مراحل رشد ممکن است سبب قطع ارتباط گیاه با غده شود. غده‌های آلوده دارای برجستگی سیاه هستند و قارچ ها روی این غده‌ها زمستان گذرانی می‌کنند. زمستان گذرانی این قارچ می‌تواند تا مدت چندین سال اتفاق بیافند.

جهت پیشگیری و کنترل این بیماری لازم است تا غده‌های سالم انتخاب شده و غده‌ها ضدعفونی شوند. استفاده از باکتری باسیلوس سوبتیلیس و قارچ تریکودرما به همراه کود پوسیده دامی نیز در ابتدای بهار کاربردی است. کاهش رطوبت اطراف گیاه نیز می‌تواند به کنترل شوره کمک کند.

شوره سیاه سیب زمینی

ساق سیاه

بیماری ساق سیاه سیب زمینی یا پوسیدگی نرم غده ها یکی از بیماری های شایع سیب زمینی است. ساق سیاه منشا باکتریایی دارد که از طریق بذور منتقل می‌شود. عامل بیماری باکتریPectobacterium atrosepticum  است. این باکتری تنها باعث آسیب به بوته‌های سیب زمینی می‌شود. شرایط آب و هوایی مرطوب و محدوده دمای ٢۴ الی ٢٨ درجه سانتی گراد تاثیر زیادی در رشد عامل بیماری دارد. زمستان گذرانی عامل بیماری برای مدت زمان کوتاه، روی بقایای گیاهی داخل خاک و برای بلند مدت روی غده ها صورت می‌گیرد.

این بیماری سبب پوسیدگی قسمتهای پایینی ساقه و غده شده و از طریق غده‌های پوسیده مادری به ساقه انتقال یافته و آن را سیاه می‌نماید. گسترش این بیماری به سمت بالاست. غده های آلوده بویی شبیه به بوی ماهی ایجاد می‌کنند. بافت های آلوده روی غده به راحتی از بافت سالم جدا می‌شوند.

کاشت بذر سالم موثرترین روش پیشگیری است. استفاده از ترکیبات مسی نیز در جلوگیری از روند پوسیدگی نیز می‌تواند موثر باشد.

ساق سیاه سیب زمینی

قلب سیاه

این بیماری در اثر کمبود اکسیژن به دلیل خاک سنگین و یا آبیاری بیش از حد رخ می‌دهد. تراکم سیب زمینی و افزایش دما در فضای انبار که منجر به کاهش اکسیژن می‌شود نیز  در بوز قلب سیاه سیب زمینی موثر است. در این بیماری مرکز غده سیب زمینی سیاه رنگ است.

توجه به دمای مناسب انبار، عدم کاشت ارقام حساس و عدم آبیاری بیش از نیاز گیاه سبب پیگیری از این بیماری می‌گردد.

قلب سیاه سیب زمینی

پژمردگی باکتریایی

عامل این بیماری باکتری با نام علمی Pseudomonas Solanacearum است. علائم به صورت پژمردگی، زردی شاخه و برگ و توقف رشد نشان داده می شود. در غده آثار بیماری به صورت سیاه شدن آوندها دیده شود. در صورت برش غده آلوده حلقه قهوه ای رنگی که در بعضی قسمت ها تو خالی و سفید است مشاهده می گردد ترشحات باکتریایی به صورت قطرات سفید خارج می‌شود.

تهیه غده سالم که گوشت آن تغییر رنگ نداده باشد، عدم کاشت سیب زمینی در زمین آلوده، تناوب 5-4 ساله و مبارزه با علفهای هرز در پیشگیری از این بیماری موثر هستند. همچنین ضروری است تا از برش دادن غده بذری هنگام کاشت اجتناب کرد زیرا باکتری از طریق زخم راحت تر وارد گیاه می شود.

پزمردگی باکتریایی

جرب (اسکب سیب زمینی)

اسکب یا جرب سیب زمینی بیماری است که از طریق خاک به گیاه منتقل می‌شود. عامل بیماری باکتری Streptomyces scabies می‌باشد؛ برخی این عامل را جز قارچ‌ها دست بندی می‌کنند. جرب سیب زمینی در قاره آفریقا، آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی گزارش شده است. PH و رطوبت خاک مهمترین عوامل در بروز این بیماری است. شرایط گرم و خشک خاک 5-2 هفته بعد از تشکیل غده احتمال بروز بیماری را افزایش می‌دهد.

علائم به صورت لکه‌های سطحی روی غده بروز کرده و به مرور عمیق می‌شود. کاهش کمیت و کیفیت و کاهش بازارپسندی محصول از نتایج این بیماری است.

تنظیم PH خاک و میزان گرمای آن در کنترل این بیماری موثر است.

جرب یا اسکب سیب زمینی

سفیدک داخلی

بیماری سفیدک داخلی یا بلایت دیررس یا بادزدگی سیب‌زمینی که توسط بیمارگر Phytophthora infestans ایجاد می‌شود، از مهم‌ترین بیماري‌های سیب‌زمینی به ویژه در مناطق با آب و هوای سرد و مرطوب محسوب می‌شود.

در برگ‌ها علائم ابتدا به‌صورت نقاط کوچک آب سوخته ظاهر شده و در شرایط مرطوب این لکه‌ها بزرگ‌تر شده و قهوه‌ای و بنفش‌رنگ می‌شوند و باعث سوختگی شاخ و برگ می‌شود.

استفاده از ارقام مقاوم، مبارزه زراعی و بهداشتی شامل اجتناب از کشت غده آلوده، کشت غده بذری در عمق مناسب و اجتناب از آبیاری مزارع در هنگام شیوع بیماری و همچنین کنترل شیمیایی با استفاده از سموم از روشهای مبارزه با این بیماری به شمار می‌آید. مقاله کامل درباره این بیماری و نحوه کنترل آن را در مجله کشاورزی اگروتک بخوانید.

بادزدکی سیب زمینی

چنان چه جهت پیشگیری، کنترل و مبارزه با این آفات و بیماری‌ها سوالی دارید می‌توانید به صورت رایگان در بخش مشاوره متنی از کارشناسان اگروتک بپرسید.