انار | صفر تا صد کشت

 تاریخچه

انار با نام علمی Punica granatum از خانواده Punicacea جنس Punica و گونه Granatum می ­باشد.

انار درخت یا درختچه­ای است که دراقالیم نیمه ­گرمسیری و مدیترانه­ ای می­روید منشأ و موطن اصلی آن هنوز کاملاً مشخص نیست ولی اکثر گیاه­ شناسان بر این عقیده هستند که منشأ آن از قفقاز، سواحل بحر خزر و ارتفاعات زاگرس بوده است. طبق نظریه دکاندول و بنا به شواهد موجود انار بومی ایران و کشورهای هم­جوار آن می ­باشد که به تدریج به مناطق آسیای مرکزی تا هیمالیا، خاورمیانه، آسیای صغیر و حوزه مدیترانه گسترش یافته است.

انار در زمان­های قدیم در کارتاژ (فینیقیه) کشت می­ شده و نام قدیمی آن Malus. Punicus یا سیب کارتاژ بوده است Punica از Punic که نام انار به زبان کارتاژ است گرفته شده است.

گل و میوه انار برای کارتاژها جنبه تقدس داشته بدین جهت باغات زیادی از درختان انار ایجاد نموده بودند. هومر(Homer) شاعر یونانی در قرن هفتم قبل از میلاد از درخت انار در کتاب آدیسه نام برده و از آن به عنوان درختی که در باغهای فرسیه و فریجیه پرورش داده می­ شده نام برده است. یونانیان قدیم بر این عقیده بودند که آفرودیت الهه عشق این گیاه را در یونان کاشته و وجود آن سبب گشایش و فراوانی بوده است. تئوفراستوس پدر گیاه­شناسی 300 سال قبل از میلاد بر آن شرحی نگاشته است. در قرآن مجید نیز در سوره مبارکه انعام و سوره مبارکه الرحمن از انار نام برده شده است. در کتب مذهبی آمده است که حضرت سلیمان انارستان بزرگی داشته است و در کتب رومی از سه قرن پیش از میلاد از میوه و درخت انار نام برده شده است. در حکاکی های به دست آمده از معابد مصر، مسجدسلیمان، دانیال نبی و معابد آشوریها و بابلیها وجود درختان انار کاملاً مشهود است. در کتیبه ­های تخت جمشید می ­توان کنده­کاری برگ انار را مشاهده کرد که این خود نشانه و دلیل شناخت ایرانیان از انار و کشت و کار آن در ایران باستان می­ باشد.

در حال حاضر انار در اکثر نقاط دنیا از جمله ایران، اسپانیا، ایتالیا، یونان، مراکش، افغانستان، هندوستان، ژاپن، ازبکستان، روسیه کشت می­ شود. حدود 400 سال پیش توسط میسیونرهای مذهبی به آمریکا برده شده و در آن کشور گسترش یافت. همچنین در 150 سال پیش از میلاد توسط شخصی به نام چانگ کین(Chang-Kien) از طریق سمرقند به چین برده شده و در آن کشور کشت شده و گسترش پیدا کرد.

گسترش جغرافیایی انار در ایران

منطقه هیرکانی (ناحیه خزری)

این ناحیه در جنوب دریای خزر از آستارا تا گرگان ادامه دارد، این ناحیه نیمه­ مرطوب تا خیلی مرطوب بوده و در حدود 800 کیلومتر طول دارد و از خاکهای قهوه­ای جنگلی، سرخ و زرد پدزولی تشکیل شده است، میزان بارندگی سالیانه حداکثر در بندرانزلی 1850 میلی­متر و حداقل در گرگان 588 میلی­متر که از غرب به شرق میزان آن کاهش می­یابد. در این منطقه انار همراه با درختان توسکا، لرک سفید، شمشاد، بلوط، انجیل، زبان گنجشک، شیندار، ازگیل، داغداغان، انجیر و توت بوده تا ارتفاع 1600 متردیده می­ شود.

ناحیه مدیترانه­ای

از نظر آب و هوا دارای اقلیم نیمه­ خشک و معتدل بوده هوای زمستان آن معتدل در ناحیه رودبار میزان بارندگی حدود300 میلی­متر و کم­ترین درجه حرارت 14.5 درجه سانتی­گراد می ­باشد، خاک آن بیشتر قهوه­ای و در آن عناصر مدیترانه­ای و نیمه­ مدیترانه­ ای وجود دارد در این منطقه انار همراه با درختانی مانند زرشک، مورد، شیرخشت آزمیک و غیره دیده می­ شود.

ناحیه ایرانی و تورانی

این ناحیه در حدود خاکهای ایرانی را شامل می شود، تعداد درختان و درختچه­های آن از 300 گونه متجاوز است و گونه ­های اندمیک آن زیاد است و از لحاظ آب و هوا شامل اقلیمهای بیابانی، خشک، نیمه­ مرطوب، نیمه ­مرطوب سرد و بالاخره اقلیم ارتفاعات فوقانی است و دارای خاک­های هیدرومورفیک شور و قلیایی و انواع خاکهای بیابانی و قهوه­ای استپی و انواع لیتوسل آهکی است.

این منطقه شامل دامنه ­های زاگرس در لرستان، کردستان، بختیاری می­ باشد. انار همراه با بلوط، امرود، انجیر، زرشک، انواع نسترن، ارغوان زبان گنجشک دیده می­ شود.

منطقه خلیج ­فارس و عمان

این منطقه خیلی گرم دارای تابستان­های خشک بوده و بارندگی فقط در زمستان صورت می­ گیرد، انار در این منطقه در ایران­شهر، بمپور و خاش به صورت وحشی پیدا می­ شود.

انار در ایران

سطح زیر کشت

سطح کل انار کشور معادل 91.887 هکتار در سطوح بارور و 4.749 هکتار در سطوح غیرباور است که بالاترین سطح متعلق به استان­های فارس برابر با 26.600 هکتار سپس استان­ مرکزی (12.249) و خراسان رضوی (7.330) قرار دارند. کم­ترین سطح زیر کشور متعلق به استان­های بوشهر با 25 هکتار، البرز 32 هکتار و اردبیل با 95 هکتار است.

تولید

تولید کل انار کشور برابر با 1.281.583تن بوده که حداکثر تولید مربوط به استان فارس معادل403.105 تن در مرتبه نخست سپس از استانهای مرکزی و یزد  به ترتیب برابر 159.188 و 117.249 تن هستند. حداقل تولید مربوط به استان­های بوشهر(30تن)، البرز(467تن) و خراسان شمالی(547تن) می باشد.

عملکرد

حداکثر عملکرد انار در شرایط آبی معادل24.033 کیلوگرم مربوط به استان سمنان بوده که در مرتبه اول قرار گرفته است. استان لرستان با 21.773 کیلوگرم و یزد با 17.059 کیلوگرم در رتبه های بعدی قرار دارند.

حداقل عملکرد متعلق به استان های بوشهر (1.177کیلوگرم)، کرمانشاه (3.340کیلوگرم) و خراسان شمالی (3.371کیلوگرم) است.

طبق آمار سال 1401 تنها 8 استان شامل کشت دیم می باشدند که مازندران با 12.517 کیلوگرم بیشترین میزان را شامل می شود.

سطح زیرکشت، مقدار تولید و عملکرد به تفکیک استان­ها طبق آمار نامه 1401 به شرح ذیل است:

سطح‌، میزان تولید و‌ عملکرد‌ در‌ هکتار‌محصول‌ ذرت دانه‌ای به‌ تفکیک استان

ارقام و واریته­ های انار

براساس بررسی ­های به عمل آمده در حدود 760 واریته انار اعم از انارهای اهلی و انارهای وحشی و زینتی در اقصی نقاط کشور شناسایی شده است که از این تعداد 700 نوع آن ارقام اهلی هستند که هریک از لحاظ رنگ، طعم، مزه، زودرس، دیررس، ترشی، شیرینی، تازه­خوری، بازارپسندی، مقاومت به امراض و آفات، ترکیدگی و غیره دارای صفات ویژه­ای می ­باشند.

به طور کلی نهال هایی که از انارهای ترش به عمل می ­آیند در برابر تغییرات عوامل جوی و شرایط محیطی مقاوم تراز نهال هایی هستند که از ارقام دانه شیرین به عمل می ­آیند

خصوصیات ارقام انار

خصوصیات برخی از ارقام انار را می ­توان به شرح ذیل خلاصه نمود:

اندازه میوه: کوچک، متوسط، بزرگ (قطر میوه 5 تا 20 سانتی­متر، وزن میوه 200 تا 800 گرم)

آب: کم­آب، متوسط، پرآب (کم­آب30% ، متوسط50-30% پرآب بیش از50%)

مزه: شیرین، ترش و ملس (میزان قند در انار شیرین 9 تا10% اسیدیته5/0 در انار ملس قند 8-7% اسیدیته4.5 -3.8در انار ترش قند 5-4% اسیدیته9)

پوست: نارک پوست، کلفت پوست

دانه: ریز، متوسط، درشت

رنگ پوست: قرمز، نارنجی، زرد، سبز، سیاه و صورتی

رنگ دانه: قرمز، سفید، صورتی و قرمز مایل به صورتی

رسیدن: زودرس، میان­رس، دیررس (زودرس در تیرماه، میان­رس در شهریور و دیررس در مهر و آبان قابل برداشت هستند.)

ترکیدگی: حساس، مقاوم

آفات و سوختگی: حساس، مقاوم

پراکنش ارقام

پراکنش بیش از 760 رقم انارهای جمع ­آوری شده در استان­های مختلف کشور در جدول زیر آورده شده است:

خصوصیات مناطق عمده انارخیز کشور

کرمان

در این استان 105 رقم انار شناسایی شده ­اند که بعضی از عمده­ ترین آنها عبارتنداز: ملس دانه­ سیاه، ملس دانه­ قرمز، شاهی­دانه­ سیاه، شاهی دانه قرمز، طائی پوست سفید، شاهی شیرین، چترود بذری شهداد، شیرین هسته درشت، شاهین هسته ریز، ترش معمولی، میخوش هسته ریز، گلنار فارسی، بافتی دانه قرمز، طوق راوری،کیوانی، 40 سرخ­پوست، بهرنگ جیرفت، سبزپوست جیرفت، ملس­گیری، میخوش شهر بابک گندمی شیرین، ملس داوران، شیرین شهوار و…

فارس

در استان فارس 87 رقم انارهای اهلی و وحشی در نقاط مختلف شناسایی شده است. تعدادی از ارقام موجود در این استان عبارتند از اتابکی پوست سفید، اتابکی پوست قرمز، عبدالرحیم خانی، ترش سبز، شیرین شهوار، شیرین هسته ریز، رباب پوست سفید، رباب پوست قرمز، پوست پیازی، کَدرو شهری، کَدرو یزدی، خواجه­ای، پوست سفید خفری، پوست قرمز خفری، پنجه عروس شیرین سروستان، شیرین عسلی سروستان، گلنار فارسی، خلیلی نیریز، ترش عود، عود پوست سفید، شیرین شیطونی، خانی کم­پیه، سرحدی کازرون، گلوگنده­نی­ریز، شیرین­ بی­ هسته خفری، بریت پوست کلفت، بریت پوست نازک صادرات انار در بعد از انقلاب عامل مؤثر برای توسعه انارستانهای فارس بوده و تاثیر اقتصادی چشم­گیری در زندگی منطقه داشته است.

اصفهان

اصفهان دارای 89 رقم اعم از اهلی و وحشی می­باشد که از لحاظ تنوع ارقام نیز در مرتبه سوم کشور قرار گرفته است. ارقام عمده این استان شامل: ملس دانه­ سیاه، ملس دانه قرمز، شهوار هَنْجَن، شیرین شهوار، ترش شهوار، ملس شماره یک کاشان، میخوش پیش­رس، ملس گلوباریک، شیرین سرمه­ ای، بی­ هسته کم­بار، سبزه ­دانه قرمز، خاتون پوست سفید، خاتون پوست صورتی، خاتون پوست قرمز، ترش ذوقی، بی­ هسته کم­بار، بی­ هسته پربار، ملس مخملی، ترش دماغ ­بسته، میچپری پوست سرخ، انباری دانه­ قرمز، لیمویی دانه­ قرمز و…

استان اصفهان از نظر کمی و کیفی از مناطق عمده تولید کننده انار کشور است که همه ساله تعداد زیادی از میوه آن به خارج از کشور صادر می ­شود. ارقام مهم صادراتی آن ملس دانه ­قرمز، ملس دانه سیاه، شیرین شهوار می ­باشند.

خراسان (شمالی، رضوی و جنوبی)

تنوع ارقام این استان به 61 رقم می رسد که در ده شهرستان استان پراکنده هستند. ارقام مهم شناسایی شده عبارتند از: ملس طبس، کوهی پوسته قرمز، ترش کوهی، میرزایی پوست سفید، می شرفی، شهوار شیرین، شیرین استخوانی، ترش پوست سفید، شلغمی پوست سفید، آبدندان، شیرین قندی شیرین جوجوک، عقدائی ملس، اردستان پوست کلفت و پوست نازک، زرگوشی، بجستونی خزر، ترش و شیرین کاشمری، قند کاشمری، سرخک کوهی، شیرین پوست نازک سبزوار، لیلی پوست کلفت و پوست نازک، ترش سگی، پوست نازک خوسف، ملس شهوار و میخوش، ملس بینی­کج سگ­نار پوست نازک، نرک ترش و…

سطح زیرکشت نسبتاً بالای انار در شهرستان­های حاشیه کویر مانند فردوس، تربت حیدریه، کاشمر، سبزوار و گناباد عمده ­ترین منبع درآمد اقتصادی کشاورزان در بین محصولات باغی محسوب می­ شود.

یزد

104 رقم از نظر تنوع ارقام مقام در یزد شناسایی شده است. بعضی از انواع ارقام استان عبارتند از ملس دانه سیاه و دانه قرمز، شیرین شهوار، زاغ یزدی، طوق گردن پوست نازک و طوق گردن پوست کلفت، مهرماهی، آمنه­ خاتون، شهوار داداشی، گُرچ داداشی، بردکی دانه سفید و دانه قرمز، کرمانی ترش، کوتجی زاغی، سوسکی دانه سیاه، میخوش پوست نازک، گل مگسی، بی­ هسته شیرین، نباتی اردکان، نباتی پوست نازک، زاغ ملس عقدا، تب و لرز مهریز، گل­گزی هرابرجان، حصیبی ترش و شیرین، گل­دبه­ای تفت و…

یزد قدیمی­ترین استانی است که کشت و کار انار در آن سابقه چندهزار ساله دارد و باغداران یزد نیز خبره­ترین انار کاران کشور محسوب می­ شوند و مقاوم­ ترین ارقام نسبت به شوری خاک و آب با 8.9=PH مشاهده می­ شود، متوسط عملکرد 11 تن در هکتار در بسیاری از مناطق استان امری طبیعی است.

سمنان

این استان از نظر تنوع ارقام دارای 21 رقم مختلف اناری می باشد ارقامی که در استان مشاهده می­ شوند عبارتند از شیرین پوست نازک و پوست کلفت، اردستانی ترش، آبدندان، قرنچوک سفید و قرمز، ملاسیه بی­دانه، شیرین دانه قرمز، سگی­ترش، ترش خمره­ای، شاهوار پوست قرمز، شاهوار شیرین، پوست سیاه، ترش معمولی و …

بیشتر محصولات انار این استان به دلیل نزدیکی با استان تهران مصرف داخلی دارد.

خوزستان

از لحاظ تنوع ارقام در حدود 33 رقم این استان شناسایی شده است. انواع ارقام عمده این استان عبارتند از:

ملس دانه قرمز، ملس بی ­تلف، تلف ­دانه قرمز، ملس سوزوک، ترش مشموری، ترش راج، ملس پوست سرخ، ملس مرمر، زرده دو مزه، ترش کویری، ترش سینه ­پهن، بذری، ترش ریوه، پس­بی­نام و…

برداشت اناز از باغات باغملک استان خوزستان

قم

ارقام مورد نظر در این استان عبارتند از شیرین قم، ملس دانه ­ریز، سیاه­دانه، شیرین دانه قرمز، میخوش، گرچ شهوار، ملس پیشوا، دخترحمومی پوست قرمز، قچاق، سرخک دانه قرمز، طوقی سیاه دانه، پوست سبز شیرین، سگ­نار، گلابی، قچاق مهمانی، منصوربیگی و …

قم یکی از مناطقی است که در سالهای بعد از انقلاب کشت انار در آن رو به افزایش است اما متاسفانه تعداد ارقام در حال کاهش می­ باشد.

سیستان و بلوچستان

تعداد 33 رقم انار در این استان مشاهده می­ شود. عمده ­ترین ارقام عبارتند از بزمانی پوست نازک، میخوش لادیز، شیرین استخوانی، ترش زابلی، ساوه­ای سنگان، تومینی، ملسیک سراوان، بی­هسته سراوان، کوهیک سراوان، سیب هوشک، ملس­پربار، ارومیه هوشک، نیک­پوست سفید، ملس ساوه­ای ترش نکجوب، ترش بزمان، پوست قرمز بزمان، ملس بزمان و…

انار کله گاوی در منطقه سنگان خاس با وزن1750 گرم از نمونه­ های نادری است که تاکنون در مناطق انارخیز کشور دیده نشده است ولی میوه­ هایی به وزن 1200 گرم در بجستان خراسان، بم و ارسنجان فارس گزارش شده است.

کرمانشاه

استان کرمانشاه با تنوع 25 رقم انار از انواع انارهای اهلی و وحشی از مناطق انارخیز کشور محسوب می­ شود.

ارقام عمده این استان شامل ارقام سوز سلیمی، سوزپوست کلفت، شهربانی پوست قرمز، قمی پوست نازک، ریجاب، ملس پوست کلفت ریجاب، سوز کله ریجاب، گلناز زینتی، چنچه، ترش دانه قرمز، شیرین پوست سفید، زرنار، نوک، ترش­سوز درجه یک، میخوش سوای و وحشی ترش را می ­توان نام برد.

نکته جالب در این استان علاوه بر پاوه مناطق کرندغربی، ریجاب، پاطاق تا دامنه­های دالاهو رویشگاه واریته­ های متفاوت انار اهلی، وحشی و زینتی می باشند که به صورت دست نخورده مانده است و می­ تواند بانک ژن یا بانک طبیعی مناسبی برای تحقیقات به­ نژادی کشور باشد.

مازندران

تنوع ارقام به تعداد 28 رقم اهلی و وحشی در این استان شناسایی شده است. عمده­ ترین ارقام عبارتند از: شیرین زود­رس و دیررس، شیرین اشرف، ترش میوه ریز و میوه درشت، سیاه ­نار، شکرنار، گلی­نارشیرین، شیرین ساوه، کابدار شیرین، ترش جنگلی، بی­دانه خرم دیز، آقا محسنی، خوشه نار، شیرین شهوار و…

چهارمحال و بختیاری

تعداد 13 رقم در این استان شناسایی شده است عمده­ترین ارقام این استان عبارتند از: ترش پوست کلفت و پوست نازک، ترش ناردانی، شیرین پوست سرخ، نرک ترش، ترش رُبی، دو مزه پرآب و کم­آب، شیرین قندی، خودرو و ترش، نرک ترش. در حال حاضر بیشتر انارکاری در نواحی اردل، لردگان و فارسان که آب و هوای گرمتر دارند زیر کشت انواع ارقام انار رفته ­اند.

سوالات خود درباره ارقام و گونه‌های مختلف انار را از کارشناسان اگروتک بپرسید.

خصوصیات کیفی ارقام انار

به خصوصیات کیفی بعضی از ارقام انار به شرح ذیل اشاره می­ شود:

رقم ملس (یزد)

رقم بریت

رقم اتابک (فارس)

رقم شیرین شهوار (یزد)

رقم شاهی چترودی (کرمان)

رقم بجستونی خزر

رقم شیشه لب (خرامان)

رقم الک (ساوه)

رقم آقامندلی (مرکزی)

رقم منصور بیگی (قم)

رقم ملاسیه (سمنان)

رقم ملس دانه سیاه (اصفهان)

رقم قجاق (قم)

مشخصات گیاه ­شناسی انار

ریشه

ریشه درخت انار به نوع خاک، اندازه گودالها در درخت­کاری، قابلیت نفوذ خاک ریشه­دوانی درخت تا 1.5 متر به طور عمودی و 2 تا 3.5 متر به طور افقی گسترش می­یابد به طور کلی پراکندگی ریشه­های انار به موازات سطح زمین از عمق آن بیشتر است. چنانکه زمان قلمه­ گیری و کاشت آنها در خزانه طول قلمه را بیشتر بگیرند (80 سانتی­متر) و در حدود(70-60) سانتی­متر زیر خاک نمایند درختان حاصله به علت تولید ریشه­ های طولی بیشتر در مقابل کم­آبی مقاومت نموده و یا جذب مواد غذایی بیشتر میوه­ های با کیفیت مطلوبتر تولید خواهد نمود.

ریشه انار

شاخه

شاخه­ های انار باریک و ناهموار یعنی با توجه به ارقام گوناگون دارای خارهایی با تعداد و طول مختلف هستند مثلاً در رقم شهوار شیرین بدون خار و در انار ترش بسیار پرخار می ­باشد. شاخه­ ها در جوانی دارای مقطع چهارگوش و در رشد کامل دارای مقطع دایره­ای هستند. درختچه انار شاخه ­های نامنظم تولید می­کنند، میوه­ ها در انتهای شاخه ­های میوه دهنده که به صورت منفرد یا چندتایی است تشکیل می­ گردد. شاخه­ های میوه دهنده را میخچه یا اسپور (Spur) می­گویند. میخچه ­های میوه ­دهنده در روی شاخه ­های 2 تا 3 ساله به وجود می­ آیند طول آنها برحسب سن به 1 تا 20 سانتی­متری می­رسد، هر میخچه میوه دهنده در طول عمر خود 3 تا 4 مرتبه میوه می­دهد. اسپورهای میوه دهنده عموماً در اطراف شاخه­ها تشکیل می­­ شوند.

برگ

برگ انارهای وحشی نیزه­ای کشیده، صاف، براق، کوچک و رگبرگهای میانی آنها سفید ومشخص می­ باشند.

برگ انارهای اهلی کامل و فاقد گوشوارک می ­باشند، برگهای جوان و چندروزه حنایی و عنابی رنگ هستند ولی برگهای کامل سبزرنگ و صاف می ­باشند. برگهای انار متقابل و گاهی منفرد و یا فراهم­ اند و تا حدودی شباهت به برگهای بید دارند طول برگهای انار در حدود 7 سانتی­متر می ­رسد.

گل

گلهای انار بر دو نوع هستند دسته اول گلها بارآور یا ثمری(fruitful) که بزرگتر بوده و دارای خامه و پرچم بلند هستند که در آنها بساک ها و کلاله ­ها تقریباً هم­ قد می­ باشند این گلها کشیده و قطرشان در محل اتصال بیشتر از قطرشان در گردن گل است.

دسته دوم گلهای نازا یا علفی (barren) هستند که اندازه آنها کوچکتر با خامه و پرچم کوتاه بوده که در آنها کلاله­ها کوتاهتر و در زیر بساکها قرار دارند این گلها که قطرشان در محل اتصال کمتر از قطر آنها در گردن گل است بعداً ریزش می ­کنند گاهی گلها حدفاصل یا حد متوسط intermediat به وجود می­ آیند که ممکن است دارای خامه­ هایی به بلندی گلهای خامه بلند یا به کوتاهی گلهای خامه کوتاه باشد. گلهایی که دارای خامه بلند هستند گاهی تلقیح می­ شوند و تولید میوه هم می­کنند ولی به ندرت این چنین میوه ­هایی می­رسند که اکثراً هم بدشکل و معیوب خواهند بود، گلهای با خامه کوتاه هرگز تلقیح نشده و به زودی می­ریزند گلبرگهای این گونه­ گلها به رنگ تیره و سرخ رنگ بوده و دانه گرده آنها ناقص است گلهای خامه بلند بر روی شاخه های مسن ولی گلهای با خامه کوتاه بر روی شاخه­های جوان ظاهر می­ شوند.

گلبرگها

گلبرگهای انار به تعداد 4 تا 8 عدد به رنگ قرمز به شکل نیزه و در میان آنها لوبهای کاسه گل قرار گرفته ­اند.

کاسبرگها

کاسبرگهای گل انار به تعداد 4 تا 8 عدد و ضخیم می­باشند که پس از تلقیح و تشکیل میوه روی آن باقی می­مانند و با میوه به رشد خود ادامه می­دهند.

پرچم

پرچم­های گل انار متعدد و قائم تا قدری خمیده و در نوک به رنگ قرمز می­باشد و دارای بساکهای زرد رنگ هستند پرچمها در قسمت داخل یک نهنج گلدانی شکل فرو رفته قرار دارند.

خامه یا مادگی

خامه یا مادگی انار قرمز مایل به زرد و طول آن معمولاً 1.54 سانتی­متر است کلاله آن تقریباً کروی و سبز مایل به زرد است.

تخمدان

تخمدان انار شکوفا و دارای 8 تا 9 پرچه است که ابتدا روی یک سطح قرار گرفته ولی بعداً روی دو سطح فوقانی و تحتانی قرار می­گیرند در سطح تحتانی سه خانه وجود دارد و طرز قرار گرفتن تخمکها در آن محوری است و در سطح فوقانی 5 خانه با تخمک­های کناری وجود دارند، در درون تخمدان دانه­ های بسیار زیادی وجود دارد هر یک از دانه­ ها در داخل لایه گوشتی آبدار که همان قسمت خوراکی میوه را تشکیل می­دهد قرار گرفته­اند، این دانه­ های گوشتی به صورت دسته­ جمعی در داخل پوست نازکی بسته ­بندی شده­ اند.

نهنج

نهنج به شکل فنجان عمیقی است که در ته آن 8 برچه که در دو ردیف واقع شده­اند مشاهده می­ شود 3 تا در طبقه تحتانی که نمایشگر 3 برچه حلقه خارجی است و 5 تای دیگر در قسمت فوقانی قرار گرفته­ اند.

میوه انار

دانه انار سته­ای کروی (Balusta) قرمز و درخشنده یا زرد مایل به سبز و در زمان رسیدن بعضی از ارقام به ندرت سیاه مایل به ارغوانی می­گردد، در حقیقت میوه انار در ردیف میوه ­های کاذب قرار می­ گیرد که از رشد نهنج و تخمدان به وجود می ­آید قطر انار 5 تا 20 سانتی­متر وزن آن به طور میانگین به 200 تا 800 گرم می­رسد، بذور (دانه­ ها یا هسته­ ها) به تعداد زیادی، مثلثی و بدون آلبومن، دارای جنین پیچیده که در درون لایه­ گوشتی آبدار احاطه شده است، این دانه­ ها از رشد و نمو تخمک ها به وجود می ­آیند.

مواد و ترکیبات انار

اگرچه تاکنون جدول کامل از مواد و ترکیبات انار منتشر نشده ولی جدول ذیل گوشه­ای از مواد و ترکیبات که تاکنون به دست آمده نشان می­دهد.

مواد غذایی و فرآورده های انار

انار یکی از محصولاتی است که می­ تواند به عنوان یک میوه تازه و درحد میوه ­هایی چون سیب، پرتقال و… و همچنین محصولات تبدیلی آن به عنوان فرآورده ­های غذایی خوش طعم مطرح گردد تقریباً تمام اندامهای این گیاه و درختچه زیبا به نوعی در ایران کاربرد دارد. این میوه حاوی ویتامین­ های B6,B2,B1,C بوده و دارای عناصری چون کلسیم، فسفر، منگنز و آهن می­باشد که متعادل کننده مایعات بدن خصوصاً خون بوده و کار دستگاه­های مختلف بدن را تنظیم و تسهیل می­کند. همچنین انار فعالیت سلول­های کبدی و تحریک کیسه صفرا و روده ­ها در سلامتی عمومی بدن و رفع ناراحتی های کبدی موثر است.

عمده فرآورده­های انار عبارتند از: آب انار، رب انار، سس، ژله، روغن (دانه انار در حد15%)، مواد رنگی (پوست، ریشه و شاخه) سرکه، لواشک، شربت، مربا، سماغ می­باشند.

کاربرد انار در پزشکی و داروسازی

1- ریشه، پوست و ساقه انار علاوه بر داشتن مقدار قابل توجه تانن دارای ترکیبات و مواد سودمندی است که در داروسازی سنتی حتی پزشکی امروز از آن استفاده می­شود دم کردن آن مانند چای در جلوگیری از اسهال و التیام زخمها به طور سنتی در کشور ما هنوز مورد استفاده قرار می­گیرد، ریشه و ساقه آن دارای خاصیت رفع کنندگی کرم کدو است و این خاصیت ناشی از آلکالوئیدهای آن می­باشد.

2- از برگ و گل انار به صورت جوشانده در داروسازی و پزشکی به ویژه پزشکی سنتی ایران مورد استفاده قرار می­گیرد.

3- پوست میوه انار دارای خاصیت جمع­ کنندگی (قابض) است، سائیده انار و مازو برای برطرف کردن و باز کردن خلط خشک شده در سینه و دفع زخم سیفلیس بسیار مفید است،

4- آب انار به عقیده پزشکان قدیمی دارای اکسیر حیات است، خون را تصفیه می­کند، خوردن از ابتلا به مرض قند جلوگیری می­کند، چربی، کلسترول و فشار خون را پایین می­آورد برای زخم دهان آب انار را باید غرغره نمود.

کاربرد انار در صنعت

پوست  انار دارای مقدار زیادی تانن و مقداری پگمان­های رنگی می­باشند در رنگرزی ثابت و طبیعی حنایی، قهوه­ای، زرد و قرمز با روشهای خاصی استفاده می­کنند. مقداری پوست انار را جوشانده و نخهای قالی را در آن نگهداری نموده و زیرو رو می­کنند و رنگ دلخواه را به دست می­آورند. از تانن پوست انار در چرم­سازی و دباغی استفاده می­نمایند.

ازدیاد درخت انار

انار را می ­توان به وسیله بذر، پیوند، پاجوش، خوابانیدن شاخه و قلمه ازدیاد کرد چون درختان به وسیله کاشت بذر به وجود می­آیند مشخصات پایه مادری را حفظ نمی­کند از این رو این طریقه ازدیاد فقط به منظور کارهای تحقیقاتی و پیدا کردن ارقام جدید استفاده می­گردد. از طرفی چون تهیه قلمه آسانتر و رشدش سریع­تر از سایر روشها می ­باشد لذا در حال حاضر بهترین و سهل ­ترین راه ازدیاد انار همان روش استفاده از قلمه است.

ازدیاد به وسیله بذر

چون درختان حاصل از کاشت بذر مشخصات کامل پایه مادری را حفظ نمی­کند از این رو برای بررسی تحقیقات و پیدا کردن ارقام جدید صورت می­گیرد.

ازدیاد به وسیله پیوند

انار از جمله درختانی است که میل ترکیبی آن با سایر درختان هم­نوع خود کمتر است به همین جهت انجام پیوند در مورد درخت انار چندان معمول نیست. به هر حال درختان انار را می­ توان با درختان مورد، توت، سیب، گلابی پیوند زده و بهترین روش پیوند در انار پیوند اسکن ه­ای، شکمی و لوله­ای است. برای این کار پیوند را از شاخه­ های دوساله انار انتخاب و آن را روی شاخه­ های 3-2 ساله پیوند می­زنند، این پیوند علاوه بر حفظ خواص وراثتی موجب تولید میوه بیشتر و خوش­رنگ­تر و مرغوب­ خواهد شد.

ازدیاد به وسیله پاجوش

با استفاده از پاجوشها می­توان درخت انار تولید کرد بدین منظور در اواخر زمستان پاجوشها از محل اتصال به تنه همراه با ریشه از خاک درآورده و در گودالی در خزانه با زمین اصلی می­کارند این روش تکثیر و ازدیاد معمول نیست زیرا درختان به دست آمده بازده و کیفیت خوبی ندارند، میوه­ها اغلب ریز، کم­آب و درختان دیر به محصول می­نشینند.

ازدیاد به وسیله خوابانیدن

خوابانیدن شاخه بعداز قلمه با صرفه­ترین روش تولید درختان انار است برای این کار پاجوشهای 1 تا 2 ساله که در پهلوی درخت و پایه فاصله کمی از آن روئیده بدون جدا کردن در بهار پیش از باز شدن برگها در زمین می­خوابانند و در پاییز که پاجوشها دارای ریشه را از تنه اصلی قطع و در اسفند ماه همان سال نهال جدیدی را در محل اصلی غرس می­کنند.

ازدیاد به وسیله قلمه

سهل­ ترین و متداول­ترین شیوه تکثیر و ازدیاد انار کاشت قلمه است که به دو صورت انجام می ­گیرد، کاشت در محل اصلی، کاشت در خزانه.

کاشت قلمه در محل اصلی

رایج­ترین و سریع­ترین روش تکثیر انار است برای این منظور باید قلمه ­ها را از بین شاخه ­های نرک 2 تا 3 ساله انتخاب کرد. قلمه­ها باید از سمت جنوب درخت انتخاب شوند و از نور کافی استفاده کرده باشند چون این گونه شاخه­ها فعالیت رشد بیشتری داشته و مواد غذایی زیادی در خود ذخیره کرده ­اند و قلمه این گونه شاخه­ ها از رشد بالایی برخوردار بوده و زود سبز می­شوند و زودتر به محصول می­نشینند. طول قلمه­ ها را بین 35-30 سانتی­متر و قطر آنها را 3-1 سانتی­متر انتخاب می­کنند و قلمه­ ها را طوری باید کاشت که بیش از 7-5 سانتی­متر آن بیرون از خاک نباشد، برای کاشت قلمه ­ها باید 3-2 قلمه را به طور مورب در داخل هر گود قرار داد و فاصله ردیف­ها حدود5-3 متر و فاصله گودها بر روی ردیف­ها 2 متر انتخاب می­کنند پس از کاشت باید قلمه ­ها را آبیاری نمود.

کاشت قلمه ­ها در خزانه

در اسفندماه کرتهای کوچک (20×10 مترمربع) در نظر گرفته و به عمق 50-30 سانتی­مترشخم زده می­شود سپس آن را به صورت جوی و پشته به فاصله 50 سانتی­متر درآورده و قلمه ­ها را به فاصله 30-25 سانتی­متر طوری در خاک قرار داده می­ شود که 4-2 سانتی­متر از خاک بیرون باشد، تهیه قلمه ها باید از قسمت­های بالای درخت باشند که نور خورده و ذخائر مواد غذایی مناسبی داشته باشد، طول قلمه ­ها باید در حدود 50-40 سانتی­متر باشد پس از دو سال که نهال ها ریشه­ دار شدند آنها را به زمین اصلی منتقل می­ شوند.

فواصل کشت نهال ها در زمین اصلی برحسب شرایط اقلیمی، واریته و نوع هرس متغیر و به ابعاد2×3 ، 3×4 ، 4×5 در نظر گرفته می­ شود، چنانچه عملیات زراعی توسط تراکتور باغی صورت گیرد بهتر است که فاصله گودی کاشت کمتر از 4 متر نباشد. بلافاصله پس از کاشت گودها را باید آبیاری کرد و هر 5-4 روز آبیاری تکرار شود.

مشاورین اگروتک پاسخگوی سوالات شما در زمینه کشت انار هستند. 

آب و هوا

انار مخصوص مناطق نیمه­گرمسیری است زیرا گرمای زیاد باعث سوختگی و سرمای زیاد سبب ترکیدگی آن گشته و از لطافت پوست و مرغوبیت میوه می­کاهد، میزان مقاومت درخت انار نسبت به سرما دقیقاً روشن نیست ولی این میزان بستگی زیادی به نوع رقم و میزان سازگاری آن با محیط دارد اصولاً سرما در سه موقع از سال ایجاد خسارت می­کند.

سرمای دیررس بهاره

در این حالت سرمای زیر صفر به جوانه­ها و شاخه­های جوان درخت که در حال رشد هستند صدمه می­زند در چنین حالتی به دلیل صدمه دیدن شکوفه­ های اولیه، انارهای ریز جانشین انارهای درشت و معمولی می­گردد. گاهی اوقات در اردیبهشت ماه با وجودی که انارها از گل درآمده و به اندازه گردو شده­ اند در اثر سرمای بهاره سیاه شده و از بین می­روند.

سرمای پاییزه

چنین سرمایی به خصوص اگر در صبح زود و توام با ریزش باران همراه باشد خطرناک­ترین سرما برای میوه انار به حساب آمده و در این حالت اکثر انارها ترکیده و خسارت بسیار سنگین به باغداران وارد می­شود.

سرمای زمستانه

سرمای زمستانه اگر 12 تا 14 درجه سانتی­گراد زیر صفر برسد باعث خشکیدگی قسمتهای هوایی خواهد شد و در صورت شدت سرما ممکن است ناچار به کف­بُر کردن درخت شود و در صورت شدت سرما خیلی بیشتر شود به خشک شدن ریشه­های درخت نیز منجر می­شود. انار گرمای تابستان های حاشیه کویر را به خوبی تحمل می­کند. اگر گرما توام با باد گرم نباشد از شدت آن زیاد لطمه نمی­بیند. گرمای زیاد توام با باد گرم در انار ایجاد سوختگی و ترک خوردگی کرده و از لطافت پوست انار می­کاهد، ضمناً چون در حرارت زیاد میوه ­ها زودتر می­رسند لذا فرصت کافی برای رشد میوه موجود نبوده و در نتیجه انار ریز می­ماند. مساله ارتفاع از سطح دریا در مورد انار مطرح نیست. در ایران رویش انار در اقصی نقاط نیمه­گرمسیری اعم از نواحی مرتفع و نقاط پست و حواشی کویر پرورش می­یابد.

خاک

کشت انار در طیف وسیعی از خاکها انجام می­پذیرد. ولی دقت در انتخاب زمین و نوع خاک موفقیت در تولید را به نحو چشمگیری افزایش می­دهد انار را میتوان در خاکهای شنی سبک تا رسی سنگین کاشت ولی بهترین خاک، خاکهای رسی شنی می­باشند زیرا بافت شنی رشد ریشه و تهویه را آسان نموده و بافت رسی رطوبت خاک را بهتر نگه می­دارد. انار در خاکهای رسی سنگین به هیچ­وجه رشد و نمو نکرده و همیشه ضعیف زرد و پژمرده باقی می ماند.

انار خاکهای نسبتاً اسیدی را دوست دارد ولی در 8.4 = PH به خوبی رشد می­کند. انار شوری خاک را تا 6 دسی­زیمنس بر متر را تحمل می­کند ولی نسبت بالابودن آب تحت­الارضی حساس است.

احداث باغ انار

در انتخاب زمین باید عواملی نظیر نوع خاک، بافت مناسب، عمق خاک، شیب زمین، روش کاشت، فاصله کاشت، جهت کاشت مدنظر قرار داده شوند. چنانکه قبلاً نیز ذکر شد انار در خاکهای شنی رسی دارای عمق و تهویه مناسب به خوبی رشد می­کند و به منظور تغذیه مناسب باید این خاکها را تقویت نمود. مصرف کودهای دامی علاوه بر تامین قسمتی از مواد غذایی موجب تهویه خاک نیز می­گردد. در زمینهای مسطح برای احداث باغ نیاز به جابجایی خاک و تسطیح وجود ندارد ولی اگر زمین به صورت تپه­ ماهور و آبیاری نشتی باشد باید نهالها را بر روی خطوط هم­طراز با شیب حداکثر 2-1 درصد کشت کرد، در این زمینها اگر روش آبیاری قطره­ای باشد مشکل کمتر خواهد بود، چنانکه زمین دارای طبقه سفت باشد استفاده از ساپ سویلر و زیرشکن قبل از کاشت در عمق حدود 1 متر در یکنواختی باغات و پایائی درختان بسیار مفید و قابل توصیه می ­باشد.

در احداث باغات انار بایستی پدیده آفتاب سوختگی میوه را مدنظر قرار داد زیرا آفتاب سوختگی خسارت شدیدی به خصوص در ارقام حساس به باغداران وارد می­نماید. آفتاب سوختگی میوه در اثر تابش نور آفتاب به قسمتهایی از میوه که رو به آفتاب قرار گرفته­اند سوخته و حالت طراوت خود را از دست میدهند در نتیجه دانه­ های انار در آن قسمت رشد طبیعی نداشته کوچک و کم­آب باقی می­مانند. یکی از عوامل آفتاب سوختگی طولانی بودن دور آبیاری است که به علت نرسیدن آب، پوست میوه در قسمتی که رو به آفتاب قرار دارد آب خود را از دست داده و قهوه ­ای یا سیاه می­شود و اکثراً به علت کم ­آبی در همان ناحیه نیز می­ترکد برای جلوگیری از این پدیده در مناطقی که دارای آفتاب سوزان با شدت و مدت زیاد و در فصول گرم سال (تیر و مرداد) مواجه هستند باید نکات ذیل را مورد توجه قرار داد:

• جهت ردیف­های باغ را شمالی جنوبی انتخاب کرد.
• فواصل کشت را کوتاهتر کرد.
• درختان را به شیوه مناسب هرس کرده به گونه­ای که میوه­ها در قسمت سایه­انداز درخت پرورش یابند تا از خسارت آفتاب شدید در امان باشند.

در پیاده کردن نقشه باغ نکات ذیل را باید مدنظر قرار داد:

• امکان استفاده از ماشین­ آلات
• زیبایی باغ
• یکنواختی کاشت
• کود دهی و تغذیه
• آبیاری و کلیه مسائل داشت و برداشت

با توجه به موارد فوق بهترین فاصله کاشت براساس آخرین نظریه کارشناسان و طرحهای انجام گرفته در ایستگاه­های تحقیقاتی 3×4 متر یا 2.5× 4 متر توصیه می­ نماید. پس از تعیین محل کاشت نهالها نسبت به گودبرداری اقدام می­ شود. گودالها را با گودکن تراکتوری یا به وسیله نیروی انسانی انجام داده می­شود هرچه قدر چاله کاشت عمیق تر باشد جهت پایایی درخت، نفوذ ریشه در عمق و مقاومت درخت در مقابل خشکی و کم­آبی، باد شدید، استفاده هر چه بیشتر از مواد غذایی خاک و توسعه حجم ریشه مناسب­تر است.

در هنگام کاشت فاصله درآوردن نهال از خزانه تا کاشت در محل اصلی کوتاهتر باشد و در غرس نهال باید تا قسمت یقه وارد خاک شود در صورتی که در ته چاله لایه خاک رس وجود داشته باشد مقداری ماسه مخلوط با خاک و کود دامی در ته چاله ریخته می­شود.

نهال را با دقت در عمق مناسب گذاشته و با خاک معمولی اطراف آن را پر می­کنند، بعد از کاشت بلافاصله نهال را آبیاری نموده تا ریشه­ ها به خوبی بچسبند و هوای بین خاک و ریشه خارج گردد.

سربرداری نهال های انار پس از جوانه زدن در شروع فصل رشد یعنی تقریباً یک ماه پس از کاشت انجام می­شود تا بتوان نهالهای جوان و یکنواخت داشته ضمناً آبیاری اول و دوم پس از کاشت از اهمیت خاصی برخوردار است.

نیاز غذایی و آبی انار

همه­ ساله باغات انار در اواخر پاییز و اوایل بهار شخم زده شده و مقدار لازم کود دامی همراه با شخم با خاک مخلوط می­گردد. با توجه به این که گلها و میوه­های انار بر روی شاخه ­های روئیده سال تشکیل می­شوند بنابراین تقویت درختان انار با کود دامی به ویژه کودهای ازته که رویش بیشتر شاخه ­ها را فراهم می­کند و در افزایش محصول فوق­العاده اثرگذار است ضروری است.

مصرف کودهای شیمیایی پرمصرف مانند ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد که به طور مستقیم و غیرمستقیم در افزایش عملکرد موثر بوده و رشد رویشی، طراوت، تولید میوه و غیره … همگی تحت تاثیر این عناصر غذایی قرار دارند.. مطالعات انجام شده نشان داده که غالب ریشه­ های فعال در عمق 30 سانتی­متری خاک متمرکز شده­اند که اکثر عناصر غذایی و آب توسط این قسمت از ریشه­ها تامین می‌شود.

برنامه تغذیه ای

مصرف صحیح مواد آلی از مهمترین عوامل موثر در تولید بالا و مرغوبیت محصول انار به حساب می­ آید. مواد آلی علاوه بر تامین مواد غذایی به علت بهبود بافت خاک سطحی، کاهش تبخیر و جلوگیری از تمرکز نمک در سطح خاک، در افزایش عملکرد و بهبود کیفی انار بسیار موثر است.

پتاسیم

تحقیقات انجام شده در ارتباط با مصرف پتاسیم نشان داده که در باغات انار به میزان کافی پتاسیم وجود دارد ولی محققین اعتقاد دارند که در صورت سبک بودن خاک و کاهش مواد آلی و همچنین پایین بودن پتاسیم قابل جذب خاک می­توان نسبت به مصرف سولفات پتاسیم اقدام کرد.

عناصر غذایی ثانویه

با توجه به آهکی بودن و گاهی شور بودن خاکهای زیر کشت باغهای انار و نیز درجه شوری بالا و وجود بی­کربنات فراوان در آب آبیاری در اکثر مناطق زیر کشت، و از سوی دیگر ضرورت اصلاح PH خاکها و تامین نیاز غذایی از نظر گوگرد و کلسیم، مصرف کودهای گوگردی همراه با مواد آلی برای تعدیل اثرات سدیم فراوان و اصلاح نسبتهای کلسیم به سدیم (Ca/Na) و کلسیم به منیزیم(Ca/Mg) مصرف سولفات کلسیم در باغهای انار موثر است.

عناصر کم­ مصرف (ریز مغذی)

اثرات مثبت عناصر غذایی کم­مصرف در افزایش عملکرد و ارتقا کیفیت انار (جلوگیری از ترکیدگی پوست خارجی) اهمیت زیادی دارند، مطالعات نشان داده که رابطه نزدیکی بین مواد آلی و غلظت عناصر کم­مصرف در خاک باغهای انار وجود دارد. با وجود مصرف مواد آلی در مناطق زیرکشت انار عموماً کمبود عنصر روی که به صورت ریزبرگی و خشکیدگی سرشاخه­های انار به چشم می­خورد.

بهتر است کودهای حاوی عناصر ریزمغذی در پاییز و یا زمستان همراه با کودهای شیمیایی اصلی و کود دامی در نیمه­خارجی سایه­انداز درخت در عمق ریشه­ های فعال در زیر خاک به صورت کانالکود یا چالکود قرار گیرند. در روش محلول­پاشی اکیداً توصیه می­شود که ابتدا محلول­پاشی را بر روی یک یا دو درخت انجام شود چنانچه پس از 72 ساعت علائم سوختگی بر روی برگ و میوه مشاهده نشد محلول­پاشی را در سطح وسیع انجام داد.

عملیات جانبی مهم در تغذیه باغات انار

برای تغذیه بهتر باغات انار موارد ذیل قابل توصیه می­ باشد.

1- نمونه­ برداری از خاک قبل از کوددهی از اعماق 30-0 و 60-30 سانتی­متر انجام گردد و نمونه مرکب (چندین نمونه از چند نقطه باغ از زیر سایه­انداز درخت و بین درختان برداشته و برای هر یک از اعماق یک نمونه مرکب تهیه و جهت تجزیه­های لازم به آزمایشگاه ارسال گردد) از باغی که نمونه خاک گرفته و تعذیه بهینه در آن انجام گرفته باشد در اوایل تابستان یک نمونه برگ نیز تهیه و جهت تجزیه به آزمایشگاه منتقل ­گردد. نمونه برگها از شاخه­ های فصل جاری و از تمام اطراف درخت تهیه شود.

نزدیک ترین آزمایشگاه ها به زمین خود را در مکانیاب پلتفرم اگروتک جستجو کنید. 

2- به منظور نظارت بر امور تغذیه و راهنمای باغداران در مورد نحوه مصرف کود در چالکود و نحوه تهیه چالکود و سایر اطلاعات تغذیه­ای و نمونه ­برداری از خاک و برگ از افراد متخصص استفاده شود.

3- تقارن کوددهی (کوددهی در تمام پیرامون درخت) رعایت شود. برای این منظور بهتر است ­نظرات کارشناسان محلی استفاده کنید.

4- کارشناسان کشاورزی منطقه باید ضمن بازدید از محل نکات لازم را در پرکردن قسمتهای نشست یافته چالکود با کود دامی و سایر عوامل اعم از کنترل علفهای هرز در محل چالکود و … را یادآور نمایند.

5- اجرای عملیات چالکود حتی­ الامکان در باغهایی که با روش آبیاری قطره­ای اداره می­شوند صورت گیرد اگر آبیاری قطره­ای انجام نمی­شود باید دقت کرد که در چاله­ ها حالت باتلاقی ایجاد نشود.

6- در مناطقی مانند قم که مقدار بور در خاک و آب آبیاری بالا است از کود کامل میکرو بدون بور استفاده شود.

8- نظر به پایین بودن تشکیل میوه در درختان، محلول­پاشی (فروت ست) با استفاده از کودهای اوره، بور (اسیدبوریک) و روی (سولفات روی) قبل از باز شدن جوانه­ ها (زمان تورم جوانه­ ها) و یا در پاییز قبل از ریزش برگها ضرورت دارد.

9- برای تشخیص وضعیت تغذیه در باغات میوه از جمله باغات انار تجزیه برگ را بهترین روش می­دانند به عقیده محققین مناسب­ترین نمونه برگ، برگ هشتم از نوک شاخه­ ها بوده و بهترین زمان برای تهیه نمونه برگ در اردیبهشت ماه است و بعضی عقیده دارند برای بررسی وضعیت تغذیه ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم برگهای هفت ماهه و برای بررسی وضعیت آهن، روی برگهای چهارماهه را ترجیح می­دهند.

نیاز آبی انار

باغات انار را تا نیمه دوم اردیبهشت ماه آب داده نمی ­شوند زیرا عقیده بر این است که گلهای باردهنده بیشتری بر روی درخت ظاهر شده و ریشه­ های جدید به فعالیت بیشتری وادار شوند، علاوه بر آن از رویش شاخ و برگ اضافی نیز جلوگیری شود در آبیاری نوبت اول و دوم باید سعی شود آبیاری سنگینی انجام داده شود چون این دو آبیاری مهمترین و موثرترین آبیاری از لحاظ تشکیل تعداد میوه بر روی درخت می­باشد.

بعداً در زمینهای سبک هفته­ای یک­بار و در زمینهای سنگین هر ده روز یکبار باید عملیات آبیاری تداوم یابد، نیاز آبی درخت انار به آب از اغلب درختان کمتر و مقاومت آن به کم­آبی بیشتر از سایر درختان است. ولی باید در نظر داشت که درخت را باید به کم­آبی و زیادی آب عادت داد. آبیاری نامنظم به خصوص اگر درخت میوه داشته باشد خطرناک و اغلب سبب ترکیدگی میوه می­شود در زمان گلدهی انار آبیاری را باید قطع کرد. از زیرآب کردن طوقه درخت باید جداً خودداری شود. در بعضی از نوشته ­ها در بازه آبیاری انار چنین آمده است که در فواصل معین و مرتب که بستگی به سن درختان دارد باید عملیات آبیاری انجام داد. بدین صورت که در دو سه سال اول هر 7 تا 15 روز و بعد از شروع باروری با فواصل بیشتر و گاهی هر 20 تا 30 روز یکبار، در مناطقی که دوره آبیاری 12 تا 15 روز یکبار است کیفیت میوه­ ها بهتر و ترک ­خوردگی آنها کمتر است به طور کلی دور و میزان آب آبیاری در هر منطقه با توجه به عوامل زیر بستگی دارد:

•  (رسی شنی و شنی رسی بودن خاک) میزان کود دامی مصرفی
• عمق خاک زراعی
• سن درختان (نهال، بارور)
• میزان آب موجود

هرس درختان انار

هرس یا تربیت درخت انار به کلیه عملیات مانند حذف سرشاخه­ها، پاجوشها، نرکها، شاخه ­های خشک و اضافی به منظور شکل دادن، افزایش کمیت و کیفیت و ایجاد تعادل بین قسمتهای هوایی و ریشه درختان اتلاق می­شود.

از آنجایی که انار پاجوشهای فراوان تولید می­کند و از طرفی پاجوشها و ریشه جوشها و تنه جوشها در جذب مواد غذایی با میوه رقابت می­کنند در صورت عدم حذف آنها از کمیت و کیفیت محصول به شدت کاسته می­شود، هرس یکی از مهمترین عملیات داشت در درختان انار محسوب می­ شود.

دو گونه هرس در انار صورت می­گیرد:

1- هرس فرم 2- هرس باروری

هرس فرم

با توجه به این که باردهی انار تقریباً از 5 سالگی شروع می­شود بنابراین باید در 5 سال اول اقدام به هرس فرم آن نمود.

سال اول

پس از کاشت نهال، در فروردین ماه و پس از جوانه­ زدن باید اقدام به سربرداری نمود سپس باید نوع هرس را انتخاب کرد، نوع هرس با فاصله کشت نهالها در باغ ارتباط مستقیم دار و هر چه تعداد درخت در هکتار کمتر شود تعداد تنه­ها از دو به سه افزایش می­یابد و با افزایش درخت در هکتار تعداد تنه­ ها کاهش خواهند یافت.

انواع هرس فرم عبارتند از:

•  I با یک تنه (تاج آویزان): از ارتفاع یک متری سربرداری می­ گردد.
• V یا دو تنه: درخت از ارتفاع 30 سانتی­متری سربرداری می­ شود.
• W یا سه تنه: درخت از ارتفاع 30 سانتی­متری سربرداری می­ شود.
• چهارتنه جامی: درخت از ارتفاع 30 سانتی­متری سربرداری می­ شود.
• بادبزنی: در شرایط ایران به علت آفتاب سوختگی توصیه نمی­ شود.

اهداف در هرس فرم درخت انار عبارتند از:

1- کاستن از هزینه تولید و کوتاه نگهداشتن درخت

2- استفاده از ماشین ­آلات و استقامت و پایائی درخت

3- افزایش کمیت و کیفیت محصول

چون در سال اول بنای اصلی درخت تعیین می­شود بنابراین انتخاب نوع هرس باید از همین سال شروع شود.

سال دوم

در کلیه فرمهای هرس فقط به شاخه­های انتخابی سال قبل اجازه رشد داده می­شود و در اول فصل شاخه­های اضافی حذف می­شوند. باید توجه داشت در ماه­های تیر و مرداد به دلیل تابش آفتاب شدید هرس انجام نمی­شود زیرا نهالها جوان بوده و تابش شدید آفتاب تنه­های جوان را می­سوزاند.

سال سوم

مثل سال قبل هرس پاجوشها تا شاخه­های بارده ادامه می­یابد، حذف شاخه­های زائد روی دستک­ها و جلوگیری از رشد اضافی به منظور تقویت شاخه­ ها و دستک­ های انتخاب شده الزامی است حذف تیغ­ه ای روی شاخه­ های انتخاب شده به تمیز بودن درخت کمک می­کند و این تیغ­ها همیشه مزاحم نبوده فقط کافی است برای یک بار قطع بشوند و تا پایان هرس فرم حذف آنها توصیه می­شود.

سال چهارم و پنجم

مراقبت از شاخه­ها و دستک­های بارده و حذف شاخه­ های پاجوشها، تنه­ جوشها و نرک­ها ضروری است. با توجه به این که از سال چهارم و پنجم باید ارتفاع درخت کنترل شود لذا شاخه­­ های اضافی و دارای رشد عمودی حذف می­گردد ولی باید توجه داشت که فرم­های مذکور از خالی کردن تاج درخت اجتناب گردد زیرا این عمل باعث افزایش خسارت آفتاب می­شود و موضوع مهم دیگر در هرس سالهای چهارم و پنجم انتخاب دستک­های بارده بر روی تنه­ ها در جهات مختلف است به نحوی که هیچ یک از دستک­ها مزاحم دیگری نباشند لذا باید فاصله دستک­ها مناسب در نظر گرفته شود و تا پایان سال پنجم درخت فرم اصلی خود را پیدا نموده و هرس فرم به اتمام رسیده باشد.

هرس باروری

هرس باروری خود به دو قسمت تقسیم می­شود: الف) هرس خشک ب) هرس سبز

هرس خشک

هرس خشک در اواخر زمستان و در ماههای بهمن و اسفند و قبل از بیدار شدن درختان انجام می­گیرد شامل حذف شاخه­های اضافی و سرمازده احتمالی می­باشد.

حذف شاخه­ های اضافی: دستک­ها و شاخه­ های بارده باید از فضا و مکان کافی برای رشد برخوردار باشند، در این زمان چون درخت دارای شاخ و برگ نیست لذا تشخیص و حذف شاخه­ های اضافی آسان است و دستک­ها نیز بهتر نمایان می­شوند.

حذف شاخه­ ها و تنه­ های خشک: هنگامی که پوست درختان در اثر حمله حشرات سوسکها و آفات دیگر خشک شده و انتقال شیره از شاخ و برگ به سمت ریشه قطع می­گردد که باعث ضعیف شدن درخت شده و باید نسبت به قطع آنها اقدام نمود علی­رغم این که تولید پاجوشهای زیاد یکی از صفات منفی درخت انار می­باشد در این مورد خاص می­توان یک یا چند پاجوش را جایگزین شاخه و یا تنه بریده شده نمود.

حذف شاخه­ های سرمازده: در ماههای بهمن و اسفند تا فروردین ماه پس از خواب زمستانه همراه با هرس خشک شاخه­های سرمازده نیز حذف می­شوند. تشخیص شاخه ­های سرمازده بسته به شدت سرمازدگی و تجربه کافی دارد. نوک سرشاخه­های سرمازده حتی در زمان خواب نیز در صورتی که خشک شده باشند انعطاف­ناپذیرند و می­شکنند و در صورتی که سرما آنها را ترسانده باشد در فصل رشد دیرتر از خواب بیدار می­شوند.

هرس سبز

هرس سبز تقریباً در تمام ماههای رشد درخت جز زمانی که شدت تابش آفتاب شدید است (ماههای تیر و مرداد) انجام می­گیرد و شامل حذف شاخه­ های مزاحم وزک­ها و پاجوش­ها می­باشد اکثر این موارد را در ماههای اردیبهشت و خرداد به راحتی قابل حذف می­باشند.

در صورتی که هرس به درستی و دقت انجام گیرد، حتی در درختان جوان نیز می­توان میوه­های با کیفیت بالا تولید نمود.

برای جوان کردن درختان انار می­توان طی یک دوره سه چهارساله اقدام نمود بدین ترتیب که یک یا چند پاجوش را حفظ نمود و به تدریج آنها را جایگزین تنه­های پیر و مریض کرد.

سوالات خود با در بخش مشاوره متنی پلتفرم اگروتک از کارشناسان کشاورزی به صورت رایگان بپرسید. 

عارضه

ترکیدگی انار

نامنظم بودن دور آبیاری، بارندگی بی­موقع، واریته، بادهای شدید گرم و سوزان، هرس نامناسب، کمبود برخی از عناصر، بافت و جنس خاک را از عوامل موثر در ترکیدگی انار می­دانند. موارد فوق در تمام مناطق انار کاری کشور وجود داشته و میزان خسارت بیش از 20% گزارش شده است.

1- نامنظم بودن دور آبیاری یا فواصل آبیاری و همچنین به هم خوردن رطوبت نسبی هوا. موقعی که در باغ آبیاری دیر انجام شود میوه از رشد طبیعی خود بازمانده مخصوصاً پوست میوه مقداری از رطوبت طبیعی خود را در اثر خشکی هوا و نرسیدن آب از دست می­دهد، در چنین وضعی هرگاه درخت آبیاری شود در اثر جذب آب دانه­های میوه متورم شده و بر حجم آنها افزوده می­شود در حالی که پوست میوه در اثر خشکی و بازماندن از رشد طبیعی قادر نیست به موازات قسمت داخلی به رشد و نمو خود ادامه دهد. در نتیجه فشار داخلی باعث شکاف خوردن پوست می­گردد.

2- بارندگی بی­موقع با سرد شدن ناگهانی هوا: تعادل رطوبت موجود بین میوه و شاخه و برگ را به هم زده و باعث ترکیدگی میوه می­شود.

3- واریته: واریته­های مختلف نسبت به ترکیدگی حساسیت­های متفاوتی دارند مثلاً انارهای پوست نازک در اثر کوچکترین تغییر در حرارت و رطوبت محیط به سرعت شکاف برمی­دارند در حالی که انارهای پوست ضخیم نسبت به تغییرات این عوامل حساسیت کمتری دارند. همچنین ارقام دیررس مانند انار ملس ترش ساوه مقاوم­تر از ارقام زودرس هستند. زیرا دارای پوست نرمتر و ضخیم­تر از ارقام زودرس می­باشند.

4- بادهای گرم و سوزان: یکی دیگر از عوامل ترکیدگی انار است زیرا در اثر وزش باد آب بیشتری از درخت تبخیر شده در نتیجه آب کافی به میوه نمی­رسد و به همان دلیل که در مورد نامرتب بودن دفعات آبیاری گفته شد این مساله نیز سببب ترکیدگی انار می­گردد.

5- تغییر ناگهانی درجه حرارت: در اواخرتابستان دمای محیط به حدود 40-35 درجه سانتی­گراد می­رسد که البته میوه انار به این درجه عادت کرده است لذا وقتی که در پاییز درجه حرارت از 20 درجه بالای صفر پایین­تر می­آید سبب ترکیدگی پوست انار می­گردد.

6- کمبود بعضی عناصر: به خصوص عناصر روی و بور، هرس نامناسب، خسارات بعضی از آفات به ویژه کنه نیز سبب ترکیدگی میوه انار می­شود.

برداشت میوه در اوایل پاییز، استفاده از واریته­های مقاوم و استفاده از اسیدجبرلیک (GA₃) با غلظت 250 قسمت در میلیون پس از تشکیل میوه از موثرترین و عملی­ترین راه­های پیشگیری از ترکیدگی انار است.

ترکیدگی انار

آفتاب‌سوختگی انار

شاید نتوان آفتاب‌سوختگی را یک بیماری در نظر گرفت، اما آفتاب‌سوختگی می‌تواند برای درخت انار خسارت‌زا باشد. تابش مستقیم نور آفتاب باعث سوختگی تنه درخت، زردی و پژمردگی برگ‌ها و کوچک ماندن میوه می‌شود. خشک شدن تنه درخت شرایط را برای حمله آفات و بیماری‌ها، به‌خصوص سوسک چوبخوار انار مساعد می‌کند که می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به درخت وارد کند.

برای کنترل آفتاب‌سوختگی می‌توان با استفاده از پوشاننده‌های تنه درخت و تقویت گیاه با استفاده از کود مناسب ئو تغذیه صحیح بر این عارضه غلبه کرد.

آفتاب‌سوختگی انار

آفات

کرم گلوگاه انار

کرم گلوگاه یکی از آفات مهم انار به شمار می­رود. در بعضی از سالها با طغیان آن خسارات زیادی به انارهای سردرختی و انباری وارد نموده به طوری که انارهای آفت­زده غیرقابل استفاده می­شوند. متن کامل درباره این آفت و نحوه مبارزه با آن را در مجله کشاورزی اگروتک بخوانید.

کرم گلوگاه انار

کرم به

این کرم با نام علمی Euzophera Bigella از جمله آفات درختان انار محسوب می‌شود که معمولأ در محل‌هایی که به دلیل شکستگی و یا هرس، پوسته تنه یا شاخه درخت زخمی شود، تخمگذاری می‌کنند. لاروهای این آفت با تغذیه از قسمت زیرین پوست درخت باعث آسیب به درخت می‌شوند. این آفت در زیر پوست تنه به زندگی ادامه می‌دهد، تا چند نسل می‌تواند تکثیر شود و حشرات بالغ آن روی درخت تخم‌گذاری می‌کنند.

رعایت مراقبت‌های زراعی و بهداشتی و جلوگیری از بروز استرس به درخت، تغذیه مناسب و آبیاری اصولی و به‌موقع می‌تواند به پیشگیری از ظهور این آفت کمک کند.

کرم به

شته­ های انار

نام علمی این آفت Aphis punicae است. دو گونه شته شامل شته سبز و شته جالیز بر روی درختان انار ایران دیده می­شوند این دو گونه شته به هم دیگر شباهت زیادی دارند. شته سبز معمولاً در سطح روئی برگها و در حوالی رگبرگ اصلی جمع می­شوند. شته جالیز معمولاً پشت­برگها و روی گلها و جوانه ­های انتهایی فعالیت می­کند. این آفت با رنگ سبز متمایل به زرد، بین 2.5 الی 3 میلی‌متر طول دارد

شته سبز انار به تمام سرشاخه­ ها، جوانه ­ها و گلها حمله کرده و در صورت بالا بودن جمعیت در اوایل فصل موجب پیچیده شدن برگ، ریزش گلها و میوه های جوان شده و در ادامه فصل در تابستان موجب ترشح عسلک و شیره­دار شدن اندامهای هوایی درخت می­گردد. خسارت اصلی شته سبز انار مربوط به ریزش غیرطبیعی گل‌های اول انار در ابتدای فصل است که باعث کاهش محصول می‌شود.هر دو شته ­های انار در تمام مناطق انارخیز ایران دیده می­شوند. شته سبز با فراوانی بیشتر خسارت زیادی به درختان مناطق انارخیز مانند استانهای مرکزی، اصفهان،قم و تهران وارد می­سازد ولی شته­ جالیز بطور محدود و در برخی مناطق یافت شده که در خوزستان و سواحل دریای خزر فعالیت بیشتری دارد.

شته­ های انار به طور قابل ملاحظه ای در طبیعت به وسیله شکارگرها و پارازیتها کنترل می­ شوند مبارزه شیمیایی در صورتی توصیه می­ شود که جمعیت قابل ملاحظه ­ای در اوایل فصل مشاهده شود و احتمال وجود خسارت سنگین پیش­بینی گردد در این صورت قبل از مرحله گلدهی با یکی از سموم شته کش مناسب می­توان با آن مبارزه کرد. در اوایل فصل به علت فعالیت عوامل طبیعی کنترل کننده کرم گلوگاه انار و کنه ­ها مبارزه شیمیایی توصیه نمی­ شود. حذف پاجوش‌های آلوده به شته در ابتدای فصل و پائیز، از کلیدی‌ترین فعالیت‌ها برای کنترل این آفت است.

شته­ های انار

کنه قرمز پاکوتاه

کنه قرمز پاکوتاه با نام علمی Tenuipalpus punicae از مهم‌ترین کنه‌های خسارت‌زا به درختان انار است. این کنه از شیره برگ و پوست میوه تغذیه می‌کند و موجب ضخیم شدن و زنگ زدن برگ‌ها می‌شود. خسارت این آفت موجب بی‌مزه شدن دانه‌های انار، ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی میوه و در مواردی باعث ترکیدگی میوه می‌شود. این آفت به‌صورت مجتمع در زیر برگ‌های درخت انار تخم‌گذاری می‌کند.

برای کنترل این آفت نیز سمپاشی توصیه نمی‌شود. برای کنترل این آفت می‌توان با رعایت اصول زراعی و تغذیه و آبیاری اصولی درختان از بروز این آفت جلوگیری کرد.

کنه قرمز پاکوتاه

شپشک چینی یا مومی

حشره کامل به شکل نیم­کره و سطح پشتی آن با صفحاتی از ماده مومی سخت و ضخیم به رنگ سفید مات و متمایل به بنفش یا صورتی پوشیده شده است. این حشره در سال یک نسل دارد ماده در تیرماه تخم­گذاری می­کند و تعداد تخم­ها به 2000 و حتی بیشتر هم می­رسد لاروهای تفریخ شده در سطح روی برگها شروع به تغذیه کرده و با نزدیک شدن زمستان حشره ماده به تدریج به روی شاخه­ها و حتی به میوه­ها منتقل می­شوند. این حشره به طور طبیعی کنترل می­شود و کمتر به مبارزه شیمیایی نیاز دارد.

شپشکر روسی (شپشک ستاره ­ای انجیر)

حشره کامل مدور و نیم­کره­ای اطراف بدن را هشت صفحه پوشانده و در وسط هر صفحه یک پولک سفید رنگ قرار دارد. حشره ماده در حدود 150 تخم می­گذارد. زمستان­گذری آن به صورت پوره­ های سن دوم و در روی شاخه­های جوان صورت می­گیرد در بهار شروع به رشد کرده و در اواسط خرداد به حشره کامل تبدیل می­شود. پوره ­های سن اول خیلی فعال هستند و بیشتر روی شاخه­ های جوان و برگها فعالیت دارند این حشره در شرایط جنوب دو نسل دارد.

شپشک ستاره ­ای انجیر

شپشک واوی انار

حشره ماده شبیه واو معکوس است. این شپشک از شپشک واوی سیب کوچکتر و کشیده ­تر است، رنگ آن قهوه­ ای مایل به خاکستری است، این حشره تحت عوامل طبیعی کنترل می­گردد.

شپشک واوی انار

شپشک آرد آلود انار

بدن این حشره با ذرات سفید مومی پوشیده شده است. این حشره بیشتر در شمال ایران به چشم می­خورد و در سایر مناطق خسارت اقتصادی به وجود نمی­آورد ولی در صورت لزوم می­توان در موقع ظهور حداکثر پوره ها با اسم مالاتیون دو در هزار با آن مبارزه کرد و از نشانه­ های بارز آن ترشح عسلک همراه با دود است.

شپشک آرد آلود انار

سوسک چوبخوار

سوسک چوبخوار درخت انار با نام علمی Chrysobothris parvipunctata از جمله آفات آسیب‌رسان به درختان انار است. این آفت موجب ضعیف و خشک شدن تنه و شاخه‌های درخت انار می‌شود. تکثیر سوسک چوبخوار از طریق تخم‌گذاری روی تنه درخت و پوستک‌های خشکیده درخت است. این آفت به‌صورت شفیره در داخل چوب زمستان‌گذرانی می‎کند. لاروهای این آفت با حمله به ناحیه کامبیوم چوب باعث قطع آوندها و اختلال در جریان شیره گیاهی می‌شوند که باعث خشکیدگی تنه و شاخه‌ها می‌شود. حشرات بالغ نیز از پوست سرشاخه‌ها و دم میوه تغذیه می‌کنند که باعث ریزش شدید میوه در اوایل فصل می‌شود.

بهترین روش مدیریت این آفت و کاهش جمعیت آن، اعمال مدیریت مناسب باغ و رعایت اصول به‌زراعی، به‌خصوص رعایت تناوب آبیاری و بهداشت عمومی درختان و باغ است.

سوسک چوبخوار

کرم طوقه انار

این افت در اکثر باغات انار کشور که دارای خاکهای شنی رسی باشند وجود دارد، در صورت رعایت اصول باغبانی، آبیاری به میزان کافی، تامین مواد غذایی مورد نیاز گیاه نیازی به مبارزه با این آفت به چشم نمی­خورد.

کرم سفید ریشه

کرم سفید ریشه سوسک متداول و شناخته شده است که در اکثر باغات میوه به ویژه در باغهایی که خاک آنها قابل نفوذ و رطوبت کافی داشته باشند دیده می­شود. خسارت آن در باغات انار کمتر از خسارت آن در باغات میوه­جات سردسیری است چنانکه خسارت آن در باغات انار زیاد باشد می­توان در اوایل بهار و تابستان از سموم دیازینون 60% امولسیون به نسبت 10 کیلوگرم در هکتار و در یک یا دو  نوبت استفاده کرد.

کرم سفید ریشه

کرم انار

شکل و اندازه این کرم شبیه کرم به است. شناسایی آنها از طریق مقایسه دستگاههای تناسلی (ژنیتال­های نر و ماده) انجام می­گیرد.

زمستان­گذاری این آفت به صورت لارو کامل و در زیرپوستکها و گاهی نیز داخل خاک صورت می­گیرد. این حشره فعالیتهای خود را در بهار همزمان با شکوفایی گلهای انار شروع می­ شود ماده تخم­های خود را روی میوه­ های تازه تشکیل شده و سرشاخه­ های انار قرار می­دهند. لاروها پس از خروج از تخم اکثراً وارد میوه می­گردند. این اقامت در سال چندین نسل دارد که خسارت آن در نسل­های آخر بیشتر است. این آفت در اکثر مناطق انارخیز کشور وجود دارد و سمپاشی بر علیه این افت چندان مرسوم نیست.

بیماری

نماتد مولد غده ریشه

این نماتد به ریشه درختان انار حمله کرده و به تدریج باعث ضعف و در نهایت خشک شدن درختان می­گردد. جهت پیش­گیری می­توان از گاز متیل بروماید استفاده کرد برای این منظور استفاده از 50 گرم متیل بروماید در مترمربع خاک در درجه حرارت 20 الی 35 درجه بهترین نتیجه را داده است.

نماتد مولد غده ریشه

همه چیزدرباره این آفت را را در مقالات منتشر شده در مجله کشاورزی اگروتک (مقاله 1– مقاله 2) بخوانید.

پوسیدگی طوقه انار

عامل این بیماری قارچی به نام فیتوفترا است. علائم این بیماری شامل پوسیدگی شکاف­خوردگی و سرانجام ریزش پوست می باشد. در قسمتهای اطراف طوقه وقتی پوسیدگی در بخشی از پوست به 50 درصد برسد رشد شاخه­های مربوط به این قسمت و یا تمام درخت متوقف می­شود ولی درخت خشک نمی­شود. هنگامی که پوسیدگی حدود 80 درصد طوقه را فراگیرد رشد متوقف شده درخت با علائم زردی برگها و خشک شدن آنها مواجه می­شود. در این حالت پوست محل ضایعه پس از چندی خشک شده و می­ریزد. علائم بیماری به ندرت روی ریشه­ها دیده می­شود در صورت آلوده شدن درخت را یکباره خشک می­کند.

پوسیدگی طوقه انار

عکس­ العمل ارقام انار در برابر این بیماری بسیار متفاوت است و بعضی از ارقام در مقابل این بیماری زود از بین می­روند و بعضی محل ضایعه را ترمیم می­کنند و در بعضی حالات بیماری به ریشه ­ها هم سرایت می­کند و در بیشتر ارقام بیماری فقط در محل طوقه باقی می­ماند.

این بیماری در باغاتی که به لحاظ استفاده بیشتر از آب در پای درختان و کشتهای سبزی، صیفی و یا علوفه انجام می­گیرد و دور و میزان آب بر اساس زراعت دوم تنظیم می­شود، شایع­تر بوده است بنابراین استفاده از هر روش آبیاری و یا کاشت که مانع از رسیدن آب به طوقه درخت شود در کاهش بیماری موثر خواهد بود.

جهت مبارزه شیمیایی می­توان از طریق تراشیدن محل زخم و ضدعفونی آن حداقل دو بار در طول رشد و استفاده از سموم قارچ­کش اقدام نمود.

پوسیدگی و ترشیدگی انار

این بیماری توسط قارچی به نام نماتوسپورا توسط سن­های فعال به میوه­ها منتقل می­شود. در زمان گلدهی درخت نیش حشره باعث ریزش گلها می­شود و پس از تشکیل میوه در محل نیش حشره ابتدا لکه تغییر رنگ یافته­ای تشکیل می­گردد که در حالات اولیه کرم رنگ بوده ولی به تدریج بزرگتر و تیره­تر می شود و شروع به له شدن و ترشیدگی می­نماید و سرانجام تمام میوه از بین می­رود.

گیاهان مرتعی احتمالاً یکی از عوامل طغیان حشرات انتقال دهنده و هجوم آن­ها به باغات انار می­باشد. از بین بردن این گونه علفها و بهبود وضعیت پوشش گیاهی اطراف باغات انار از خسارت این عوامل به باغات انار جلوگیری می­ شود.

اسکب انار

اسکب یکی از بیماری‌های مهم قارچی انار در مناطق گرم و مرطوب است. درباره این بیماری و نحوه مدیریت آن در مجله کشاورزی اگروتک بخوانید.

بیماری اسکب انار

سفیدک پودری

سفیدک پودری با نام علمی Erysiphe punicae یک بیماری قارچی است. میلیسیوم عامل این بیماری (Oidium spp) برگ‌های درخت را با لایه نازک سفید رنگی می‌پوشاند. همچنین روی پوست میوه انار نشانه‌های بیماری به‌صورت لکه‌های کرکی سفید بروز می‌کند.

برای کنترل این بیماری، رعایت اصول باغداری و به‌زراعی، تأمین فضای کافی برای گردش هوا در داخل درختان، نظارت مستمر و استفاده از قارچکش‌ها می‌تواند مؤثر باشد.

سفیدک پودری

لکه برگ سرکوسپورا

عامل این بیماری قارچ است. این بیماری اندام‌های هوایی گیاه و میوه را مورد هدف قرار می‌دهد. این قارچ در رطوبت بالا رشد بیشتری دارد. علائم این بیماری بروز لکه‌های کوچک دایره‌ای با رنگ خاکستری مایل به قرمز است. با گسترش بیماری شاخه‌های آلوده ممکن است خشک شود و به درخت آسیب جدی برساند.

برای کنترل این بیماری از بین بردن میوه‌ها و شاخه‌های آلوده و هرس درختان برای بهبود تهویه هوا توصیه می‌شود. همچنین در صورت شیوع بیماری استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب توصیه می‌شود.

ویروس موزاییک ناشی از شته انار

عامل این بیماری ویروس PABMoV است که توسط شته‌ها به درخت منتقل شده و با ایجاد موزاییک بر روی برگ‌ها باعث کاهش ظرفیت فتوسنتز، کوچک ماندن درخت و کاهش اندازه و عملکرد میوه‌ها می‌شود.

برای کنترل این بیماری مدیریت شته‌ها، رعایت نکاتن به‌زراعی، ایجاد تهویه مناسب در باغ، رعایت نکات بهداشتی و تقویت درخت با تغذیه اصولی و آبیاری منظم توصیه می‌شود.

سوالات خود درباره پیشگیری و یا درمان بیماری‌ها، آفات و عارضه انار را با مشاورین اگروتک به صورت رایگان مطرح کنید.

علف‌های هرز 

علف‌های هرز مختلفی در باغات انار مشاهده می‌شوند. از میان آن‌ها مهم‌ترین گونه‌ها عبارتند از:

سلمه تره

این گیاه دارای ظاهری کم و بیش آردآلود و سفید و خاکستری است. ساقه آن نسبتأ سخت و گاهی قرمز رنگ است. برگ‌های پایینی و میانی در آن لوزی شکل و برگ‌های بالایی مستطیل شکل هستند. گل‌ها نیز به‌صورت خوشه‌ای و متراکم و به شدت متجمع هستند. کاسبرگ‌ها دربرگیرنده میوه به رنگ سبز هستند. زمان گلدهی این گیاه معمولأ ماه‌های خرداد تا آذر است.

سلمه تره

سس

گیاه انگل سس با نام علمی Cuscuta spp. از جمله مهمترین علف‌های هرز انگل محسوب می‌شود. آشنایی کامل و نحوه مبارزه با این علف هرز را در مجله کشاورزی اگروتک بخوانید.

قیاق

قیاق که نام‌های دیگر آن سهر، قمیش، کالش، هلیط و علف گاو است دارای سنبلچه‌های مضاعف دارد. یکی از آن‌ها بی‌پایه و تخم‌مرغی شکل است و نیم سانتیمتر طول دارد؛ گل‌هایش هرمافرودیت و گلوم‌هایش مقعر و بدون نوک و ریشه بوده که با موهای نرمی پوشیده شده است. گلوم تحتانی به ریشک مَفصلی و تابیده‌ای که طول آن از ۱۰ تا ۱۵ میلیمتر تجاوز نمی‌کند منتهی می‌شود. انتهای دو طرف گلوم تحتانی دندانه‌دار است. گل‌های این نوع سنبلچه سه پرچم و یک تخمدان با خامه‌ای دراز و پَرمانند دارد. سنبلچه‌ دیگر باریک، پایه‌دار، و با مفصلی به‌ساقه‌ گل‌دهنده متصل است. طول آن از ۵ تا ۷ میلیمتر تجاوز نمی‌کند و گلوم‌هایش مقعر و فاقد ریشک و گل‌های آن نر و گاهی خنثی است که فقط از یک گلومل تشکیل یافته است. دانه گیاه قیاق نسبتا درشت، شفاف، نوک‌تیز و تخم‌مرغی شکل است. رنگ آن عنابی تند و مایل به سیاه است که قطری نزدیک به ۲ تا ۳ میلیمتر دارد.

قیاق

چچم

چچم یا گیج دانه گیاهی از تیره گندمیان است که ساقه آن می‌تواند تا یک متر رشد کند. تکثیر این گیاه از طریق بذر صورت می‌گیرد و بذرها پس از ریزش در بهار جوانه خواهند زد. این گیاه دارای برگ و غلاف برگ صاف و سبز است. سنبله‌های این گیاه بسیار شبیه به گندم اما سبز رنگ است. دانه چچم داخل دو گلومل قرار دارد و برخلاف ساير گونه‌ها قطور، بادكرده، شياردار و عاری از مو است. طول بذر چچم 2 تا 6 ميليمتر است.

چچم

اویارسلام

اویارسلام یا آبیارسلام با نام علمی Cyperus spp گیاهی یکساله از خانواده جگنیان است. این گیاه می‌تواند تا ارتفاع 70 سانتی‌متر رشد کند. ساقه این گیاه مقطع سه گوش دارد و ضخامت آن نزدیک به 4 میلی‌متر است. این گیاه دارای گونه‌های مختلف است. اویارسلام زرد که از علف‌های هرز توت‌فرنگی است دارای ریزوم در نوک ریشه‌ها است. گل زرد یا زرد مایل به قهوه‌ای، دانه قهوه‌ای مایل به زرد از دیگر ویژگی‌های این علف هرز است و مبارزه با آن بسیار دشوار است.

اویارسلام

مرغ

مرغ گیاهی از تیره گندمیان است که با نام‌ها چایر، مَرغ، چکواش، بندواش، سگ واش، علف برمودا و علف دوروا نیز شناخته می‌شود. این علف دستک دار در مناطق گرم و نیمه گرم از جمله ایران یافت می‌شود. این گیاه از جمله علف‌های هرز مهاجم با قدرت رقابت بالا محسوب می‌شود. این گیاه در نور زیاد و هوای گرم قادر به رشد سریع است. مرغ دارای ریشه‌های افشان است که در شرایط خشکی قادرند برای جستجوی رطوبت تا عمق 2 متری خاک نفوذ کنند اما بیشترین توده را در اعماق کمتر از ۶۰ سانتیمتر تشکیل می‌دهد. بذر این گیاه قادر است در پاییز یا بهار جوانه بزند. این گیاه علاوه بر بذر قادر است از طریق قطعه‌قطعه شدن و پراکنش قطعات ریزوم یا استولون که توسط ماشین‌آلات کشاورزی و یا به صورت‌های دیگر انجام می‌گیرد، تکثیر پیدا کند.

مرغ

پیچک صحرایی

پیچک صحرایی با نام علمیConvolvulus arvensis  یک گونه از رده پیچک‌ است. این گیاه یکی از علف‌های هرز یک یا چند ساله دارای ریشه عمیق و مقاوم به خشکی در ایران است. ویژگی‌های این گیاه وجود ساقه پیجنده یا خوابنده، برگ‌های با دمبرگ پیکانی‌شکل کشیده خطی، باریک و سه‌گوش، گل‌های سفید یا بنفش و میوه فاقد کرک کپسولی شکل است.

پیچک صحرایی

خرفه

خرفه گیاهی یک‌ساله و گرما دوست است. بوته‌های خرفه علفی، خوابیده و گوشتی است. دراین گیاه، ساقه‌ها بدون کرک، گوشتی و اغلب قرمز رنگ هستند و طول شاخه‌های فرعی (اولیه و ثانویه) ممکن است به اندازه ساقه اصلی یا حتی بیشتر از آن باشد. برگ‌های این گیاه بدون کرک، ضخیم، گوشتی، قاشقی شکل با حواشی صاف و بدون دمبرگ است. بوته‌های خرفه ۶-۴ هفته پس از سبز شدن وارد مرحله گلدهی شده و ۱۶-۱۴ روز پس از شروع گلدهی بذرهای آن بالغ می‌شوند. خرفه یک گیاه روز کوتاه به شمار می‌رود. ظهور گیاهچه‌های خرفه از اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد ماه شروع شده و تا ماه‌های تیر، مرداد و اوایل شهریور ادامه می‌یابد.

خرفه

پنیرک

این گیاه چند ساله، پوشیده از کرک‌های نرم با سابقه‌های گسترده بر سطح زمین است. برگ‌ها مدور  و در حاشیه به طور سطحی کنگره‌دار هستند. گل‌های پنیرک سفید یا سفید مایل به بنفش و کوچک هستند. زمان گلدهی این علف هرز تابستان تا پاییز است.

پنیرک

مدیریت و کنترل علف‌های هرز

بهتر است علف‌های هرز با ترکیبی از روش‌های فیزیکی و شیمیایی کنترل شوند. اگر چه ریشه‌کن کردن برخی از علف‌های هرز مانند سس و مرغ ضروری است، اما وجود یک پوشش ملایم از علف‌های هرز یک‌ساله می‌تواند به کاهش تبخیر، افزایش رطوبت و کاهش آفتاب سوختگی کمک کند.