آشنایی و مدیریت بیماری اسکب انار

مقدمه

درخت انار از جمله درختان میوه نیمه‌گرمسیری به شمار می‌رود و در بین درختان میوه در ایران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. ایران از نظر سطح زیر کشت، تولید، صادرات، تنوع ارقام و کیفیت محصول جایگاه برتر دنیا را به خود اختصاص داده است و زمینه گسترش سطح زیر کشت، افزایش عملکرد در واحد سطح و افزایش صادرات آن نیز وجود دارد. تقریباً در تمام استان‌های کشور انار وجود دارد. در دنیا در 35 کشور انار وجود دارد. انار در میان محصولات باغی محصولی منحصر به فرد است و به دلیل تنوع ارقام و کیفیت غیرقابل مقایسه با محصولات سایر کشورها، پتانسیل زیادی برای صادرات دارد. در حال حاضر کشور ما با سطح زیر کشت حدود 80 هزار هکتار، با تولید حدود 1/1 میلیون تن محصول و متوسط عملکرد 13 تن در هکتار از تولیدکنندگان و صادرکنندگان برتر دنیاست.

اسکب چیست؟

اسکب یکی از بیماری‌های مهم قارچی انار در مناطق گرم و مرطوب بوده و عامل بیماری قارچ Elsinoe punicae است. روی میوه‌های آلوده انار در شرایط طبیعی، ساختارهای غیرجنسی قارچ تشکیل می‌شود.

در بسیاری از موارد، بیماری اسکب در مرحله برداشت دیده می‌شود و موجب کاهش بازارپسندی محصولات می‌شود. در استان گلستان و مازندران، بیماری هم در باغ و هم در زمان برداشت خسارت ایجاد می‌کند. چون درخت انار دو تا سه بار گلدهی در فصل بهار دارد، چنانچه گل‌های ابتدایی آلوده شوند، دچار بدشکلی شده، تلقیح نمی‌شود و میوه‌ای تشکیل نمی‌شود. در باغاتی که تغذیه خوبی داشته باشند گل‌های بارور دوم یا سوم نیز تشکیل می‌شوند که آلودگی این گل‌ها در دماهای بالاتر منجر به بدشکلی نمی‌شود. میوه‌های لکه‌دار، دانه‌های سالمی داشته و فقط در زیر لکه‌ها، دانه‌ها کمی سفید می‌شوند. وجود این لکه موجب کاهش ارزش بازارپسندی محصول می‌شود.

علائم بیماری

علائم بیماری به‌صورت لکه‌های قهوه‌ای نسبتاً فرورفته روی اندام‌های گل (نهنج، کاسه گل و کاسبرگ) ظاهر می‌شود. لکه‌ها به قطر یک تا 12 میلی‌متر به‌صورت گرد تا نامنظم بوده و ممکن است چندین لکه به هم پیوسته و بخش قابل توجهی از اندام‌های گل علائم نکروز نشان دهند. آلودگی در مرحله گلدهی موجب بدشکلی گل‌ها و منجر به ریزش بخش عمده‌ای از آن‌ها در مراحل اولیه تشکیل میوه می‌شود. بدشکلی، چروکیده شدن و قهوه‌ای شدن گل‌ها در ابتدای فصل مشخصه بارز ظهور این بیماری است. رشد میوه‌های آلوده متوقف می‌شود که منجر به بدشکلی میوه‌ها نیز می‌شود. آلودگی میوه در مراحل بعدی منجر به بروز علائم اسکب روی پوست میوه می‌شود.

گل‌هایی که در ابتدای فصل آلوده می‌شوند پس از بدشکل شدن، غالباً میوه کامل تشکیل نمی‌دهند. اگر گل‌های مرحله دوم در اواخر بهار آلوده شوند معمولاً تبدیل به میوه شده و میوه‌ها قابل ‌مصرف هستند و ایجاد لکه روی پوست انار تأثیر چندانی بر دانه‌های انار ندارد هر چند نهایتاً لکه‌های کاملاً مشخصی روی پوست میوه تشکیل می‌شود.

علائم بیماری اسکب روی گل و میوه انار در شرایط باغ- لکه های نکروتیک روی کاسبرگهای گل(شکل 1) گلهای بد شکل شده(شکل 2و 3) میوه های جوان بد شکل شده (شکل 4) عدم تلقیح گلهای آلوده و تولید میوه های بدون دانه (شکل5)لکه های شعاعی روی میوه های نارس (شکل 6)

دستورالعمل اجرایی کنترل بیماری

روش‌های زراعی و بهداشت گیاهی

• بهداشت باغ: جمع‌آوری گل‌های آلوده روی درخت یا ریخته شده زیر درختان و امحا آن‌ها
• تغذیه مناسب باغ: تقویت درختان با کوددهی مناسب بر اساس نیاز کودی و زیر نظر متخصص مربوطه که باعث تقویت درختان و مقاومت آن‌ها در برابر بیماری‌ها و آفات می‌شود و در صورت آلودگی نیز شدت بیماری کمتر خواهد بود.
• استفاده از ارقام مقاوم
• هرس درختان برای ایجاد جریان مناسب هوا در باغ و کاهش رطوبت نسبی

کنترل شیمیایی

کنترل این بیماری با استفاده از قارچ‌کش‌های ثبت شده در کشور (مندرج در فهرست سموم مجاز کشور) در زمان مناسب امکان‌پذیر است.