مدیریت بیماری برق‌زدگی نخود

معرفی

برق‌زدگی یا بلایت، مهمترین بیماری نخود در بسیاری از مناطق کشت این محصول است که هر ساله در هر دو کشت بهاره و پاییزه در مزارع نخود خسارت زیادی وارد می‌کند. خسارت این بیماری در کشت پاییزه بیش از کشت بهاره است. این بیماری در شرایطی که هوا گرم و مرطوب باشد مخصوصأ پس از بارندگی و هوای آرام به صورت لکه‌ای در ارقام حساس به شدت شیوع پیدا می‌کند. این بیماری به تمام اندام‌های هوایی گیاه حمله نموده و معمولأ در زمان گلدهی و تولید غلاف در مزرعه دیده می‌شود.

عامل بیماری

عامل بیماری برق‌زدگی نخود، قارچ Ascochyta rabiei است.

گیاهان میزبان

میزبان‌های این بیماری علاوه بر نخود، عدس، کلزا، لوبیا، یونجه، شبدر، خردل و گل کلم هستند.

مناطق انتشار

این بیماری در بیشتر مناطق معتدل و گرم نخودکاری‌های ایران دیده می‌شود.

نحوه خسارت

وقوع بیماری ممکن است در مراحل مختلف فنولوژی گیاه رخ دهد. وقوع آلودگی قبل از گلدهی باعث خسارت 100 درصدی به گیاه می‌شود؛ اما اگر در زمان رسیدگی گیاه باشد خسارت آن کمتر خواهد بود. این بیماری به تمام اندام‎های هوایی گیاه خسارت وارد می‌کند.

بوته نخود آلوده به برق زدگی

علائم بیماری

علائم ابتدا به صورت چند لکه نکروزه کوچک روی برگ‌های جوان‌تر شاخه‌ها ظاهر می‌شود. اگر شرایط برای توسعه بیماری مساعد باشد (شرایط خنک و مرطوب)، این لکه‌ها به سرعت بزرگ و با هم ادغام شده و برگ‌ها و جوانه‌ها دچار سوختگی می‌شوند. اگر شرایط برای توسعه بیماری مساعد نباشد (شرایط گرم و خشک)، گیاه نمی‌میرد و آلودگی به شکل زخم‌های مجزا روی برگ‌ها، دمبرگ‌ها، ساقه‌ها و غلاف‌ها باقی می‌ماند.

علائم بلایت نخود

علائم بیماری روی ساقه و دمبرگ به صورت زخم‌هایی بیضی شکل و کشیده است. ساقه و دمبرگ معمولأ در محل تشکیل لکه آلودگی می‌شکنند.

علائم روی غلاف‌ها به صورت زخم‌های بزرگ و معمولأ گرد و اغلب دارای دوایر متحدالمرکز به صورت نقاط سیاه هستند. قارچ عامل بیماری به داخل غلاف نفوذ کرده و دانه‌های در حال رشد را آلوده می‌کند.

علائم بیماری روی دانه‌ها اغلب به صورت تغییررنگ قهوه‌ای ظاهر می‌شوند و معمولأ به صورت فرورفتگی‌های عمیق، کروی یا نامنظم در می‌آیند.

روش‌های شناسایی و گسترش

• علائم بیماری واضح بوده و بوته‌های آلوده به صورت صاعقه زده، زرد و خشک‌شده به نظر می‌رسد.
• این بیماری در مزرعه به صورت لکه‌ای دیده می‌شود.

گسترش و بقا

شرایط مساعد جهت گسترش بیماری، بارندگی شدید همراه با باد است. زمستان‌گذرانی قارچ بر روی بقایای گیاهی و بذر انجام می‌گیرد. مهمترین عامل انتشار بیماری، بذر آلوده است. در صورتی‌که دما در شب 10 درجه سانتیگراد و در روز 20 درجه سانتیگراد باشد و بارندگی با روزهای ابری توام شود، بیماری شروع شده و گسترش می‌یابد.

روش‌های پایش و ردیابی

بررسی علائم ظهور برق‌زدگی، به ویژه در نخودهای زودرس پاییزه ضروری است. در صورت کشت بذر آلوده و رطوبت بالا، اولین علائم آلودگی روی طوقه بوته‌های کوچک ظاهر شده و در شرایط مرطوب عامل بیماری از روی طوقه به قسمت‌های بالایی رفته و برگچه‌ها را آلوده نموده و باعث گسترش بیماری می‌شود.

دستورالعمل مدیریت

کنترل زراعی و بهداشت گیاهی

• تناوب زراعی
• کشت مخلوط نخود با گندم و جو
• استفاده از بذر سالم و گواهی شده
• عدم آبیاری به صورت بارانی
• تنظیم تاریخ کاشت و اجتناب از کشت زودهنگام
• استفاده از ارقام مقاوم و متحمل
• رعایت فاصله بین ردیف‌های کشت
• شخم عمیق زمستانه
• اجتناب از مصرف بی‌رویه کودهای حاوی نیتروژن

کنترل شیمیایی

ضدعفونی بذر قبل از کشت و سمپاشی بوته‌های جوان به خصوص بعد از هر بارندگی با استفاده از سموم مجاز قابل توصیه است.