فهرست مطالب
مقدمه
نشاء، از رشد بذر تحت شرایط خاص در خزانه به‌وجود می‌آید. این شرایط خاص به نوع خزانه، نوع خاک و بستر کشت، نوع آبیاری، شرایط خاک و شرایط آب و هوایی ارتباط دارد.
در اکثر مواقع خزانه در گلخانه‌ها قرار دارد و در فصلی غیر از فصل اصلی کشت، کاشته می‌شوند (یک فصل زودتر از فصل کاشت اصلی). این اقدام موجب می‌شود تا گیاهانی که به روش نشاءکاری کشت شده‌اند در فصل فروش زودتر از گیاهان بذری وارد بازار شوند که این اقدامی بهتر و پرسودتر برای کشاورز محسوب می‌شود.
همچنین در مرحله کاشت بذر، با استفاده از بسترهای کشت مناسب و عاری از بیماری مانند، کوکوپیت، پرلیت، پیت ماس و… هزینه‌های کنترل بیماری کاهش یافته و باعث کاهش هزینه‌های کلی می‌شود. از آنجا که کاشت بذرها در فواصل مشخص و مناسب انجام می‌شود و عملیاتی مانند وجین کردن یا تنک کردن، کاهش می‌یابد یا حتی به صفر می‌رسد، هزینه‌های مصرفی کلی در عملیات داشت کاهش می‌یابد. از دیگر اقداماتی که باعث کاهش هزینه در عملیات داشت می‌شود، نوع آبیاری در نشاءکاری است. تعداد دفعات آبیاری در نشاءکاری بسیار منظم، و کمتر از زمانی است که بذرها مستقیماً در مزرعه کاشت می‌شوند.
مراحل و روش‌های نشاءکاری و تولید نشاء
انتخاب خزانه
با توجه به عواملی مانند محل کشت، شرایط آب‌وهوایی و مقدار هزینه‌ای که کشاورز می‌تواند پرداخت کند و ….، بستر کشت و نوع خزانه را انتخاب می‌کنیم. محل کشت می‌تواند زمین کشاورزی یا گلخانه باشد. بهترین و متداول‌ترین روش، کشت نشاء در گلخانه است.
انتخاب خاک بستر خزانه
انواع بسترهای کشت ضدعفونی شده و غنی شده از مواد معدنی و غذایی (مانند، بسترهای کوپیت، پرلیت و پیت ماس) برای کاشت بذر توصیه می‌شوند. استفاده از این نوع بسترهای کشت هزینه‌های ضدعفونی و استفاده از سموم شیمیایی و کود حیوانی را بسیار کاهش می‌دهد.
ضدعفونی بذر و کاشت بذرها
بذرها، پس از ضدعفونی کردن، با تراکم مناسب و فواصل مشخص کشت می شود.
آبیاری و مراقبت از بذرها
بذرها را بسته به نوع گیاه، شرایط آب و هوایی، نوع بستر کشت، در فواصل معین آبیاری می‌کنیم، تا به خوبی رشد کرده و نشاء با کیفیت‌تری تولید کنیم.
عملیات انتقال نشاء از خزانه
حساس‌ترین عملیات نشاء کاری یا تولید نشاء، عملیات انتقال نشاء از خزانه به بستر کشت اصلی است که باید با دقت و حساسیت ویژه انجام گیرد. برای جلوگیری از وارد شدن تنش به نشاء گیاه، بهتر است این عملیات به روش مکانیزه با ادوات ضدعفونی شده و عاری از بیماری انجام شود.
مراقبت‌های پس از انتقال نشاء
پس از انتقال نشاء به بستر کشت اصلی، بسته به قوی بودن نشاء، اینکه در چه نوع خزانه‌ای کاشته شده باشد، شرایط آب و هوایی، آبیاری درست، غنی بودن خاک خزانه و عاری از بیماری و آفت بودن آن، رشد اصلی و نهایی گیاه در بستر کشت اصلی انجام می‌گیرد.
مزایای کاشت نشاء در کشاورزی
- مصرف بذر کمتر:به دلیل اینکه نشاها در فواصل معین کشت می‌شوند و نیاز به تنک کردن و وجین کردن ندارند، تعداد بذر مصرفی و هزینه آن کاهش می‌یابد.
- کاهش هزینه آبیاری: با توجه به اینکه آبیاری به روش‌های مکانیزه و در تعداد دفعات کمتر و در سطح محدودتر انجام می‌شود، هزینه‌های آبیاری کاهش می‌یابد.
- کاهش هزینه کود و مواد مغذی خاک:به این دلیل که بذرها تا حد امکان با فواصل مناسب کشت می‌شوند، رقابت بر سر استفاده از مواد معدنی خاک کاهش می‌یابد. به عبارت دیگر استفاده از نشاء می‌تواند راهکار مناسبی برای کاهش هزینه‌های تولید باشد. با کاشت نشاء می‌توان کوددهی و آبیاری را با راندمان بالاتری در اوایل دوره رشد آغاز نمود.
- مدیریت بیماری‌ها و آفات:با رعایت درست اصول بهداشتی و ضدعفونی کردن بذرها، محیط کشت و ادوات کشاورزی تا حد امکان، بیماری و آفات کاهش یافته و هزینه‌های مصرفی برای ازبین بردن آفات و بیماری‌ها به حداقل ممکن می‌رسد.
- کاهش مدت زمان بازدهی: گیاهانی که از طریق نشاء تولید شده‌اند، عملکردشان افزایش می‌یابد (به خصوص عملکرد محصول پاییزه) همچنین زودرس شدن محصولات، باعث ورود زود هنگام محصول به بازار شده، که شاید بتوان گفت که از مهمترین و سودآورترین اتفاقات نشاءکاری است.
به عبارت دیگر گیاهانی که به وسیله نشاء تولید می شوند نسبت به گیاهانی که در مزرعه با بذر تولید می‌شوند فصل رشد کوتاه‌تری دارند. به همین منظور برای تولید محصول زودرس و کاهش دوره تولید و برداشت بیشتر در طول یک فصل رشد، از نشاء استفاده می‌کنند
عملیات انتقال نشاء از خزانه
مهمترین و حساس‌ترین عملیات نشاء کاری یا تولید نشاء، عملیات انتقال نشاء از خزانه به بستر کشت اصلی است. برای جلوگیری هرچه بیشتر از وارد شدن تنش به نشاء گیاه، بهتر است این عملیات به روش مکانیزه با ادوات ضدعفونی شده و عاری از بیماری انجام شود. معموأا قبل از انتقال گیاه، خزانه را غرقابی می‌کنیم تا هنگام جداسازی، خاک به همراه ریشه جابه‌جا شده و خاک خشک، باعث زخم شدن ریشه نشود.
