فهرست مطالب
معرفی
عنصرگوگرد(سولفور) یک ماده مهم در تغذیه گیاه است که برای تولید محصولات کشاورزی لازم بوده و در فعالیت‌های حیاتی گیاه موثر می‌باشد. تمام محصولات کشاورزی اعم از غلات، میوه‌ها، سبزیجات و محصولات مرتعی برای تأمین رشد به عنصر گوگرد نیازمند هستند. عنصر گوگرد در ساخت پروتئین و فعالیت آنزیم‌ها دخالت دارد و کمبود آن باعث کاهش عملکرد کمی و کیفی محصول می‌شود.
با توجه به اینکه اکثر خاکهای کشور قلیایی و آهکی است و از طرفی کمبود مواد آلی و میزان آهک زیاد اکثر آب‌های آبیاری باعث محدود شدن حلالیت عناصر غذایی پرمصرف و ریز مغذی‌ها می‌شود، عملا جذب این عناصر در محیط رشد رویشی گیاه به کندی صورت می‌گیرد. سولفور نقش مهمی در دفاع گیاه در مقابل تنش‌ها و آفات گیاهی ایفا می‌کند. سولفور یکی از عناصر سازنده مولکولی برای بسیاری از هورمون‌ها و ویتامین‌ها نظیر ویتامین B1 است. در فرم سولفات، گوگرد نقش مهمی در تعادل آب درگیاه و همچنین خاک دارد. سولفور دارای نقش‌های متعددی در گیاه بشرح ذیل می‌باشد:
- در ساختار اسیدهای آمینه و پروتئین‌ها نقش دارد
- در تشکیل کلروفیل ضروری است
- در سنتز روغن به ویژه محصولات روغنی نقش دارد
- در متابولیسم ازت فعال است
مزایای مصرف گوگرد در اراضی زراعی و باغی
مزایای مصرف گوگرد در اراضی زراعی و باغی به شرح ذیل می‌باشد:
- اسیدی کردن خاکهای کشاورزی در نتیجه افزایش حلالیت و جذب بهتر عناصر غذایی خصوصا آهن، فسفر، روی، منگنز و دیگر ریزمغذی‌ها
- بهبود کیفیت آب آبیاری
- اصلاح pH خاکهای شور، قلیایی و آهکی
- رفع کمبود گوگرد مورد نیاز گیاه و افزایش محصول در واحد سطح
- جلوگیری از گسترش قارچ‌های خاکزی به لحاظ خاصیت قارچ کشی گوگرد
- ضدعفونی کردن تدریجی خاک و کمک به سلامت محیط زیست و کاهش مصرف سموم کشاورزی
- کاهش تجمع نیترات در محصولات کشاورزی
علائم کمبود گوگرد در گیاه
کمبود گوگرد در گیاهان، در محصولات مختلف متفاوت است اما شباهت‌هایی هم وجود دارد. این علائم معمولا با افزایش شدت کمبود گسترش یافته. کمبود گوگرد بیشتر در خاکهای شنی که دارای مواد آلی کمی هستند و در خاک‌هایی که در معرض آبشویی هستند مشاهده می‌شود. هر چند گاهی در خاکهای دارای مواد آلی بالا هم که سرعت تجزیه مواد آلی کم بوده و معدنی شدن به کندی صورت می‌گیرد،کمبود گوگرد مشاهده می‌شود.
عنصر گوگرد غیر متحرک است و علائم کمبود آن ابتدا در برگ‌های جوان مشاهده شده که در اثر کمبود گوگرد گیاهان به رنگ سبز کمرنگ و زرد رنگ در می‌آیند. کمبود گوگرد باعث کاهش رشد گیاه شده، برگ‌ها کوتاه، باریک و پیچیده و نازک می‌گردند و رگبرگ‌ها زرد می‌شوند؛ میوه‌ها به طور کامل رسیده نخواهند شد و سبز کمرنگ خواهند ماند. در کمبود گوگرد، زرد شدن به صورت یکنواخت در سرتاسر گیاه حتی در برگ‌های جوان اتفاق می‌افتد. سطح برگ‌ها کوچک و تعداد برگ‌ها کم شده و تعداد و وزن میوه‌ها نیز کاهش میابد. علائم کمبود گوگرد شبیه نیتروژن است با این تفاوت که علائم کمبود گوگرد ابتدا در برگ‌های جوان‌تر نمایان شده و حتی با وجود مصرف نیتروژن برطرف نمی‌شود. در گیاهان کمبود گوگرد موجب تجمع ازت غیر پروتئینی شده و همچنین موجب تجمع نیترات در گیاهان می‌شود که برای جانوران مصرف کننده سمی است.
علائم کمبود گوگرد در گیاهان مختلف
پنبه: زردی مداوم برگ‌های جدید و قرمز شدن دمبرگ
ذرت: زرد شدن مابین رگبرگ‌ها به ویژه در برگ‌های جوان‌تر و بالایی
سیب زمینی: جوانه زدن برگ‌های داخلی به همراه زردی قابل توجه ساقه‌ها
برنج: در ابتدا غلاف برگ و سپس تیغه برگ مایل به زرد می‌شود. مقدار گیاه و تعداد پنجه کاهش می‌یابد. خوشه‌ها نسبت به گیاهان عادی کمتر،، کوتاه تر و سنبله یا دانه کمتری دارند.
گوجه فرنگی: گیاهان کوتاهتر و دارای رنگ سبز روشن‌تر در قیاس با حالت نرمال هستند. علامت زرد شدگی در قسمت‌های مختلف گیاه مشاهده می‌شود.
گندم: زردی کلی گیاه مشاهده می‌شود که معمولاً در بین رگبرگ‌ها بیشتر دیده می‌شود. برگ‌های قدیمی‌تر سبز هستند.
منابع تامین گوگرد
علاوه بر کودهای گوگردی، اتمسفر نیز منبع گوگرد برای گیاهان است. سوخت‌های فسیلی در هنگام سوختن دی اکسید گوگرد آزاد می‌سازد که گیاهان در طول تنفس آن را به سمت بافت های خود ارسال می‌کنند.
مقدار کمی گوگرد نیز به صورت گاز SO2 در هوا وجود دارد. در مناطق صنعتی که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌شود، میزان این گاز در هوا افزایش یافته و در زمان بارندگی با آب باران ترکیب شیمیایی ایجاد می‌کند و تبدیل به اسید می‌گردد و به صورت باران های اسیدی بر روی گیاهان می‌بارد و باعث از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه می‌گردد. همچنین باران اسیدی مذکور، pH خاک منطقه را اسیدی می‌کند.
اکثر خاک های ایران دارای pH بالا، مواد آلی کم و آهک زیاد هستند. با توجه به آنچه که ذکر شد استفاده از کودهای گوگردی به عنوان اصلاح کننده خاکهای زراعی و خاکهای کشاورزی و باغی یکی از مهمترین عناصر مورد نیاز گیاهان است.
شرایط لازم جهت جذب گوگرد توسط گیاه:
- وجود مواد آلی به میزان کافی
- وجود رطوبت به میزان کافی
- دمای بالاتر از 15 درجه سانتی گراد
برای آنکه کود گوگردی مورد استفاده گیاه قرار گیرد، می‌بایست در ابتدا گوگرد به سولفات تبدیل شود. این عمل توسط باکتری‌های تیوباسیلوس که در شرایط هوازی در خاک زندگی می‌کنند، امکان پذیر است. با توجه به کاهش درصد مواد آلی در خاکهای زراعی کشور، تعداد این باکتری‌ها کاهش یافته است. لذا با در نظر گرفتن این نکته، بهتر است به همراه کود حیوانی مصرف نمود.
مقدار و روش استفاده از کودهای گوگردی
مصرف این کودها باید براساس آزمایش خاک و توصیه کارشناسی انجام می‌شود.
گوگرد به علت دارا بودن خاصیت قارچ کشی، خاک را ضد عفونی می‌کند. مصرف گوگرد باعث پایین آمدن (pH) خاک شده و این امر دسترسی گیاه را به عناصر ذخیره شده در خاک آسان می‌کند.
عنصر گوگرد در اثر فعالیت باکتری‌های اکسید کننده مانند تیوباسیلوس به صورت سولفات در می‌آید. هر چه ذرات عنصر گوگرد ریزتر و توزیع آن در خاک یکنواخت‌تر باشد، سرعت اکسیده شدن گوگرد بیشتر خواهد بود. اکسیداسیون عنصر گوگرد موجب اسیدی شدن خاک می‌شود و به همین دلیل از آن در اصلاح خاکهای قلیائی استفاده می‌شود. اکسیده شدن گوگرد در حرارت و رطوبت مناسب حدود ۳ تا ۴ هفته طول می‌کشد.
لذا برای قابل استفاده شدن گوگرد برای گیاه، از راه تبدیل آن به سولفات، مهیا کردن شروط (رطوبت، دما، مواد آلی و میکروارگانیسم های اکسیده کننده گوگرد) الزامی است. از سوی دیگر چون خاکهای کشاورزی کشور آهکی و شور هستند و آب آبیاری نیز محتوی بی‌کربنات فراوان است، بنابراین در اولویت قراردادن مصرف انواع کودهای سولفاتی مخصوصاً اوره با پوشش گوگردی، سولفات آمونیوم،و سولفات پتاسیم که دارای خاصیت اسیدزایی نیز هستند، الزامی است.
انواع کودهای گوگردی
اکثر کودهای گوگردی به چهار گروه تقسیم می شوند:
- کودهای حاوی سولفات
- کودهای حاوی عنصر گوگرد
- کودهای حاوی سولفات و گوگرد
- کودهای مایع گوگردی
