فهرست مطالب
معرفی
کودهای حیوانی نقش بسیار موثری در کیفیت خاک دارند و سرشار از مواد مغذی هستند. این کودها باید قبل از استفاده پوسیده و فرآوری شوند. برای اینکه کود دامی کیفیت مناسبی داشته و اثربخش باشد، باید در شرایط درست و استاندارد پوسیده و فرآوری شود. در این مطلب با روش فرآوری و غنی‌سازی کودهای حیوانی (کمپوست حیوانی) و عوامل مهم در مسیر این فرایند آشنا خواهیم شد.
برای تهیه کمپوست حیوانی، کودهای حیوانی (گاوی، گوسفندی، مرغی و … به صورت منفرد یا ترکیبی از کودها) ابتدا با خرمن‌کوب (یا چیپر) خرد شده، در درون یا سطح خاک همراه با پوشش پلاستیکی یا خاکی به مدت 10 تا 15 روز انباشت و نگه‌داری می‌گردد. سپس با انواع کودهای شیمیایی ماکرو یا میکرو و یا کودهای بیولوژیک، بسته به کمبود مواد غذایی کود و خاک و نیاز غذایی گیاه مخلوط شده و مورد استقاده قرار می‌گیرد.
کودهای بیولوژیک، کودهایی حاوی یک یا چند گونه از میکروارگانیسم‌های مفید خاکزی هستند که ابتدا کشت و تکثیر داده شده و پس از افزودن نگهدارنده‌های خاص بسته‌بندی و عرضه می‌شوند.
بهتر است کودهای شیمیایی قبل از فرآوری کردن و کودهای بیولوژیک پس از فرآوری کردن و هنگام استفاده، به کود حیوانی اضافه شوند.
در تهیه این نوع کمپوست، کود حیوانی می‌تواند خشک و پوسیده یا تر و تازه تهیه و به کار رود. ولی بهتر است موارد زیر رعایت گردد:
- ترکیبی از کودهای گوسفندی، گاوی و مرغی تهیه و به کار رود.
- کود باید فاقد قطعات بزرگ بوده و در صورت وجود قطعات بزرگ، به قطعات خرد و خیلی کوچک تبدیل شود.
مراحل فرآوری کود حیوانی
مراحل زیر از منابع موثق علمی جمع‌آوری و با فرمول‌های مختلف و در مزارع مختلف مورد آزمون قرار گرفته است:
- کودهای گاوی، گوسفندی و مرغی به ترتیب به نسبت 3، 2 و 1 با هم مخلوط می‌شوند.
- کود مخلوط شده با خرمن‌کوب‌های قوی (خردکن کود) خرد و پودری شکل می‌شوند.
- کودها به صورت طولی (طول بسته به کود مورد نیاز) روی زمین پهن شده به طوری که عرض حدود 5/1 متر و ارتفاع حداکثر 20 سانتیمتر باشد.
- از انواع کودهای 20-20-20 که تهیه شده و مقدار آن به ازای هر 1 تن کود دامی 6 کیلوگرم است، 30 درصد روی توده کود پاشیده می‌شود.
- با لوله و آبپاش روی توده کاملاً مرطوب می‌گردد (تجربه نشان داده است برای هر 8 تن کود حیوانی در طول مراحل مرطوب‌سازی، 500 لیتر آب نیاز است).
- سپس 20 سانتی متر بعدی کود پهن شده و کود 20-20-20 (30 درصد) اضافه و دوباره توده مرطوب می‌گردد.
- مرحله قبل تا رساندن ارتفاع توده به 60 یا 70 سانتی متر تکرار می‌گردد. (ارتفاع توده در مناطق گرمسیر 50 سانتی متر و در مناطق سردسیر و معتدل به 70 سانتی متر رسانده می‌شود)
- روی توده با پلاستیک کاملاً پوشانده شده و به مدت یک هفته رها می‌گردد.
- انتهای روز هفتم پلاستیک روی توده برداشته شده و کل توده کاملاً به هم زده می‌شود. (هوادهی به توده)
- مجدداً روی توده با پلاستیک کاملاً پوشانده شده و به مدت یک هفته رها می‌گردد.
- انتهای روز چهاردهم پلاستیک روی توده برداشته شده و کل توده به هم زده می‌شود. (هوادهی به توده) حین به هم زدن توده، کودهای زیستی و بیولوژیک به طور یکنواخت به توده اضافه می‌شوند. (مطابق دستورالعمل کود مورد نظر)
- کود غنی و فرآوری شده آماده بهره‌برداری است.
نسبت ترکیب انواع کودهای حیوانی در تهیه کمپوست
| نوع کود حیوانی | نسبت ترکیب | مقدار نهایی در یک واحد (تن) |
| گاوی | 6/3 | 500 کیلوگرم |
| گوسفندی | 6/2 | 300 کیلوگرم |
| مرغی | 6/1 | 200 کیلوگرم |
| مجموع | 6/6 | 1000 کیلوگرم |
اندازه ذرات در کمپوست کود حیوانی
ذرات بزرگ (بزرگتر از 12 میلی متر) مانع از کاربرد کمپوست در مزرعه می‌شوند. از سوی دیگر، ذرات با اندازه بسیار ریز (کمتر از 2 میلی متر) بسیار نامطلوبند؛ زیرا آب را به مقدار زیادی در خود نگه‌داری می‌کنند که باعث جوانه‌زنی علف هرز می‌شود.
شرایط استفاده از ذراتی با ابعاد مختلف در کمپوست حیوانی
| اندازه ذرات (میلی متر) | تفسیر |
| بزرگتر از 35 | بسیار نامناسب |
| 20-35 | نامناسب |
| 12-20 | نسبتا مناسب |
| 5-12 | بسیار مناسب |
| 2-5 | مناسب |
| کوچکتر از 2 | تقریبا نامناسب |
میزان رطوبت در کمپوست
مطابق نظر سازمان محیط زیست آمریکا، مقدار رطوبت در مراحل آماده‌سازی کمپوست باید 35-55 درصد و pH از 8-5/5 متغیر باشد. (برخی منابع نیز رطوبت 40 تا 60 درصد را مناسب‌ترین رطوبت بیان نموده‌اند)
کمپوست‌هایی با رطوبت کمتر از 35 درصد (35-15 درصد)، به دلیل کمبود رطوبت نمی‌توانند پایدار شوند یا ممکن است به مدت زیادی در انبار نگه‌داری شده باشند و رطوبت خود را از دست داده باشند. کمپوست با رطوبت کمتر از 35 درصد، کمپوست خشک و غیر قابل استفاده است. همچنین رطوبت کمتر از 15 درصد موجب توقف مراحل کمپوست‌سازی می‌شود.
