مدیریت مصرف عناصر در کشت سیب‌زمینی

مقدمه

در مقاله قبل اصول کلی در تغذیه‌ سیب زمینی بررسی گشت در مطلب پیش رو به عناصر غذایی پرمصرف و ثانویه در تغذیه سیب زمینی به تفضیل پرداخته می‌شود.

 

عناصر پر مصرف

نیتروژن

نیتروژن گلوگاه رشدی گیاه محسوب می‌شود و مدیریت آن اولین اولویت در یک برنامه کودی اصولی است. سیب زمینی به کمبود و بیشبود نیتروژن بسیار حساس است. نيتروژن برای رشد تمامی قسمت‌های گياه ضروری است و برای رشد شاخ برگ و رشد غده‌ها عنصری بسيار مهم به حساب می‌آيد. در زمان رشد غده‌ها، نيتروژن و همچنين پتاسيم از برگ‌ها و ساقه‌ها شروع به حرکت به سمت استولن‌ها می‌کنند. بنابراین وجود نیتروژن کافی برای گیاه در این مرحله حیاتی است.

نیتروژن اضافی قبل از شروع غده بندی می‌تواند پر شدن غده‌ها را 2 تا 3 هفته به تاخیر بیاندازد و عملکرد را به شدت کاهش دهد. زیادی نیتروژن در میانه فصل از پر شده غده‌ها جلوگیری کرده و گیاه را به سمت رشد رویشی بیشتر، که مطلوب نیست سوق می‌دهد. وجود نوسان و مصرف نامنظم نیتروژن می‌تواند باعث بد فرمی غده‌ها و بروز اختلالات فیزیولوژیکی مانند “درون پوکی” شود و همچنین گیاه را به بیماریها حساس سازد.

مهمترین علامت کمبود نیتروژن، کاهش رشد و زردی برگ‌های گیاه است که در ابتدا در برگ‌های پایینی مشاهده می‌شود.

بهتر است تقسيط در مصرف ازت صورت گيرد و اين عنصر طي  3 و یا 4 مرحله ای در اختيار گياه قرار گیرد.

فسفر 

سيب زمينی در تمامی مراحل رشد و نموی خود، بخصوص در مراحل ابتدایی و غده زایی به مقدار قابل توجهی فسفر نياز دارد. فسفر رشد ريشه و غده‌زايی را تحریک می‌کند، برای تامين منابع انرژی گياه عنصری ضروری به حساب آمده و به صورت مستقیم و غير مستقيم در تمامی فرآيندهای مربوط به انرژی در گياه ايفای نقش می‌کند.

به دلیل غیر متحرک بودن فسفر در خاک، می‌توان بیشتر فسفر مورد نیاز گیاه را در زمان کاشت مصرف کرد و با با مصرف کودهای فسفره کارآمد در زمان غده زایی، تعداد غده های تولیدی را افزایش داد. مصرف بیش از اندازه فسفر نه تنها مفید نیست بلکه در مواردی می‌تواند باعث کاهش عملکرد نیز بشود.

در صورت کمبود فسفر، غده‌زایی با مشکل مواجه شده و گیاه از رشد عادی خود عقب خواهد ماند. برگ‌ها به رنگ سبز تیره در خواهند آمد و گاهی لبه آنها حالتی مانند آفتاب سوختگی پیدا خواهد کرد.

پتاسیم 

پتاسيم عنصری بسيار مهم  در رابطه با عملکرد سيب زمينی است. اين عنصر نقش مهمی در سنتز و توليد قند و نشاسته سيب زمينی دارد که می‌تواند دليلی بر نياز زياد اين گياه به پتاسيم باشد. حدود 80 درصد از کل پتاسیم جذب شده توسط گیاه در غده‌ها ذخیره می‌شود. پتاسیم قابلیت جابه‌جایی بالایی در گیاه دارد و در صورت کمبود آن احتمال سرما زدگی بالا می‌رود.

بنا بر تحقیقات انجام شده، با توجه به اینکه سیب زمینی 40 تا 50 در صد از کل پتاسیم خود را تا زمان شروع پرشدن غده‌ها جذب می‌کند، و مقدار باقی مانده در مرحله پر شدن غده‌ها جذب می‌شود بهتر است مصرف پتاسیم ( به خصوص در خاک‌های رسی ) به صورت دو مرحله‌ای انجام گیرد- مرحله  اول در زمان کاشت و مرحله بعد در زمان پرشده غده‌ها.

پدیدار شدن لکه‌های سبز تیره و یا آبی رنگ بر روی برگ‌ها نشانه ابتدایی کمبود پتاسیم در سیب زمینی است. در صورت ادامه کمبود، پشت برگ‌ها حالت سوختگی پیدا می‌کند و لبه برگ‌ها نیز به سمت پایین خمیده می‌شود.

 

عناصر غذایی ثانویه 

سولفور

سولفور عنصری ضروری در تمام مراحل رشدی گياه است. وجود اين عنصر به طور مشخص در کاهش اثر اسکب عمومی و عدم بروز بيماری باکتريايی ديگر موثر است. مصرف سولفور در خاک‌هایی که میزان آن از15ppm کمتر و همچنین در آب آبیاری آنها سولفور کمی وجود دارد، توصیه می‌شود. از این عنصر برای اصلاح خاک‌های قلیایی نیز می‌توان استفاده کرد.

کلسیم و منیزیم

کلسيم در فرآيندهای متابوليکی متعددی در گياه ايفای نقش می‌کند. کلسيم برای تقويت و توليد بافت‌های استحکامی گياه و تقسيم سلولی مورد نياز گياه است. وجود ميزان کافی کلسيم در گياه، حساسيت به بيماری‌ها و اثر آنها را کاهش می‌دهد.

منيزيم عنصری جدايی ناپذير از کلروفيل گياهان بوده و با تاثير مستقيم بر فتوسنتز، با توليد کربوهيدرات در گياه و در نتيجه با عملکرد کمی وکيفی محصول، ارتباطی مستقيم دارد.

به طور معمول این دو عنصر در خاک‌های قلیایی به مقدار کافی موجود می‌باشند. هرچند بایستی به میزان دسترسی گیاه به آنها توجه داشت.

ریزمغذی‌ها 

عناصر میکرو به مقدار بسیار کم مورد نیاز می‌باشد ولی دارای نقش‌های بسيار مهمی در گياهان می‌باشند. در سيب زمينی برای دستیابی به عملکرد بهتر، از میان عناصر میکرو، روی، بور و منگنز مهمترين عناصر می‌باشند. روی در جذب نيتروژن و متابوليسم توليد نشاسته دخيل بوده و همچنين با حضور در فرآيند توليد اکسين، نقش بسيار مهمی در رشد و تقسيم سلولی گياه ايفا می‌کند. بور در جذب کلسيم، تقسيم سلولی، نقل و انتقال قندها و متابوليسم کربوهيدرات‌ها در گياه نقش دارد و منگنز در کلروپلاست سنتزهای آنزيمی، فتوسنتز و کاهش اثر اسکلب عنصری ضروری به حساب می‌آيد.