فهرست مطالب
مقدمه
زراعت گندم در فلات ایران در چهار اقلیم متفاوت و در تاریخ های متفاتی صورت می‌گیرد به همین دلیل تاریخ کشت گندم را نمی‌توان از روی تقویم سالانه انتخاب نمود و باید با توجه به شرایط اقلیمی و عادت‌های رشدی رقم، این تاریخ مشخص گردد. با این وجود مشخص نمودن تاریخ کشت برای دست یابی به عملکرد مطلوب از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
مشخص نمودن تاریخ کاشت گندم
آنچه زمان مناسب کشت را در اقلیم‌های ایران تعیین میکند دما است.
تاریخ کشت به گونه‌ای باید مشخص شود که فرصت لازم به گیاه برای استقرار و رشد اولیه گیاهچه و کامل نمودن مراحل اولیه رشد در فصل پاییز داده شود، تا گیاه هم نسبت به خسارات سرما در زمستان مقاوم باشد و هم اینکه بهاره کردن و رنالیزاسیون (توانایی گلدهی در بهار با قرار گرفتن دربرابر سرمای طولانی زمستان) در گیاه شکل بگیرد.
تغیرات دما بر سرعت جوانه زدن بذور کشت شده، قدرت جوانه زنی و یکنواختی در سبز شدن تاثیر مستقیم می‌گذارد.
گندم در محدوده دمایی 4 تا 37 درجه سلسیوس جوانه میزند اما دمای بهینه برای جوانه زنی کامل 20 درجه سلسیوس است، بنابراین هرچه کشت با تاخیر انجام شود به دلیل نوسانات شدید دمایی در نیمه دوم پاییز و سردی خاک، بذور یکنواخت جوانه نمیزنند و احتمال مواجهه با بیماری‌های قارچی بیشتر می‌شود و تراکم بوته در مزرعه پایین می‌آید. از جمله مشکلاتی که دراثر کشت دیر هنگام و یا زود هنگام ممکن است رخ دهد به شرح زیر می‌باشد:
کشت با تاخیر
در شرایطی که کشت با تاخیر صورت گیرد گیاه فرصت کافی برای رشد ریشه و استقرار کامل را ندارد به همین دلیل به طور کامل رشد نکرده و پنجه‌های کافی را تشکل نمی‌دهد. همین موضوع باعث می‌شود تعداد ساقه و در نهایت تعداد خوشه کاهش یافته و در نهایت منجر به کاهش عملکرد می‌شود. همچنین خطر بادزدگی در اواخر دوره کشت نیزحادث می‌شود که خسارات شدیدی را به بار خواهد آورد.
کشت زود هنگام
در ارقام زودرس عمل ساقه روی در پاییز رخ می‌دهد که سبب خسارت دیدن شدید کشت در شرایط سرمای زمستان می‌شود. مرحله ظهور سنبله نیز که در ابتدای بهار صورت می‌گیرد موجب قرارگیری سنبله‌ها در معرض سرمای اوایل بهار و خسارت سرمایی شدید کشت می‌شود.
آبیاری گندم
به طور معمول در زراعتهای آبی گندم تاریخ کشت را همزمان با نخستین آبیاری در نظر می‌گیرند، و هرچه فاصله کشت بذر و اولین آبیاری به تاخیر اُفتد در پی آن تاریخ سبز شدن بیشتر شود میانگین عملکرد کاهش مییابد.
این تاخیر در سبز شدن ممکن است به دو دلیل رخ دهد:
عدم یک نواختی کشت که به دلیل عمق نامناسب بذر
عمق مناسب در مناطق مرطوب 3 تا 4 سانتی متر و در مناطق خشک 6 تا 7 سانتی متر می‌باشد.هرچه عمق کشت بیشتر از حد مجاز شود بذور جوانه می‌زنند اما سر از خاک بیرون نمی‌آورند؛ در واقع درصد سبزشدن در گندمزار کاهش مییابد.
کشت خارج از زمان مناسب منطقه
کاهش دمای آب و خاک در اواخر پاییز موجب می‌شود جوانه زنی به کندی و تاخیر انجام شود.
تأثیرات آبیاری بر مراحل مختلف رشد گندم
براي افزايش تعداد دانه در خوشـه و رسـيدن بـه پتانـسيل توليد، آبياري در مراحل زير ضروري است:
- در صورتي كه باران نبارد، در مرحله انتهاي پنجه دهي و ساقه رفتن زمانيكه گياه حـدود 15 تـا 20 سـانتي متـر ارتفـاع دارد انجام آبیاری ضرورت دارد چرا که در اين شرايط آبیاری باعث می‌شود تعداد سـنبله و سـنبلچه در خوشـه افزايش يابد.
- آبياري در زمان بوتينگ (متورم شدن سـاقه) و خوشه رفتن از تشكيل گل‌هاي نازا جلوگيري مي‌كنـد.
- تـنش آبي در مرحله خوشه‌دهي باعث مـي‌شـود تـا خوشـه‌هـا در مدت حدود 10 روز زودتر از موعد مقرر بـه تكامـل برسـند. براي خوشه‌ها آب بايـد در دسـترس باشـد تـا بـا جـذب آب،گیاه گندم در مرحله خوشه به حداكثر رشـد خـود برسـد. در صـورتيكه در اين مرحله آب در دسترس نباشد، مواد غذايي هم بـه سـختي جذب مي‌شود و برخي از خوشه‌ها بـه سـرانجام نمـي‌رسـند و برخي نيز كوچكتر مي‌شوند و در نتيجه تعداد دانـه در خوشـه و در كل بوته و مزرعه كاهش مي‌يابد.
- آبياري باید در زمان گلـدهي جهـت جلـوگيري از عـدم تلقـيح گلها انجام شود. بطور كلي تنش آبي در مرحله گل دهي به دليل اينكه رشد ريشه كاهش مـي‌يابـد و جـذب عناصر غذایی از خاک بسيار كم مي‌شود، خسارت جبران ناپذيري به تـشكيل تعـداد دانه و در نتيجه به عملكرد وارد مي‌شود؛ بطوريكـه این کمبود آب بـا تـامين آب در مراحــل بعــدي نيــز قابــل جبــران نيــست.
- وزن دانـه يكي از اجـزاي مهـم عملكـرد گنـدم محـسوب مـي‌شود. بـراي جلوگيري از دانه‌هاي چروكيـده و لاغـر در اثـر تـنش آبـي نيـاز است تا گندم در مرحله شيري شدن يا خميري نرم، آبيـاري شـود.كمبود آب در مرحله تشكيل دانه به همـراه هـواي گرم و باد بشدت وزن دانه را كاهش مي‌دهند.
