شوری خاک و تأثیر آن بر گیاه

معرفی

خاك محیط مناسبی براي نگهداري و جذب آب و عناصر غذایی براي گیاه است. شرایط فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی خاك عواملی تاثیر‌گذار در مقدار جذب آب و عناصر غذایی توسط گیاه و در نهایت در فرآیند رشد گیاه و تولید محصول است.

یکی از محدودیت‌هاي رایج در خاک‌هاي زراعی و باغی کشور افزایش میزان نمک‌هاي محلول در خاك و بالا رفتن هدایت الکتریکی در محلول خاك است. با افزایش میزان هدایت الکتریکی در محلول خاك، بخش زیادي از انرژي گیاه که باید در راستاي رشد و نمو اندام گیاهی صرف گردد، براي جذب آب و عناصر از درون محلول خاك مصرف می‌شود و در نتیجه رشد گیاه کاهش یافته و در طولانی مدت تولید غیر اقتصادي و گاهی توقف رشد را به دنبال دارد

در کشت‌هاي گلخانه‌اي به لحاظ اینکه عملکرد محصول بالاتر از کشت در فضاي باز است، از کودهاي شیمیایی بیشتري استفاده می‌شود و لذا خاك گلخانه زودتر و بیشتر از خاك مزرعه شور می‌شود. از آنجا که تولیدات گلخانه‌ای سهم به سزایی در افزایش تولید محصول و ارتقای ضریب امنیت غذایی کشور دارد، اصلاح این نوع خاک‌ها از اهمیت ویژه‌اي برخوردار است.

دلایل شوری خاک‌های زراعی

نوع خاك، چگونگی زهکش خاك، نوع کودهاي شیمیایی و حیوانی و چگونگی پخش آن در مزرعه، روش آبیاري، کیفیت آب آبیاري و مدیریت آبیاري از عوامل موثر در کمیت و کیفیت شور شدن خاك هستند. علاوه بر این تجزیه تدریجی سنگ‌هاي معدنی، بالا آمدن سطح آب‌هاي زیر زمینی و انتقال آبهاي شور دریا از لایه‌هاي زیرین عواملی هستند که در شور کردن خاک‌ها اثر دارند. در بسیاري از مناطق دنیا کیفیت آب آبیاري، نوع و مقدار کودها از تاثیرگذارترین عوامل موثر در افزایش شوري خاك هستند. چرا که پس از آبیاري زمین با آب نسبتاً شور مقدار آبی که در قسمت سطحی خاك قرار دارد در اثر تبخیر سطحی از سطح خاك خارج شده و نمک‌هاي محلول آن در همان قسمت سطحی باقی می‌مانند. گرچه بخشی از این نمک‌ها در اثر بارندگی‌ها شسته شده و از ناحیه فعالیت ریشه گیاه خارج می‌شوند ولی در اثر گذشت زمان بخش زیادي از این نمک‌ها در خاك می‌مانند و براي جذب آب به ریشه صدمه می‌زنند.

 

رابطه بین کاهش محصول و میزان شوري در خاك آب

حساسیت و یا مقاومت گیاهان به میزان شوري در خاك متفاوت است. هر اندازه که مقدار شوري در خاك و آب از حد آستانه بالاتر رود، از عملکرد گیاه بیشتر کاسته می‌شود.

هر گیاهی داراي یک آستانه تحمل به مقدار شوري در خاك و آب است که میزان بالاتر از آن باعث افت عملکرد گیاه می‌گردد. در جدول زیر آستانه تحمل چند گیاه به شوری خاک و آب آورده شده است.

	آستانه تحمل شوری خاک (ds/m)	آستانه تحمل شوری آب (ds/m)
جو	8	5/3
گندم	6	4
چغندرقند	7	4/7
مرکبات	1/7	1/1
انگور	1/5	1
توت فرنگی	1	0/7
خیار	2/5	1/7
گوجه فرنگی	2/5	1/7