فهرست مطالب
اصطلاحات توصیفی در شناخت علائم
مشاهده علائم روی گیاهان و توصیف دقیق نشانه های ظاهری گیاه یکی از مهمترین روش‌ها در شناخت و یافتن اختلالات تغذیه‌ای به شمار می‌آید.
از جمله اصطلاحات توصیفی و مورد استفاده در شناخت علائم میتوان به این موارد اشاره کرد:
علائم موضعی: محدود به یک ناحیه از گیاه یا برگ میباشد
علائم عمومی: به یک منطقه محدود نمیشود، بلکه به طور کلی درتمام پیکرهی گیاه پخش میشود
کلرتیک: زردی و رنگ پریده‌گی عمومی
نکروز(سوختن):خشک شدن برگها با ظاهری کاغذی، خشک و یا سوخته
کلرز(زردی): رنگ پریدگی و زردی برگ
کلرز و نکروز حاشیه‌ای: علائم از حاشیهی برگ ظاهر میشود و به سمت مرکز برگ گسترش مییابد
کلرز بین رگ برگ: زرد شدن و رنگ پریدگی بین رگ برگ
سطح خال دار نامنظم: نقاط تیره و روشن نامنظم روی برگ که عمدتا مربوط به بیماری‌های ویروسی میباشد
شطرنجی شدن: الگوی رگ برگها سبز باقی میماند و ناحیهی بین آنها زرد میشود
قسمت زیرین برگ: یک رنگ خاص به طور کامل زیر برگ مشاهده میشود برگهایی که کمبود فسفر دارند سطح زیرین برگ ارغوانی میشود
پیچش و لولهای شدن برگ: پیچ خوردگی و لولهای شدن حاشیهی برگ به سمت بالا و پایین(در کمبود پتاسیم برگها به سمت داخل جمع میشوند و در کمبود مس برگها به سمت بالا لوله میشوند)
بافت شکننده: برگها، دمبرگها و ساقه ممکن است انعطاف پذیر نباشند و در هنگام لمس به راحتی شکسته شوند به طور مثال در اثر کمبود شدید منگنز
بافت نرم: بافت های نرم برگ بسیار نرم و آسیب پذیر میشوند(نیتروژن زیادی)
کوتولگی گیاه: رشد کوتاه و محدود شدن نقاط رشد عمومی
خشک شدن و مرگ نقاط رشد: در اثرکمبود عنصر بور در مراحل اولیه کشت و کمبود فسفر در گیاه بالغ
علائم کمبود و بیشبود عناصر ضروری
در ادامه به علائم کمبود و بیشبود عناصر ضروری گیاهان می پردازیم. عناصر با دارا بودن سه شرط ضروری به حساب می‌آیند:
- گیاه بدون آنها نمی‌تواند چرخهی حیاتی خود را کامل کند
- عمل یک عنصر باید خاص و منحصر به فرد باشد یعنی هیچ عنصر دیگری نتواند جایگزین آن باشد
- عنصر به طور مستقیم درتغذیه گیاه نقش داشته باشد و جزء یک متابولیسم ضروری به حساب آید و یا برای آنجام آن لازم باشد
به همین دلیل شانزده عنصر برای گیاه ضروری به حساب می‌آیند.
از این 16 عنصر، گیاه عناصر اکسیژن، هیدروژن و کربن را از هوا و آب جذب میکند. عناصر پرمصرف (نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، منیزیم، کلسیم) و عناصر کم مصرف (آهن، بور، مس، منگنز، روی، مولیبدن، کلر) نیز به صورت معدنی جذب میشوند.
نیتروژن
علائم کمبود
رشد گیاه محدود است و گیاهان به طور کلی زرد (کلروتیک) هستند به خصوص در برگهای مسن؛ برگ های جوانتر مدت بیشتری سبز می‌مانند.
ساقه‌ها، دمبرگ ها و پایین‌تر سطح برگ ذرت و گوجه فرنگی می تواند بنفش شود.
علائم مسمومیت
گیاهان معمولاً به رنگ سبز تیره با شاخ و برگ فراوان اما معمولاً با یک سیستم ریشه محدود شده رشد می‌کنند، این مشکل در سیب زمینی باعث تولید غده های کوچک میشود.
فسفر
علائم کمبود
گیاهان رشد کرده و اغلب به رنگ سبز تیره هستند. علائم کمبود ابتدا در برگهای بالغ‌تر رخ می‌دهد و بلوغ گیاه اغلب به تأخیر می‌افتد
علائم مسمومیت
هنوز هیچ علامت اولیه‌ای ذکر نشده است. گاهی اوقات به دلیل بیشبود فسفر کمبود مس و روی در گیاه رخ می‌دهد یعنی جذب مس و روی را در گیاه با اختلال مواجه میکند.
پتاسیم
علائم کمبود
علائم ابتدا روی برگهای مسن قابل مشاهده است.
در بسیاری از تک لپه‌ها، ابتدا حاشیه برگها می‌میرند. ذرت با کمبود پتاسیم ساقه‌های ضعیفی ایجاد میکند.
علائم مسمومیت
پتاسیم معمولاً بیش از حد توسط گیاهان جذب نمی شود.
در مرکبات میوه‌های درشت در بالای درخت ایجاد می شود؛ سطح پتاسیم اضافی ممکن است منجر به کمبود منیزیم و احتمالا کمبود منگنز، روی، یا کمبود آهن شود.
گوگرد
علائم کمبود
اغلب دیده نمیشود اما معمولاً زرد شدن برگها از نشانه‌های آن است.
علائم مسمومیت
کاهش رشد و اندازه برگ.
علائم برگی اغلب وجود ندارد یا به خوبی مشخص نیست. گاهی اوقات زردی بین رگ یا سوختگی عمومی مشاهده میشود.
منیزیم
علائم کمبود
کلروز بین رگبرگی که ابتدا روی برگهای مسن ایجاد میشود. کلروز ممکن است از حاشیه برگ یا نوک برگ شروع شود و به سمت داخل پیشروی کند.
علائم مسمومیت
اطلاعات بسیار کمی در مورد علائم بصری در دسترس است و تنها با تجزیهی برگی مشخص نمیشود.
کلسیم
علائم کمبود
رشد جوانه‌ها مهار میشود و نوک ریشه اغلب از بین می‌رود. این کمبود اغلب برگهای جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
برگهای پیر کوچک با حاشیه‌های نامنظم و مناطق خالدار یا نکروزه
علائم مسمومیت
بدون علائم قابل مشاهده؛ معمولاً با کربنات اضافی همراه است
آهن
علائم کمبود
کلروز بین رگه‌ای مشخص، مشابه آنچه در اثر کمبود منیزیم ایجاد میشود.
علائم مسمومیت
در برگهای جوانتر اغلب در شرایط طبیعی مشهود نیست. پس از رویت علائم که به صورت لکه های نکروزه ظاهر میشود لازم است تا آهن محلول پاشی اسپری شود.
منگنز
علائم کمبود
علائم اولیه اغلب کلروز بین رگبرگی در برگهای جوانتر و بعد در برگهای مسن‌تر است. ضایعات نکروزه و ریزش برگ می‌تواند در کمبود شدید رخ دهد.
علائم مسمومیت
گاهی اوقات کلروز، توزیع نابرابر کلروفیل و کمبود آهن یا اختلال در کارایی آن و کاهش در رشد از نشانه‌های آن است.
بور
علائم کمبود
علائم بسته به گونه گیاهی متفاوت است. مریستم‌های انتهایی ساقه و ریشه اغلب می میرند. نقاط رشدی ریشه اغلب متورم و تغییر رنگ می دهند. بافت‌های داخلی گاهی متلاشی میشوند و یا تغییر رنگ می‌دهند. در برگها علائم مختلفی از جمله ضخیم شدن، شکنندگی، پیچ خوردگی، پژمردگی وکلروتیک رخ می‌دهد.
علائم مسمومیت
زرد شدن نوک برگ و به دنبال آن نکروز پیشرونده برگ که از نوک و حاشیه های برگ شروع و به سمت میانی حرکت میکند.
روی
علائم کمبود
کاهش طول میانگره و اندازه برگ. حاشیه برگ نیز اغلب مخدوش یا کوبیده شده و گاهی اوقات کلروز بین رگبرگی مشاهده میشود.
علائم مسمومیت
روی اضافی معمولاً کلروز مشابه کمبود آهن در گیاهان ایجاد میکند
مس
علائم کمبود
کمبود طبیعی نادر است. برگهای جوان اغلب به رنگ سبز تیره و پیچ خورده یا بدشکل،
اغلب با نقاط نکروز ظاهر می‌گردد
علائم مسمومیت
کاهش رشد و به دنبال آن علائم کلروز آهن، کوتاهی رشد، ضخیم شدن و تیره شدن غیرعادی ریشه و کاهش انشعابات ریشه از علائم بیشبود مس به شمار می‌آید.
مولیبدن
علائم کمبود
اغلب کلروز بین رگبرگی ابتدا روی برگهای مسن یا ساقه میانی ایجاد می شود، سپس پیشرفت کرده به جوانترین برگ میرسد.
علائم مسمومیت
به ندرت مشاهده میشود؛ در گوجه فرنگی برگها زرد طلایی میشوند.
