آشنایی با بیماری بلاست برنج و راه‌های مبارزه با آن

مقدمه

برنج با نام علمی Oryza sativa دومين غله مهم کشور بعد از گنـدم و تـأمين کننـده غـذاي بخش عظيمي از جمعيت کشورمان است. بيماري بلاست برنج با عاملPyricularia oryzae ا(Tel: Magnaporthe oryzae)مهم‌ترين بيماري برنج در اکثر نقاط برنج خیز دنیا محسوب می‌شود. در ایران با كشت ارقام محلي كه در مقابل اين بيماري حساس هستند و با فراهم شدن شرايط مساعد محيطي براي ايجاد و توسعه بيماري، خسارت قابل توجهي به اين گونه ارقام وارد مي‌شود به طوری که در شرایط اپیدمی میزان کاهش عملکرد محصول بیش از 60% برآورد شده است.

نحوه خسارت

قارچ عامل بيماري بلاست به تمام اندام‌های هوایی گیاه حملـه نمـوده و سبب بروز علایم می‌شود. اگر گياه در مرحله نشاء و يا پنجه‌زني مورد حمله قرار گيرد، معمولاً از بين مي‌رود. خسارت اصلي بيماري بلاست در مرحلـه خوشـه مـی باشـد، و ميزان آن بستگي به زمان آلودگي دارد، به طوريكه اگر آلـودگي بلافاصله پس از ظهور خوشه اتفاق افتد، خوشه كـاملاً پـوك و بـه رنگ سفيد در مي‌آيد كه مشابه حالت خوشه سفيدي در خسارت نسل دوم كرم ساقه‌خوار برنج مي‌باشد ولي علايم قهـوه‌اي شـدن گردن خوشه آن را از خسارت خوشـه سـفيدي كـرم سـاقه خـوار متمایز مي‌كند. بلاست بند سبب كاهش وزن هزار دانه و تعداد دانه پر در هر خوشه و افزايش پوكي می‌شود.

علائم بيماری

بیماری بلاست، روی برگ لکه‌های دوكي شكل با  مركزی خاكستري و حاشيه تيره ایجاد می‌کند که شكل و رنگ لكه‌ها روي ارقام مختلف و شرايط آب و هوايي و مقدار كود ازته مـصرفي متفـاوت می‌باشد (شکل 1). روي گردن خوشه، ابتدا لكه‌هاي قهوه‌اي رنگ در محل بنـد گـردن تشکیل شده که در دو طرف بند پيشروي نموده و سبب پوسیده شدن گردن و شکستن  و آويـزان خوشه از همين نقطه می‌شود (شکل 1).

شکل 1: علایم بیماری بلاست روی برگ (سمت راست)، بلاست بند (وسط) و گردن (سمت چپ)

عوامل مؤثر بر بروز بیماری

حرارت و رطوبت

بهترين درجه حرارت جهت جوانه زني اسپورها 28-25 درجه سلسیوس و رطوبت بالاي 92 درصد است.

باد، باران و نور

باد شدید سبب وارد شدن آسيب به قسمت‌هاي سطحي گياه شده و به نفوذ قارچ عامل بيماري كمك نموده و همچنین سبب رهاسازي و گسترش كنيدي‌هاي قارچ عامل بيماري مي‌باشد. لكه‌هاي كوچك و فعال در تاريكي و هواي ابري تشكيل مي‌شود. باران به پراكنده شدن اسپورهاي قارچ عامل بيماري كمك كرده و سبب افزايش رطوبت در مزرعه مي‌شود.

عناصر غذایی

مصرف زياد نيتروژن باعث تشديد بيماري بلاست و افزايش سيليس باعث افزايش مقاومت گياه در برابر بيماري‌ها و برخي آفات مي‌گردد.

روش‌هاي كنترل

• استفاده از بذور پاك و عاري از بيماري
• روش‌های پيش‌آگاهي
• کاشت واريته‌هاي مقاوم و متحمل
• شخم كاه و كلش در اواخر پاييز و يا اوایل زمستان و از بين بردن علف‌هاي هرز
• تنظيم فاصله كاشت و پرهیز از کاشت متراکم
• مديريت زراعي: مديريت تغذيه گياه (اجتناب از مصرف بی رویه، استفاده از کودهای سیلیس)
• تناوب زراعي
• كنترل شيميايي با استفاده از سموم مجاز ثبت شده