نور
طیف‌های مختلف نور مرئی به عنوان منبع انرژی برای گیاه به شمار می‌آید. گیاه با استفاده از آب و دی‌اکسید کربن به کمک انرژی نور در فرایند فتوسنتز، اکسیژن و هیدرات‌های کربن را تولید میکند. عوامل موثر بر نور گیاهان به ویژه در گلخانه عبارت اند از:
کیفیت نور
تمام طیف‌های نور خورشید برای عمل فتوسنتز لازم و ضروری نمی‌باشد. تنها نور با طول موج 400 تا 700 نانومتر برای فتوسنتز لازم است.
اگر گیاه در معرض نور با طول موج فرابنفش قرار گیرد این طول موج نور به گیاه صدمه وارد میکند. نور قرمز که در طول موج 700 تا 750 نانومتر قرار دارد برای رشد گیاه ضروری بوده ولی در فتوسنتز نقشی ایفا نمی‌کند.
شدت نور
شدت نور که در رابطه مستقیم با چگالی شار فتون فتوسنتز(PPFD) می‌باشد به شدت برای انجام فتوسنتز ضروری است، به همین دلیل اگر شدت نور کاهش یابد چگالی شار فتونی کاهش یافته و عمل فتوسنتز متوقف و یا مختل می‌شود.
در گلخانه‌ها که عمدتا کشت خارج از فصل انجام می‌دهند مشکل افت شدت نور به همراه کاهش ساعت آفتابی در طول روز که اگر با روز های ابری همراه شود، برای گیاه یک چالش بزرگ به حساب می‌آید و عملکرد به شدت افت میکند. این معضل با ریزش گل خسارات شدیدی به گیاه وارد میکند.
در این شرایط اگر بیشتر از یک یا دو روز هوای ابری باشد، اقدامات زیر می‌تواند راهکار مناسبی برای کاهش خسارات باشد:
- دمای شب و روز را در گلخانه 2 درجه سانتی گراد کاهش دهید.
- تا حد امکان مصرف آب را کاهش داده و تنها از پژمردگی گیاهان جلوگیری به عمل آورید.
- اگر از سیستم کشت هیدروپونیک استفاده می‌کنید EC محلول غذایی را به بالاترین حد مجاز ببرید. این کار به حفظ تعادل در رشد برگ و تولید میوه و حفظ گل می‌انجامد. چنانچه انجام نشوند ممکن است گیاه سبز و سالم باشد اما میوه تشکیل نشده و عملکرد کاهش می‌یابد.
رطوبت نسبی، فشار بخار هوا و دما
میزان آب موجود در هوا که به صورت بخار می‌باشد رطوبت می‌گویند، رطوبت نسبی مقدار رطوبت موجود در بیشترین میزان رطوبت نسبی در هوا (100%) بوده که فشار بخار آب در این نقطه به پایین ترین حد ممکن می‌رسد، یعنی تبخیر و تعرق از سطح برگ به صفر میل میکند، و فرایند جذب آب و مواد غذایی در گیاه مختل می‌شود.
در این شرایط جذب عناصر غیر متحرک به شدت کاهش یافته و کمبود این عناصر اجتناب ناپذیر است.
برای کاهش رطوبت نسبی راه کارهای زیر می‌تواند مفید باشد:
- ایجاد جریان هوای گرم با استفاده از مدل انتقال حرارت به صورت جریان همرفتی
- تهویه هوا به کمک اگزاست (Exhaust) فن‌ها
کاهش شدید رطوبت نسبی در تابستان منجر به افزایش شدید تبخیر و تعرق سطحی می‌شود، که واکنش دفاعی گیاه بستن روزنه‌ها و در نتیجه آن کاهش جذب دی‌اکسید کربن و در نهایت اختلال در فرایند فتوسنتز می‌باشد.
در این شرایط بالا بردن رطوبت نسبی هم باعث کاهش دمای محیط می‌شود و از بسته شدن روزنه‌ها جلوگیری میکند. می‌توان با استفاده از سیستم مه پاش، پاشیدن آب بین ردیفهای کشت و یا استفاده از سیستم فن و پد دما و رطوبت را کنترل نمود
دما
معمولا گیاهان زمانی باکیفیت بهتری رشد می‌کنند که دمای شب به طور متوسط 8-6 درجه سانتی گراد کمتر از روز باشد.
- برای گیاهان فصل گرم مثل«خیار، گوجهفرنگی، فلفل دلمهای» بهترین دمای شب 16 درجه و بهترین دمای روز 24درجه می‌باشد.
- برای گیاهان فصل سرد مثل«کاهو، شاهی، کلم و…» بهترین دمای شب 10 درجه سانتی گراد و دمای روز 16 درجهای می‌باشد.
به عنوان مثال چنان چه دمای گلخانه برای سبزیجات فصل سرد بالا برود کاهوها شروع به تشکیل ساقه گلدهنده می‌کنند یعنی وارد رشد زایشی شده و head تشکیل نمی‌دهند، هم چنین در این شرایط غلظت ماده موثره لاکتوکاسین بالا رفته و منجر به تلخی برگ گیاه می‌شود. از آنجایی که محصول مصرفی برگ‌های گیاه می‌باشد این فاکتور به شدت منفی بوده و بازار پسندی محصول را کاهش می‌دهد.
