مقدمه
فروت ست به معنی تنظیم میوه است. تنظیم میوه یعنی تغییراتی که در نهنج گل اتفاق می افتد تا میوه اولیه تشکیل شود. در واقع مرحله شروع تشکیل میوه را فروت ست می‌گویند.
تمامی مولدها (انسان، گیاه، حیوانات) در طبیعت برای تولید قوی نیاز به ذخیره‌سازی دارند. بنابراین هیچ‌کدام قبل از ذخیره‌سازی مواد غذایی مورد نیاز، اقدام به تولید نمی‌کنند. در مورد درختان هم چون در آخر فصل برای اینکه میوه‌ها از نظر کمی و کیفی رشد کنند معمولا درخت از نظر عناصر تخلیه می‌شود و برای اینکه درخت برای سال بعد بتواند شروع خوبی داشته باشد، باید این عناصر جایگزین گردد.
تغذیه درختان میوه پس از برداشت محصول
تغذیه درختان میوه پس از برداشت محصول (تغذیه پاییزه) از ابعاد گوناگونی حائز اهمیت می‌باشد. در طول فصل رشد و تا زمان به ثمر رسیدن محصول، حجم بالایی از فعل و انفعالات بیوشیمیایی در گیاه رخ می‌دهد و در نتیجه سطح بالایی از انرژی و ذخایر کربوهیدراتی توسط درختان به خصوص در زمان رشد و توسعه میوه مصرف می‌شود. در طول فصل زمستان ریشه‌ها غیر فعال بوده و به ذخایر کربوهیدراتی وابسته هستند. بهترین زمان برای بالابردن ذخیره غذایی درختان، مرحله بعد از برداشت محصول است؛ در این مقطع زمانی بخش عمده‌ای از عناصر غذایی جذب شده توسط ریشه و نیز عناصر جذب شده توسط برگها در طی محلول پاشی، در سرشاخه‌ها و جوانه‌های گل ذخیره می‌گردند. افزایش غلظت عناصر در سرشاخه‌ها و جوانه‌های گل موجب افزایش مقاومت آن ها نسبت به سرمای زمستانه و بهاره می‌گردد.
همچنین تغذیه پاییزه در تامین عناصر غذایی مورد نیاز در اوایل فصل رشد درختان موثر است. در آغاز فصل رشد، بخش هوایی درخت شامل جوانه‌های زایشی (گل) و رویشی (برگ) فعالیت خود را با رشد سریع آغاز می‌نمایند؛ این در حالی است که تقریبا هشت هفته پس از روئیدن برگچه‌ها رشد و نمو ریشه‌ها فعال و جذب عناصر غذایی از خاک آغاز می‌گردد.
بنابراین، عناصر غذایی مورد نیاز جهت رشد درختان در اوایل فصل بهار، از ذخایر کربوهیدراتی (فصل قبل) تامین می‌گردد. از این‌رو تغذیه پس از برداشت می‌تواند راهکار کمکی برای ذخیره سازی عناصر مورد نیاز برای شروع فعالیت گیاه و رشد جوانه‌ها باشد. با این وجود، اهمیت ویژه تغذيه پائیزه درختان میوه به سبب نقش کلیدی آن در فرآیند تشکیل میوه (Fruit Set) می باشد. در این رابطه یک توصیه کودی مناسب در این مقطع زمانی، موجب افزایش تولید دانه گرده و تشکیل تعداد بیشتر گل و میوه می گردد.
سه عنصر مهم
سه عنصر روی، بور و ازت در فرآیند فروت ست و تشکیل و تکامل تخمک (بخش اصلی جوانه گل) نقش اساسی ایفا می‌نمایند. در باغات گوناگون، نوع درختان میوه و انواع کمبودها و اختلالات موجود، تعیین کننده فرمولاسیون توصیه کودی برای فصل پس از برداشت محصول می باشد؛ با این حال بهره مندی از ترکیبات کودی حاوی عناصر فروت ست (Fruit Set) ازت، روی و بر به صورت عمومی برای تمام باغات توصیه می‌شود.
تغذیه نامناسب عناصر غذایی بخصوص عناصر روی و بور تاثیر زیادی در تشکیل گلها و در نتیجه کاهش محصول سال آینده دارد. در میان عناصر غذایی، ازت، روی و بور بیش از همه در گرده افشانی و تشکیل میوه تاثیر دارند. دادن کود ازته (بلافاصله بعد از برداشت) سبب افزایش طول عمر تخمک و طولانی شدن دوره گرده افشانی موثر در بهار سال بعد می‌شود. همچنین مصرف کودهای ازته در این زمان ممکن است سبب افزایش اندازه برگ در بهار سال بعد شود، اما مصرف بیش از اندازه آن، تحریک رشد رویشی و کاهش تشکیل میوه را به دنبال دارد. لازم به ذکر است که دادن ازت در این مرحله تاثیر بسزایی بر مقاومت جوانه‌ها به سرما و زنده ماندن آنها در اوایل فصل رشد بعدی دارد.
روی از جمله عناصری است که نقش فوق العاده مهمی در رشد و عملکرد درخت دارد. بیدار شدن به موقع جوانه‌های رویشی و زایشی از خواب زمستانه و گرده افشانی موفق، مهمترین نقش این عنصر در درخت است. باغات مبتلا به کمبود روی دیرتر از باغات سالم از خواب بیدار می‌شوند، فاصله میانگره‌ها در درختان کوتاه شده و سر شاخه‌ها حالت جارویی پیدا می‌کنند. در حالت کمبود خفیف و متوسط این عنصر، ضمن کوتاه شدن میانگره‌ها، حاشیه برگها موجی شکل می‌شود. آهکی بودن و واکنش بالای خاکها در برخی مناطق موجب تثبیت و غیر قابل استفاده شدن این عنصر در خاک و اندام‌های مختلف درخت می‌شود. بور عنصر کلیدی گرده افشانی و به عبارتی برداشت محصول است. طول عمر دانه گرده و طول لوله گرده مستقیما به عنصر بور وابسته می‌باشد. در زمانی که کمبود خفیف است، به علت رشد ضعیف لوله گرده در خامه، تلقيح تخمک پس از گرده افشانی کاهش می‌یابد. در شرایطی که کمبود بور در باغ خیلی شدید باشد خسارت این مرحله شبیه به خسارت سرمای شدید می‌باشد.
کمبود بور بیشتر در درون جوانه‌ها مهم است تا کمبود آن در خاک یا برگ. در اثر کمبود بور، پرچم‌ها رشد نکرده و بدون دانه گرده باقی می مانند و مادگی گلها کوچک باقی می‌ماند. محلول پاشی بور پیش از باز شدن جوانه‌ها افزایش تشکیل میوه را به دنبال دارد.
محلول‌پاشی یا کودآبیاری؟
سوال مهم در این زمینه این است که تغذیه پس از برداشت باید به صورت محلول پاشی باشد یا کود آبیاری؟
تغذیه پس از برداشت بهتر است هم به صورت محلول پاشی و هم به صورت کود آبیاری صورت بگیرد.
در روش محلول پاشی توصیه می شود پس از برداشت محصول و قبل از زرد شدن و ریزش برگها باشد تا برگ بتواند حداکثر جذب را داشته باشد.
در روش کود آبیاری لازم به توضیح است که معمولا درختان در دو زمان ریشه‌ها فعال بوده و رشد و نمو و تولید ریشه های مویین دارند. مرحله اول اوایل بهار تا اواخر خرداد و مرحله بعد در پاییز بعد از برداشت محصول، که در این دو زمان با توجه به رشد و نمو ریشه به خصوص ریشه‌های مویین، ریشه درخت بیشترین مقدار جذب عناصر هم می تواند داشته باشد.
