مقدمه
عوارض فيزيولوژيکی سيب در قبل و بعد از برداشت ميوه، بر روي كيفيت ميوه تأثير قابل توجهی دارد. این عوارض می‌تواند منجر به كاهش عملکرد و بازارپسندي ميوه و افزايش ضايعات ميوه شود که هرساله خسارات سنگينی را به باغداران وارد می‌کند. با این حال می‌توان این عوارض را با مديريت صحيح تحت كنترل در آورده و ميزان خسارت را كاهش داد.
از آنجایی که بیشترین سطح زیر کشت باغات سیب در ایران به دو رقم قالب گلدن دليشس و رد دليشس اختصاص دارد، در این مقاله به عوارض فیزیولوژی قبل از برداشت این دو رقم پرداخته شده است.
عارضه‌هاي فيزيولوژيکی سيب در باغات سيب كشور به دليل بذري بودن پايه‌هاي مورد استفاده به مراتب بيشتر از كشورهاي پيشرو در زمينه توليد سيب است و بايد اهتمام بيشتري نسبت به رفع عارضه‌هاي فيزيولوژيکی ميوه سيب در کشور صورت گيرد. در باغاتی كه روي پايه‌هاي رويشی هستند، به دليل ايجاد يکنواختی در باغ، به‌ويژه در زمان رسيدن ميوه، عوارض بسيار كمتري مشاهده می‌شود. در ادامه به بررسی انواع عوارض فیزیولوژیکی پرداخته شده است.
زنگار سیب
زنگار همان لکه‌هاي چوب پنبه‌اي به رنگ قهوه‌اي است که روي پوست ميوه، در اثر بعضی از شرايط نامساعد محيطی ازجمله رطوبت بالا، تهويه ضعيف و نور كم ایجاد می‌شود و بازارپسندی میوه را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علل اصلی بروز زنگار بر روی سیب را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- شرايط محيطی
از ميان عوامل محیطی، سرما، هواي مرطوب و تهويه ضعيف باغ در ایجاد زنگار مؤثر هستند. وقوع سرما و هواي مرطوب از مرحله ظهور تا پنج هفته پس از ريزش گلبرگ، در پيدايش زنگار نقش اساسی دارد.
- سموم و كودهاي شيميايی
سموم امولسيونی و سمومی كه داراي تركيباتی مانند مس، روي و كلسيم هستند در صورتيکه به صورت يکنواخت پخش نشده و سمپاش تنظيم نباشد، در ايجاد زنگار مؤثر هستند. مصرف بی‌رويه كودهاي نيتروژن و پتاسيم موجب افزايش عارضه زنگار خواهد شد. محلول پاشی با تركيبات كلسيم، روي و آهن با دز مصرفی بيشتر از حد مجاز يا در شرايط نامناسب محيطی از جمله دماي بيشتر از 30 درجه سانتی گراد، موجب افزايش اين عارضه خواهد شد.
یخ زدگی سیب
يخ زدگی عبارت است از كاهش دما تا چند درجه زير صفر در يخبندان زمستانه و بهاره ( كه بر اثر آن آب درون سلولی و برون سلولی منجمد شده و به دليل متالشی شدن آوندهاي چوبی و آبکش و قطع جريان مواد غذايی، مرگ سلول اتفاق می‌افتد)
به طور كلی جوانههاي گل در دماي 2- و 3- درجه سانتيگراد از بين می‌روند. از طرفی باید توجه داشته باشیم ميوه‌هاي تازه تشکيل شده نسبت به گلها حساس‌تر هستند و در منفی 0.5- درجه سانتيگراد آسيب می‌بينند. از این رو، در اوايل بهار جبهههاي هوای سرد در منطقه باغات سیب و در شبهاي بدون ابر موجب خسارت ديدن جوانه درختان ميوه می‌شود. آبياري بی‌رويه، استفاده بیش از حد از كود ازته، وجود تعداد زیاد میوه روی شاخه‌ها، ريزش زود هنگام برگ‌ها و هرس زود هنگام موجب كاهش مقاومت درختان ميوه می‌شود.
زماني که درختان سيب در هنگام گلدهی در معرض دماي زير صفر درجه سانتی گراد قرار گيرند پس از مدتی گلهاي آسيب ديده شروع به ريزش می‌کنند. گلهايی كه سالم مانده‌اند و بخشی از سلول‌هاي آن‌ها در معرض انجماد بوده است، به رشد خود ادامه داده و بخش آسيب ديده شبيه يک حلقه زنگاري دور ميوه را فرا میگيرد.
آفتاب سوختگی سیب
عارضه آفتاب سوختگی در اثر گرماي شديد نور خورشيد روي ميوه ايجاد مي‌شود. اين عارضه معمولأ روي ميوههايی كه در ضلع جنوب غربی واقع هستند ايجاد مي‌شود.
علائم اوليه آفتاب سوختگی عبارتند از؛ ايجاد بخشهاي سفيد و يا زرد روي قسمتی از ميوه كه در معرض نور خورشيد است. با تشديد عارضه منطقه آسيب ديده به رنگ قهوه‌اي تيره در می‌آيد. اين منطقه ميوه، ممکن است حالت اسفنجی پيدا کرده و دچار فرورفتگی شود. علائم آفتاب سوختگی در ميوههايی كه پس از برداشت در مقابل نور خورشيد قرار می‌گيرند و در درختانی كه رشد رويشی كمتري دارند، شديدتر است. همچنين هرچه ارتفاع منطقه بيشتر باشد و زمانيکه در ابتدا هوا ابري بوده و خنک است و سپس آفتابی شده و شدت دما به طور ناگهانی افزايش می‌يابد، شديدتر است.
ترک خوردگی سیب
ترک خوردگی ميوه عبارت است از ايجاد شکاف روي ميوه يا تشکيل ترک‌هايی به شکل حلقه در قسمت محل اتصال دمگل به ميوه كه باعث رخنه عوامل بيماريزا به درون ميوه رخنه شده و علاوه بر كاهش كيفيت، موجب افت انبارمانی ميوه می‌شود.
درهنگام بارندگی، جذب همزمان آب از طريق پوست ميوه و از طريق ريشه، موجب تورم سريع سلول‌هاي گوشت ميوه شده و در اثر فشار ايجاد شده، پوست ميوه دچار ترک خوردگی می‌شود. ترک خوردگی شديد معمولأ زمانی ايجاد می‌شود كه به دنبال يک دوره خشکی، بارندگی شديدي وجود داشته باشد.
ریزش میوه سیب
عموماً در سالهايی كه درختان سيب پرازشکوفه هستند، همه آن‌ها به ميوه تبديل نمی‌شود، بلکه بسياري از آن‌ها ريزش می‌كنند و اين اختلاف بين ميزان توليد گل و ميزان تشکيل ميوه امري طبيعی محسوب می‌شود. طبق تحقيقات صورت گرفته چناچه 4 تا 6 درصد گلها در سيب در سال آوری محصول به ميوه تبديل شوند، محصول خوبی درآن سال در انتظار باغداران خواهد بود.
ريزش ميوه در چهار مرحله به شرح ذيل صورت میگيرد.
- مرحله اول ريزش
مرحله اول ريزش فاصله بعد از ريختن گلبرگ‌ها شروع شده و به مدت کمتر از یک تا 9 هفته ادامه می‌يابد. در اين مرحله، ميوه‌هاي تلقيح نشده (گرده افشانی نشده) يا گلهايی كه تلقيح آن‌ها به طور ناقص انجام گرفته است و به‌خصوص ميوههايی كه تعداد دانه‌هاي تشکيل شده در درون آن‌ها بسيار كم بوده است، ريزش می‌كنند.
- مرحله دوم ريزش
به گل‌هایی كه گرده افشانی شده‌اند وكمی رشدكرده‌اند مربوط می‌شود. بذرهاي اوليه دچار سقط جنین شده، رشد ميوه‌ها متوقف و دم ميوه‌ها زرد می‌شود.
- مرحله سوم ريزش ميوه در خرداد ماه
اين ريزش كه در خرداد ماه اتفاق می‌افتد، بيشتر مورد توجه قرار میگيرد، زيرا در اين زمان ميوه تقربياً به اندازه يک فندق شده است. اين ريزش درحدود چند هفته بعد از ريزش اول شروع شده و به مدت کمتر از یک تا 4 هفته ادامه پيدا می‌كند.
شدت ريزش در اين مرحله بسيار زياد بوده، مخصوصاً بعضی واريته‌ها تعداد زيادي از ميوه‌هاي تشکيل شده خود را از دست می‌دهند. اين مرحله از ريزش عمومأ در اثر كمبود مقدار هورمون‌هاي لازم و عوامل ديگري مانند کمبود مواد غذايی، آبیاری نامناسب و ناکافی و پايه نامناسب ایجاد می‌شود.
- ريزش قبل از رسيدن كامل ميوه
اين ريزش کمتر از یک تا 9 هفته و گاهی چند روز قبل از رسيدن كامل ميوه مشاهده می‌شود. علاوه بر فاكتورهاي خارجی مانند كم و يا زيادي آب و مواد غذايی، قدرت باردهی بيش از حد درخت، افزايش ناگهانی دما و خشکی بيش از حد و عوامل ارثی نيز در وقوع آن دخالت دارند.
يک سري از هورمون‌ها و تنظيم كنندههاي رشد در نوک جنين و بذر ترشح و باعث می‌شوند كه دم ميوه به درخت چسبيده و ميوه و جنين از درخت مادري تغذيه نموده به رشد و نمو خود ادامه دهند؛ اين مواد اگر به هر علتی ترشح نشده يا غلظت آن‌ها در داخل نسج درخت كاهش يابد، درخت حس می‌كند كه جنين تکامل يافته و شروع به تشکيل لایه جداكننده در دمگل ميوه می‌كند که در نتیجه آن ریزش ميوه ایجاد می‌شود.
درباره ی دیگر مشکلات سیب بیشتر بدانید
