فهرست مطالب
مقدمه
عنصر نیتروژن از جمله مهمترین عناصر اصلی مورد نیاز گیاه به خصوص در پروسه رشد رویشی می‌باشد. کود نیتروژنه یکی از مهمترین کودهایی است که تقریبا همه کشاورزان نوعی از آن را استفاده می‌کنند. وجود سه نوع اوره، امونیوم و نیترات به طور همزمان می تواند گیاه را از اثرات مثبت هر یک از این سه فرم نیتروژنه برخوردار کند.
این عنصر یکی از عناصر مهم مورد نیاز گیاه بوده و بیش از سایر عناصر غذایی در تغذیه گیاه به مصرف می‌شود. یکی از نقش‌های اصلی عنصر نیتروژن در فرایند رشدی گیاهان را می‌توان تشکیل پروتوپلاسم و اسید نوکلئیک دانست؛ رشد گیاهان بدون نیتروژن به مقدار زیادی با مشکل مواجه می‌شود. میزان مصرف نیتروژن می‌تواند به عوامل مهمی در گیاهان مانند سن گیاه، ویژگی‌های آن، وضعیت خاک و عوامل اقلیمی جهت افزایش میزان بهره‌وری بستگی داشته باشد.
استفاده از نیتروژن به مقدار زیاد در مرحله اولیه رشد مانند جوانه زنی و رشد گیاهچه که گیاه سیستم ریشه‌ای کامل نداشته و برگهای کمی دارد می‌تواند رشد رویشی زیادی به همراه داشته باشد که خود این امر اثرات منفی زیادی بر روی گیاه و عملکرد خواهد داشت. زمانیکه سیستم ریشه گیاه به میزان مناسب باشد و کامل شود و سایز و تعداد برگها متناسب با سن گیاه باشد استفاده از نیتروژن می‌تواند بهترین و بیشترین بازده را برای گیاه به همراه داشته باشد
مواردی مانند بافت خاک، ساختمان خاک، آبشویی، مواد آلی، رطوبت، روش مصرف نیتروژن، تراکم خاک و… شرایطی هستند که در کارایی مصرف نیتروژن تاثیر گذار می‌باشند. جذب نیتروژن در pH بین 6.5 تا 7 به بیشترین میزان خود می‌رسد. در خاکهایی با بافت درشت نسبت به خاکهایی با بافت شنی توانایی نگهداری نیتروژن به دلیل آبشویی پایین‌تر است.
نیتروژن به سه فرم نیترات، آمونیوم و اوره قابل جذب گیاه بوده و فرم‌های دیگر آن برای درختان و گیاهان غیرقابل جذب است. فرم اصلی نیتروژن در خاک نیترات می‌باشد و فرم‌های آمونیوم و اوره نیز بعد از مدت کوتاهی کم و بیش به فرم نیترات تبدیل می‌شوند.
نقش نیتروژن در گیاهان
عنصر نیتروژن مهمترین عنصر غذایی در تغذیه گیاهان می‌باشد که رشد رویشی گیاهان را تعیین می‌کند. نیتروژن در رشد رویشی، گلدهی، تشکیل میوه، عملکرد محصول و مسائل فیزیولوژی بعد از برداشت محصولات باغی نقش مهمی دارد. عنصر نیتروژن در گیاه به شدت متحرک بوده و از آنجایی که اندام‌های جوان و در حال رویش به نیتروژن زیادی نیاز دارند بنابراین حرکت نیتروژن از اندام‌های مسن‌تر به سمت اندام‌های جوانتر گیاه می‌باشد. نیتروژن در گلدهی درختان و محصولات کشاورزی موثر است و گلدهی را در درختان میوه افزایش داده و در نهایت عملکرد محصول را نیز افزایش می‌دهد.
عنصر نیتروژن نقش مهمی در رسیدگی میوه‌ها داشته و اگر غلظت این عنصر در گیاه از حد مطلوب بیشتر شود سبب رسیدگی بیش از حد میوه می‌شود و از عمر انبارداری میوه می‌کاهد.
نشانه‌های کمبود نیتروژن در گیاهان
اولین نشانه، کاهش یا توقف رشد رویشی گیاهان است. همانطور که در مطالب بالا ذکر شد نیتروژن یک عنصر کاملا متحرک بوده پس علائم کمبود آن ابتدا در برگهای پیر به صورت زردی برگ مشاهده می‌شود و برگهای جوان سبز باقی می‌مانند. از نشانه‌های دیگر کمبود نیتروژن می‌توان به کوچک ماندن میوه‌ها، کاهش عملکرد محصول و ریزش گل‌ها و میوه‌ها نیز اشاره کرد.
در مواقعی که کمبود نیتروژن اصلاح نشود امکان دارد زردی و رنگ پریدگی به برگهای جوانتر نیز سرایت کرده و موجب توقف رشد برگ های جوان و کوچک ماندن برگ ها گردد. از موارد کمبود نیتروژن شدید می‌توان به از بین رفتن تمام کلروفیل‌های برگها و ریزش زودتر از موعد برگهای مسن در گیاهان اشاره داشت.
دلایل اصلی کمبود نیتروژن
کم بودن مواد آلی خاک ، pH پایین و بالای خاک و آبیاری بیش از حد که بخش زیادی از نیتروژن موجود در خاک را آبشویی کرده و از دسترس گیاه خارج می‌کند از دلایل اصلی کمبود نیتروژن است. همچنین گیاه زمانی که رطوبت بالا و دما پایین باشد، مقدار کمتری نیتروژن مصرف می‌کند و علائم کمبود نیتروژن در گیاه نمایان می‌شود.
نشانه‌های بیش‌بود نیتروژن در گیاهان
از نشانه‌های بیش بود عنصر نیتروژن علاوه بر اثرات منفی که بر روی رشد و نمو گیاهان دارد، اثرات زیادی بر میزان محصول می‌گذارد و در بعضی موارد هم به طور مستقیم و یا غیر مستقیم روی قابلیت جذب عناصر مس، روی، منگنز و مولیبدن نیز تاثیرگذار است.
میزان نیتروژن بالا در بعضی از خاک‌ها سبب خراب شدن ساختمان فیزیکی خاک شده و رشد ریشه با مشکل روبه رو می‌گردد و در بعضی مواقع نیز افزایش بیش از حد این عنصر رشد ریشه را افزایش داده و رسیدن میوه را تا حدی به تاخیر می‌اندازد . نیتروژن بیش از حد، علاوه بر اینکه رشد علفی گیاهان را به همراه دارد، رشد علف‌های هرز را نیز افزایش می‌دهد و مقاومت گیاهان را در برابر آفات و بیماری‌ها کم می‌کند.
