بحث امنیت غذایی پایدار همواره در طول تاریخ یکی از دغدغه ها و چالش‌های اصلی دولت‌ها در جهان بوده و در این بین غلات به خصوص گندم به عنوان یک کالای استراتژیک و یکی از مهمترین و پرمصرف‌ترین محصول در هرم غذایی جهانی، برای دولت ها از امیت دو چندان برخوردار بوده است.
در نگاه کلی بحث امنیت غذایی و خودکفایی در این زمینه برای دولت‌ها اولویت اصلی می‌باشد:
- یکی از معضلات گیاه پزشکی کشور
- تهدید امنیت غذایی
- آفت کلیدی و بومی مزارع گندم و جو
- ایجاد خسارت در بسیاری از مناطق کشت گندم
- لزوم سمپاشی های وسیع و به موقع علیه این آفت
در راستای افزایش تولید در واحد سطح و همچنین افزایش عملکرد غلات، در کنار ارقام پر محصول سایر عملیات‌های زراعی به خصوص مدیریت بهینه مصرف کود و همچنین مسائل گیاهپزشکی از ضروریاتی است که می‌تواند ما را در رسیدن به هدف امنیت غذایی یاری کند.
در بحث گیاهپزشکی سن گندم یکی از آفات مهمی است که در صورت عدم کنترل درست می‌تواند باعث خسارت شدید به محصول نهایی ما گردد. سن گندم به عنوان مهمترین آفت در ایران و کشورهای همجوار شناخته شده است. امروزه استفاده از سموم شیمیایی از روش‌های متداول کنترل این آفت می‌باشد. سن گندم با تغذیه از گندم و جو در مراحل مختلف رویش گیاه باعث کاهش عملکرد و خاصیت نانوایی گندم می‌شود.
این آفت یک نسل در سال دارد و زمستان را بصورت حشره کامل در ارتفاعات و مراتع در لابه لا و زیر بوته های گون، درمنه، زیر برگ و پوست بلوط و بوته‌های مرتعی دیگر به سر می‌برند. با گرم شدن هوا در اواسط اسفند به مزارع گندم حمله کرده و بوته‌های گندم را که در مرحله پنجه‌زنی یا ساقه رفتن هستند مورد تغذیه قرار می‌دهند.
مراحل زندگی
حشرات کامل
حشرات کامل زمستانگذران زمانی که دمای هوا به 20 درجه سانتیگراد می‌رسد به سمت مزارع ریزش می‌کنند و از برگ‌ها، ساقه‌های سبز، شیره آوند آبکش و دانه گیاه گندم تغذیه کرده و پس از جفتگیری شروع به تخمگذاری می‌کنند. هر حشره ماده حدود 80-70 تخم می‌گذارند. بارندگی، باد و دمای پایین باعث اختلال در تخمریزی می‌شود. در زمان‌هایی که سن حالت طغیانی دارد دوره تخمریزی از حالت عادی کمتر است.
پورگی
تخم‌ها پس از دو هفته تفریخ می‌شوند. این آفت دارای 5 مرحله پورگی می‌باشد. پوره‌های سن اول و دوم تغذیه نداشته و با افزایش سن پورگی خسارت این آفت نیز افزایش می‌یابد.
حشرات بالغ نسل جدید
پوره‌ها پس از تبدیل شدن به حشره کامل مواد غذایی را برای زمستانگذرانی در بدن خود ذخیره می‌کند. پس از برداشت گندم برای گذران دیاپوز تابستانه و زمستانه به ارتفاعات پرواز می‌کنند. این حشرات در زمان دیاپوز هیچ تغذیه ای ندارند و از مواد غذایی ذخیره ای خود استفاده می‌کنند.
این آفت در صورت عدم مدیریت اصولی می تواند باعث خسارت شدید کمی و کیفی به محصول و در نتیجه کاهش سودآوری برای کشاورز گردد.
خسارت کمی سن گندم
- ریزش سن مادر از کوه به مزرعه و تغذیه از بوته ها
خسارت یک عدد حشره کامل سن گندم در هر متر مربع بسته به شرایط و رقم: 150 – 30 کیلوگرم در هر هکتار
- تغذیه پوره ها و حشرات کامل نسل جدید از خوشه و دانه
مراحل نابالغ سن گندم و سن‌های نسل جدید در طی مراحل تکامل خود هر کدام تقریبا به 50 تا 55 دانه گندم خسارت می‌زنند.
خسارت کیفی سن گندم
- گندم با بیش از دو درصد سن زدگی به دلیل کاهش میزان پروتئین برای تهیه نان قابل استفاده نیست و به عنوان خوراک دام استفاده می‌شود.
رايج‌ترين روش كنترل سن گندم استفاده از سموم شيميايي است که هر ساله سطح وسیعی از مزارع با سموم مختلف جهت کنترل این آفت سمپاشی می‌گردد که این سمپاشی‌ها بر اساس تراکم آلودگی یک سرس اصولی دارد.
الف:نرم مبارزه علیه سن مادر:
1 -در مزارع گندم آبی با پیش بینی عملکرد بیش از 3 تن در هکتار، نرم مبارزه با سن مادر 3 عدد در متر مربع است.
2-در مزارع گندم آبی با پیش بینی عملکرد کمتر از 3 تن در هکتار، نرم مبارزه با سن مادر 2 عدد در متر مربع است.
3-در مزارع گندم دیم با پیش بینی عملکرد بیش از 2 تن در هکتار، نرم مبارزه با سن مادر 2 عدد در متر مربع است.
4-در مزارع گندم دیم با پیش بینی عملکرد کمتر از 2 تن در هکتار، نرم مبارزه با سن مادر 5/0 عدد در متر مربع است.
ب : نرم مبارزه علیه پوره‌ها:
1 -در مزارع گندم آبی با پیش بینی عملکرد بیش از 3 تن در هکتار، نرم مبارزه با پوره 5 عدد در متر مربع است.
2 -در مزارع گندم آبی با پیش بینی عملکرد کمتر از 3 تن در هکتار، نرم مبارزه با پوره 4 عدد در متر مربع است.
3 -در مزارع گندم دیم با پیش بینی عملکرد بیش از 2 تن در هکتار، نرم مبارزه با پوره 4 عدد در متر مربع است.
4 -در مزارع گندم دیم با پیش بینی عملکرد 2 تن وکمتر از 2 تن در هکتار، نرم مبارزه با پوره 3 عدد در متر مربع است.
