فهرست مطالب
مقدمه
بیماری بوته میری (Damping off) از مهم‌ترین عوامل خسارت‌زا در کشت خیار محسوب می‌شود که گاهأ موجب نابودی کامل محصول می‌شود. این بیماری همچنین با اسامی دیگر نظیر از پا افتادگی، سبزخشک، داغ زدگی و آب‌زدگی نیز در بین کشاورزان شناخته می‌شود و تقریبأ از اکثر مناطق خیارکاری ایران گزارش شده است. خیار (Cucumis sativus) خود یک سبزی میوه‌ای یکساله از خانواده کدوئیان است که منشأ آن هندوستان و آسیای میانه عنوان شده است. خواص متعدد دارویی از قبیل خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد دیابت، ضد چربی، ضد پیری و حتی ضد انگلی خیار به اثبات رسیده است. در ادامه دلایل، علائم و نحوه مبارزه با بوته میری خیار بررسی می‌شوند.
عامل بیماری بوته میری
این بیماری عمدتأ توسط بیمارگرهای Phytophthora drechsleri و Pythium aphanidermatum ایجاد می‌شود، البته در برخی مناطق بیمارگر Phytophthora capsica به عنوان عامل بوته‌میری شناسایی شده است. این بیمارگرها خاکزی هستند و در خاک با تولید اسپورهای مقاوم بقا (اووسپور) می‌یابند.
چرخه بیماری بوته میری
ایـن بیمـاری در خاک‌هـای بـا زهکشـی ضعیـف، به خصـوص در شــرایط آبیــاری غرقابــی و رطوبــت بــالای خــاک شــروع می‌شــود و گســترش می‌یابــد. در شــرایط محیطــی مناســب از جمله رطوبـت بـالا و درجـه حـرارت مناسـب، اووســپورها جوانــه و زئوسـپورها (اســپورهای غیرجنســی متحرک) را تولید می‌کنند کـه در آب آزاد موجود در خـاک شـنا کـرده و پـس از قرارگرفتن روی ریشــه یــا طوقــه، آلودگــی ایجــاد می‌کننــد. زئوســپورها آلودگـی را از گیاهی به گیاه دیگر گســترش می‌دهند. موقعــی کــه یــک گیــاه آلــوده می‌شــود، بیمارگر اسـپورانژیوم بیشتـری تولیـد شـده و زئوسـپورهای فـراوان آزاد می‌شـوند که سبب گسترش بیماری می‌شود و ایـن چرخـه در فصــل رشــد ادامــه پیــدا می‌کنــد. آب، خاک و ادوات کشاورزی ناقلین عامل بیماری هستند.
علائم بیماری بوته میری
در صورت آلودگی در ابتدای فصل، گیاهچه در سطح خاک در قسمت طوقه مورد حمله قارچ قرار می‌گیرد. زخم‌های آبسوخته ساقه را فرا گرفته، محل طوقه باریک و نرم شده و موجب مرگ ساقه و سپس بوته‌میری می‌شود. اگر آلودگی در مراحل بعدی رشد گیاه اتفاق بیفتد، بوته پژمرده شده و در حالی که برگ‌ها سبز هستند، باعث خشکی بوته می‌شوند. میوه‌ها نیز در صورت قرار گرفتن روی خاک مرطوب مورد حمله قرار گرفته و علائم به صورت لکه‌های کوچک گرد فرورفته آبکی و به رنگ تیره قابل مشاهده است که به تدریج گسترش یافته و منطقه وسیع به رنگ قهوه‌ای و همراه با بوی نامطبوع روی میوه ایجاد می‌کند.
کنترل بیماری
برای کنترل این بیماری می‌تواند تمهیدات ریز را در نظر گرفت:
- ضدعفونی محل ذخیره آب
- ضدعفونی ادوات کشاورزی
- آفتابدهی خاک (solarization soil) در گلخانه‌های با بستر خاک
- تهیه نشاء سالم
- حذف بوته‌های مشکوک به آلودگی
- بازدیدهای دوره‌ای و مکرر گلخانه
- استفاده از کودهای ریزمغذی در مرحله استقرار نشاء
- اقدامات زراعی نظیر رعایت تناوب زراعی
- کشــت روی پشــته بــرای جلوگیــری از تجمــع آب در اطــراف طوقــه
- جلوگیـری از تـردد وسـایل و ماشـین آلات آلـوده از مزرعه آلـوده بـه مزرعـه دیگر
- خودداری از آبیاری زیاد
- استفاده از سموم بیولوژیک و شیمیایی مناسب
علائم بیماری بوته میری روی گیاهچه، گیاه بالغ و میوه
