زعفران از جمله محصولات کشاورزی با ارزش و دارای بازار پرسود می‌باشد. این گیاه از گذشته‌های دور در سطوح بالایی از جامعه ایرانی اهمیت داشته و هم‌چنان نیز این اهمیت را حفظ کرده است. با توجه به اینکه کشت زعفران یکی از پرسودترین و پردرآمدترین فعالیت‌های کشاورزی است، برخی کشاورزان در نظر دارند کشت زعفران را به صورت آیروپونیک انجام دهند. در این روش، گیاهان در محیطی بدون خاک و با استفاده از محلول‌های غذایی در محیط‌های بسته کشت می‌شوند.
در این مطلب، به بررسی روش کشت زعفران به صورت آیروپونیک پرداخته و چگونگی انجام این فعالیت کشاورزی و مزایای آن را بررسی خواهیم کرد.
مفاهیم پایه آیروپونیک
آیروپونیک یکی از روش‌های کشت است که در آن، گیاهان در محیطی بدون خاک و با استفاده از محلول‌های غذایی در محیط‌های بسته کشت می‌شوند. در این روش، ریشه‌های گیاهان در محیطی از آب و هوا قرار دارند، به طوری که محیط مورد استفاده برای کشت گیاهان، بستری بدون خاک است.
در آیروپونیک، گیاهان در کانال‌های پلاستیکی، لوله‌های PVCو یا سیستم‌های قابل حملی که به صورت معلق در فضای باز قرار می‌گیرند کشت می‌شوند. این کانال‌ها و لوله‌ها دارای چندین سوراخ هستند که در آن‌ها گیاهان کشت می‌گردند.
مزایای کشت آیروپونیک
- کاهش مصرف آب: این روش، مصرف آب کمتری نسبت به کشت با استفاده از خاک دارد، زیرا آب به صورت مستقیم به گیاهان تزریق می‌شود و نیازی به آبیاری خاک نیست.
- کاهش مصرف کود: در این روش، گیاهان به صورت مستقیم با محلول‌های غذایی تغذیه می‌شوند و به دلیل اینکه غذای گیاهان به صورت دقیق و درست ارائه می‌شود، مصرف کود از 30 تا 50 درصد کاهش می‌یابد.
- بهره‌وری بیشتر: در کشت آیروپونیک، گیاهان در محیطی با شرایط بهینه قرار دارندکه این باعث رشد بهتر و عملکرد بالاتر می‌شود.
- کاهش آلودگی خاک: در کشت آیروپونیک، گیاهان در محیطی بدون خاک قرار دارند و به همین دلیل، خاک توسط عوامل آلودگی، مانند بیماری‌ها، آفت‌ها و علف‌های هرز، تهدید نمی‌شود.
- کشت به صورت عمودی: در کشت آیروپونیک، گیاهان به صورت عمودی در کانال‌ها و لوله‌ها قرار می‌گیرند و این باعث می‌شود که در فضای کمتری، بیشترین بازده را داشته باشند.
کشت زعفران به روش آیروپونیک
کشت زعفران به روش آیروپونیک شباهت زیادی به کشت گیاهان دیگر با این روش دارد. در این روش، گیاه زعفران در کانال‌های پلاستیکی با استفاده از محلول‌های غذایی کشت می‌شود. در ادامه به توضیح مراحل کشت زعفران به روش آیروپونیک پرداخته خواهد شد:
مرحله اول: تهیه کانال‌های کشت
برای کشت زعفران به روش آیروپونیک، ابتدا باید کانال‌های کشت تهیه شود. برای این کار، از کانال‌های پلاستیکی استفاده می‌شود که در اندازه‌های مختلف قابل تهیه هستند. برای کشت زعفران، اندازه کانال‌ها را باید در گونه تولید زعفران مورد نظر تعیین کرد. برای مثال، برای تولید زعفران با کیفیت بالا، اندازه کانال‌ها باید حداقل 10 سانتی‌متر در عرض و 15 سانتی‌متر در ارتفاع باشد.
مرحله دوم: تهیه محلول غذایی
در کشت زعفران به روش آیروپونیک، باید محلول غذایی مناسبی برای گیاهان تهیه کرد. این محلول شامل عناصری است که برای رشد و توسعه بهینه زعفران لازم است. برای تهیه این محلول، می‌توان از کودهای شیمیایی استفاده کرد.
مرحله سوم: کاشت زعفران
پس از تهیه کانال‌های کشت و محلول غذایی، می‌توان به مرحله کاشت زعفران پرداخت. برای کاشت زعفران به روش آیروپونیک، ریشه‌های گیاهان زعفران در کانال‌های پلاستیکی قرار می‌گیرند و با استفاده از محلول غذایی، تغذیه می‌شوند.
مرحله چهارم: مراقبت و نگهداری ازگیاه
پس از کاشت زعفران به روش آیروپونیک، باید از آن مراقبت و نگهداری کرد. در این روش، می‌توان از سیستم‌های خودکار آبیاری و تغذیه استفاده کرد تا گیاهان به صورت دقیق و بهینه تغذیه شوند. همچنین، برای جلوگیری از بیماری‌ها و آفات باید محیط کشت را به دور از آلودگی نگه داشت.
لازم به توضیح است در این مطلب تنها سعی شده است که به صورت کلی کشت زعفران به روش آیروپونیک معرفی شود اما قطعا این روش پیچیدگی‌های بسیار زیادی دارد که در این مطلب به آن پرداخته نشده است؛ برای راه اندازی یک گلخانه آیروپونیک برای کشت زعفران نیاز به مشاوره دقیق با متخصصین این حوزه خواهد بود.
از نظر اقتصادی نیز باید به موارد بسیاری توجه شود. به عنوان مثال علی رغم اینکه در بسیاری از مطالب منتشر شده در اینترنت به افزایش بهره وری این نوع از کشت اشاره شده است باید در نظر داشت که هزینه این روش نیز نسبت به کشت سنتی بالاتر می‌باشد مخصوصا هزینه اولیه که گلخانه‌دار باید انجام دهد بسیار بالاست. لذا بهره وری در تولید محصول لزوما منجر به بهره اقتصادی بالاتر نخواهد شد. از طرف دیگر در صورت کوچکترین خطا در سیستم های آیروپونیک آسیب جدی به محصول وارد می‌شود و منجر به خسارات سنگین خواهد شد حال آنکه در کشت خاکی مقاومت گیاهان بالاتر می‌باشد و امکان مواجهه با زیان بالا در کشت خاکی بسیار کمتر است.
به طور کلی می‌توان گفت که کشت زعفران به روش آیروپونیک یک روش جدید در تولید این محصول با ارزش می‌باشد که در بسیاری از کشورها با کشاورزی پیشرفته مورد توجه است؛ اما در ایران این روش از کشت هنوز رواج گسترده ای نداشته است لذا تعداد متخصصین این نوع کشت اندک شمار بوده و بنابراین توصیه می گردد قبل از شروع به فعالیت در این زمینه حتما بررسی‌های دقیق و لازم انجام شود.
