فهرست مطالب
مقدمه
پیاز با نام علمی Allium cepa یکی از گیاهان بومی آسیای غربی و مرکزی و جزء سبزی‌های فصل خنک است. با این‌حال به‌علت طیف گسترده سازگاری، در مناطق سردسیری، معتدله و گرمسیری کشت میشود. از نظر نیاز نوری، دو رقم روزبلند و روز متوسط متداول‌ترین ارقام پیاز هستند. پیاز‌هاى روز بلند براى تشکیل غده 14 الى 16 ساعت به تابش آفتاب نیاز دارند و در اواخر زمستان کشت و اواسط تا اواخر تابستان برداشت مى‌شوند. ارقام روز متوسط نیزبراى تشکیل غده به 12 الى 14 ساعت نور روز نیاز دارند و در اواخرتابستان کشت و اواخر زمستان یا اوایل بهار برداشت مى‌شوند.
عمق کشت
پیاز در بین محصولات کشاورزى سطحى‌ترین ریشه را دارد و به‌صورت کلى تولید ریشه در این گیاه ضعیف است. این موضوع اهمیت کیفیت بستر کشت و نحوه آماده‌سازى زمین را نشان می‌دهد و بایستى زمین در هنگام کشت بذر کاملا نرم و عارى از کلوخه باشد. با توجه به سطحى بودن ریشه‌ها بیشترین مکان توسعه ریشه‌ها درعمق صفر الى 30 سانتى‌مترى خاك قرار دارد، بنابرین کودهایى که قبل از کشت به مزرعه داده مى‌شود بایستى دراین ناحیه ازخاك قرار داده شود. همچنین مجددأ تاکید مى‌شود که در این لایه باید خاك بسیار نرم و نفوذپذیر باشد. عمق مناسب جهت کشت بذر 1 سانتى متر است. از طرفی پیاز به لحاظ تحمل شورى در گروه گیاهان حساس طبقه‌بندى مى‌شود، به همین جهت خاك‌هاى لومی با زهکشی طبیعی مناسب و غنى از مواد آلى مناسب‌ترین خاك براى کشت پیاز است. در صورتى که در کشت قبل گوجه فرنگى، یونجه و ذرت کشت شده باشند، زمین مورد نظر به هیچ عنوان براى کشت پیاز مناسب نیست.
دمای مناسب کشت پیاز
حداقل درجه حرارت براى جوانه‌زنى بذر پیاز 2 درجه سانتی‌گراد و حد مطلوب برای جوانه‌زنی 10 الى 35 درجه سانتى‌گراد است. همچنین مناسب‌ترین دما براى تشکیل غده 21 الى 27 درجه سانتى‌گراد است.
تراکم کشت
فاصله مناسب بوته‌ها از یکدیگر به طور میانگین بین 5 الى 7 سانتى‌متر است که به‌طور مثال تراکم 50 تا 70 بوته در متر مربع تولید غده به اندازه مطلوب را به همراه دارد. در نتیجه تراکم مناسب کشت علاوه بر رسیدگى یکنواخت و همزمان، برداشت را آسان نموده و محصول تولید شده را از کیفیت بالا و عمر انباردارى طولانى و بازارپسندى بیشترى برخوردار خواهد نمود. لازم به ذکر است اختلاف در تراکم جمعیت داخل مزرعه پیاز سبب رشد غدههاى غیر یکنواخت خواهد شد.
واکنش‌های دفاعی پیاز
پیاز مانند گیاهان خانواده کلم به لحاظ ژنتیکى جهت مقاوم کردن خود به شرایط نامساعد محیطى مانند گرما، شدت نور آفتاب و کم آبى تمایل به تولید مومى سفید رنگ و چرب را دارد که بتواند سطح برگ را از آفتاب سوختگى حفظ کرده و کارایى مصرف آب خود را افزایش دهد، ولى متاسفانه اغلب این واکنش دفاعى، گیاه را با بیمار ى‌هاى قارچى مانند سفیدك‌ها اشتباه گرفته و اقدام به مصرف قارچ‌کش مى‌کنند که این کارعلاوه بر مضر بودن براى محیط‌زیست، باعث اختلال در واکنش‌هاى دفاعى گیاه شده و نتیجه منفى در پى خواهد داشت. لذا توصیه مى شود به جاى این کار با تغذیه مناسب و به کار بردن کودهاى تخصصى علاوه بر مقاوم کردن پیاز محصولى بیشتر و سالم تولید نمایید.
آفات مهم پیاز در دنیا
آفات پیاز همه ساله حدود 10الى 25 درصد کل تولید این محصول را از بین می‌برند. از جمله این آفات، می‌توان از تریپس پیاز نام برد که از مهمترین عوامل بازدارنده رشد و رسیدن پیاز به عملکردهاي مطلوب است.
تریپس پیاز از بخش‌هاي هوایی تغذیه می‌کند و بر اثر شدت تغذیه آفت در ابتدا تغییر رنگ در برگ‌ها و لکه‌هاى نقره‌اى – قهوه‌اى روى برگ ایجاد میشود، سپس نوك برگ‌ها سوخته و خمیده مى‌شوند و علاوه بر کوتولگى و کلفت شدن بوته‌ها، اندازه پیاز کوچک‌تر میشود و کیفیت نیز به شدت کاهش می‌یابد.
آب یاری بهینه
غرقابى و باتلاقى شدن زمین سبب ناتوانى در رشد گیاه شده و باعث زردى و کوتولگى بوته‌ها مى‌شود. آبیارى نامنظم سبب رشد غیریکنواخت در پیاز شده و باعث بروز شکاف در پوسته‌هاى بیرونى غده مى‌شود. به‌کار بردن ازت بیش از حد قبل از کشت بذر نیز باعث دوقلو شدن پیاز مى‌شود.
کلفتی گردن در پیاز
یکى از مشکلات در کشت پیاز ایجاد کلفتى طوقه (گردن) است که مى‌توان به چند عامل مهم در بروز این پدیده اشاره کرد.
- حساسیت واریته و ناسازگارى با اقلیم کشت شده و زمان کشت
- خسارت شدید آفت تریپس
- استفاده بیش از حد از کود ازته در آخر فصل رشد
- کمبود فسفر
در نهایت باید اشاره کرد برای کشت بهینه پیاز، انتخاب رقم متناسب با اقلیم و خاک منطقه و رعایت نکات بیان شده در رابطه با کاشت و داشت این محصول می‌تواند به برداشت محصول باکیفیت مناسب منجر شود.
