فهرست مطالب
مقدمه
بیماری سفیدک پودری یا سطحی گیاهان سبزی و جالیز توسط قارچ‌های Golovinomyces cichoracearum ا(Erysiphe cichoracearum) در کدوئیان، Leveillula taurica در بادمجانیان ، Erysiphe heraclei روی هویج و Erysiphe polygoni بر روی انواع کلم ، شاهی ، تربچه و شلغم ایجاد
می شود. این بیماری از دیرزمان در ایران بخصوص در مناطقی که کشت گیاهان جالیزی در آنجا معمول بوده وجود داشته است. ولی اولین بار گزارش مستند مربوط به اسفندیاری در سال 1326می باشد. کشاورزان به خوبی این بیماری را شناخته و در اصفهان به “نمکه” و در آذربایجان شرقی به نام “آق” مشهور است.
گياهان ميزبان
این بیماری روی خیار، خیار چنبر، خربزه، طالبی، گرمک، کدو، هندوانه، کاهو، بادمجان، گوجه فرنگی، سیب زمینی و هویج خسارت وارد میکند.
مناطق انتشار
بیماری سفیدک پودری در اکثر مناطق جالیزکاری از قبیل مازندران، اصفهان، تهران، قم، همدان، البرز، خوزستان، فارس و آذربایجان شرقی وجود دارد.
عامل بيماری
جنس Erysiphe در دمای کم میتواند تمام شرایط رطوبتی، از کم تا زیاد را تحمل نماید، اما در شرایط دمای بالا فقط موقعی که رطوبت زیاد است میتواند رشد کند. در مرحله تولید مثل غیرجنسی، کنیدیوفورها کوتاه، کنیدیها به صورت زنجیری روی کنیدیوفور قرار دارند.
قارچ Leveillula taurica بر روی میزبان‌های بادمجان ، گوجه فرنگی و سیب زمینی، Erysiphe cichoracearum بر روی کاهو و خیار، Erysiphe heraclei بر روی هویج و Erysiphe polygoni بر روی انواع کلم، شاهی، تربچه و شلغم خسارت وارد میکند .
زیست‌شناسی
زمستان گذرانی قارچ عامل بیماری سفیدک پودری به اشکال مختلف می‌باشد و ممکن است به ندرت قارچ بصورت جنسی زمستان را بگذراند. غالباً زمستان را به صورت میسیلیوم روی گیاهان وحشی چند ساله به سر میبرد و در اوایل فصل بهار کنیدیهای تشکیل شده، از روی لکه‌های آلوده، توسط باد انتشار یافته و فعالیت آن روی گیاهان میزبان آغاز میشود.
دوره نهفته قارچ 3 تا 7روز است و چنانچه شرایط آب و هوایی مساعد نباشد، ممکن است این دوره طولانی‌تر شود. با توجه به ایجاد سریع اسپورهای قارچ ظرف یک هفته ، بیماری به سرعت تمام مزرعه را فرا خواهد گرفت. شدت علائم بیماری سفیدک پودری به سن گیاه ، رطوبت و دما بستگی دارد. قارچ در شرایط خشک به میزان وسیعی تولید اسپور مینماید. در گیاهان جالیزی مناسب‌ترین دما 22درجه سانتیگراد می‌باشد و در رطوبت نسبی %46 یا کمتر از آن آلودگی به ندرت رخ می‌دهد و به تدریج که رطوبت افزایش پیدا کند آلودگی افزایش می‌یابد. اما در هنگامی که سطح برگ مرطوب است بیماری اتفاق نمیافتد. در مناطق گرم جنوب کشور خسارت به مراتب کمتر از نواحی معتدل و خشک است . تابش مستقیم نور خورشید به خصوص در اوایل ظهور بیماری روی قارچ اثر نامطلوبی دارد و از گسترش آن جلوگیری مینماید . بنابراین اولین ظهور قارچ در سطح زیرین برگها و بیشتر در قسمت‌هایی از مزرعه که در سایه قرار دارند یا بوته‌ها متراکم کاشته شده اند، شروع میشود.
برگهای گیاهان، بعد از 16تا 23 روز از تشکیل، بیشترین حساسیت را در برابر بیماری دارند در حالیکه برگهای خیلی جوان مقاومتر می‌باشند.
علائم‌بيماری
شکل1- زنجیره های کنیدی در سطح برگ هندوانه (سمت راست)، علائم بیماری روی هندوانه (سمت چپ)
اولین علائم بیماری به صورت لکه‌های کوچک سفید آردآلود روی برگها و ساقه‌ها می‌باشد که به تدریج سطح آنها را گرد سفیدرنگی فرا میگیرد و به سرعت بیماری توسعه یافته، ظرف مدت کوتاهی پوشش قارچی، هر دو سطح برگ را فرا میگیرد. نشانه‌های اولیه بیماری روی خیار، موقعی ظاهر میشود که اولین گلهای خیار باز شده و بوته هنوز ساقه خزنده خود را ایجاد نکرده است. برگهای مبتلا، سفید، خشک و شکننده شده و لکه‌ها روی برگ هندوانه به زودی قهوهای رنگ می‌شوند. در بوته‌های مبتلا میوه‌ها زودتر از موعد مقرر رسیده، شبکه پوست آنها خوب تشکیل نشده، بافت آنها نرم میشود. گوشت میوه‌ها بی مزه و مواد جامد محصول در آنها به طور قابل ملاحظهای کم می‌گردد.
ممکن است میوه‌ها به مرحله برداشت نرسیده، کوچک باقی بمانند و شکل آنها نامنظم شده و اغلب علائم آفتاب سوختگی نشان می‌دهند. یکی از گونه‌های Sphaerotheca روی میوه هندوانه جوشهایی به وجود آورده و سپس بر روی آنها کپک سفیدی از قارچ ظاهر میشود. (شکل 1)
شکل2- علائم بیماری روی کاهو
علائم بیماری بر روی کاهو ابتدا روی برگهای مسن و کناری مشاهده میشود و معمولا هنگامی که حداقل 10 برگ در گیاه ایجاد شده باشد، بیماری ظاهر میشود. بیماری ابتدا بر روی برگهای کاهو ظاهر شده و سپس در زیر برگها مشاهده می‌گردد. برگهای آلوده پیچیده شده، زرد می‌گردند و سپس می‌میرند. بوته‌های آلوده، کوچک باقی مانده و رشد نمیکنند (شکل2).
علایم قارچ Leveillula taurica بر روی بادمجان در سطح رویی برگ به صورت لکه‌های زرد کمرنگ در اندازه های مختلف ظاهر می‌شوند، در سطح زیرین برگ این لکه‌ها با پوشش سفیدرنگ پوشیده می‌شوند. سرانجام این لکه‌ها بهم متصل و سپس برگها خشک می‌شوند، اما نمی افتند (شکل 3).
شکل3- علائم بیماری روی برگ بادمجان
علائم قارچ Erysiphe polygoniبر روی کلم به صورت پودر سفید رشد کرده و به صورت لکه‌های کوچک، بزرگ یا به طور کامل سطح فوقانی برگها و ساقه‌ها را میپوشاند. سپس برگها، سبز مایل به زرد یا خرمایی می‌شوند. در شدت بیماری، برگها پیچیده شده یا ممکن است بریزند. در کلم پیچ بیماری ابتدا در برگ های بیرونی و سپس در برگ های درونی توسعه یافته و آنها را غیرقابل خوردن میکند. نفوذ عامل بیماری سفیدک پودری در برگهای داخلی گل کلم سبب ورود باکتریهای مولد پوسیدگی نرم میشود. گیاهان خانواده چلیپائیان به ندرت در اثر حمله قارچ از بین میروند. معمولا گیاهان کوتاه باقی می‌مانند و ریزش برگها بستگی به مرحله رشد و زمان آلودگی دارد. عقب ماندگی رشد به شدت روی شلغم و خردل دیده شده است (شکل 4).
شکل4- علائم روی کلم
علایم قارچ Leveillula taurica بر روی گوجه فرنگی ابتدا به صورت لکه‌های سبز کمرنگ یا زرد روشن در بخش بالایی برگ ظاهر شده و سپس اسپور قارچ به صورت پودر سفیدرنگ در سطح زیرین برگ تشکیل میشود و در نهایت این توده پودری سفید رنگ به هر دو سطح برگ گسترش پیدا میکند. با پیشرفت بیماری، لکه‌های روی برگ نکروزه شده و در نهایت سبب خشک شدن برگ میشود. در نتیجه باعث کاهش عملکرد، کوچک شدن اندازه میوه و همچنین آفتاب سوختگی آن میشود (شکل 5).
شکل 5- علائم بیماری روی گوجه فرنگی
دستورالعمل اجرایی كنترل
پایش و ردیابی
بازدیدهای دورهای از مزرعه و گلخانه به منظور پایش و ردیابی علائم بیماری سفیدک پودری ضروری است. برای مشاهده اولین علائم بیماری و شروع برنامه سمپاشی، لازم است پایش‌ها از قسمت‌هایی از مزرعه و گلخانه شروع شود که در سایه قرار دارند یا بوته‌ها متراکم کاشته شدهاند و پشت برگها مورد بررسی و پایش قرار گیرد.
كنترل زراعی، مكانيكی و بهداشت گياهی
– ایجاد تهویه مناسب
– خشک بودن زمین یا نهرهای آبیاری در فاصله بین دو آبیاری
– از بین بردن علفهای هرز به خصوص علفهای هرز هم خانواده محصول کشت شده
– رعایت تناوب زراعی
– استفاده از بذور و نشاء سالم و گواهی شده
كنترل شيميایی
براساس پیش آگاهی انجام شده، با ظهور اولین علائم در برگها و اخذ نظر کارشناس حفظ نباتات باید از آفتکش مناسب استفاده کرد.
