فصلنامه اگروتک (زمستان 1403)

دانلود فصلنامه

آشنایی با انواع کودهای شیمیایی

(ماندانا طوسی)

مقدمه

برخی از کودها شامل عناصر پرمصرف گیاه یا ماکرو المنت و برخی نیز شامل عناصر کم مصرف گیاه هستند. عناصر پرمصرف (ماکرو) شامل ازت، فسفر، پتاس، کلسیم و منیزیم هستند. همچنین عناصر کم مصرف (میکرو) شامل آهن، روی، منگنز، مس و بر می‌شود. به کودهایی که مجموع عناصر فوق را به نسبت متناسب داشته باشد کود کامل اطلاق می‌شود.

ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوتند. این تفاوت‌ها در مورد نحوه مصرف، میزان مصرف، زمان مصرف و اثربخشی کودها مطرح هستند.

کودهای عناصر پرمصرف (ماکرو)

کودهای ازت

ازت به فرم‌های نیترات، آمونیم و اوره قابل جذب گیاه است. نیترات آمونیم ۳۳ درصد ازت داشته و هر دو فرم ازت آن قابل جذب گیاه هستند. نیترات چون دارای بار منفی است جذب کلوئیدهای خاک نشده و در معرض شستشو از خاک قرار می‌گیرد. اما آمونیوم چون دارای بار مثبت است جذب کلوئیدهای خاک می‌شود.

اوره رایج‌ترین نوع کود ازت در ایران است. اوره از ترکیبات آلی به‌شمار رفته و به همین فرم قابل جذب گیاه است. نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم درصد ازت کمی داشته و کمتر به‌عنوان منبع کود ازت در خاک مصرف می‌شوند.

کودهای فسفر

غالباً درصد فسفر کودهای شیمیائی را به‌صورت درصد اکسید فسفر بیان می‌کنند. قسمت اعظم کودهای  فسفره که به خاک داده می‌شود به‌وسیله کلسیم در خاک‌های قلیائی و به‌وسیله آهن و آلومینیم در خاک‌های اسیدی تثبیت می‌شود. معمولاً کودهای فسفره‌ای که به خاک داده می‌شود در سال اول به‌صورت قابل جذب گیاه باقی می‌ماند و بخش کمی نیز طی سال‌های آینده قابل جذب گیاه می‌شود.

چون میزان محلول بودن و حرکت کود فسفره در خاک بسیار محدود است می‌بایست کودهای فسفره را قبل از کاشت به خاک داد و آن‌ها را مستقیماً در نزدیک ناحیه توسعه ریشه قرار داد. حداکثر میزان حلالیت فسفر در  pH 6 الی 6.5 مشاهده می‌شود. بنابراین رساندن pH خاک به این حدود می‌تواند در افزایش حلالیت و جذب فسفر مؤثر باشد. تغییر pH خاک در خاک‌های اسیدی با اضافه کردن آهک و در خاک‌های قلیائی با اضافه کردن گوگرد یا کودهای اسیدی انجام‌پذیر است.

کودهای پتاسیم 

کمبود پتاسیم بیشتر در خاک‌های اسیدی و خاک‌های شنی دیده می‌شود، اما کمبود آن در سایر خاک‌ها تحت شرایط آبیاری و برداشت مقدار زیادی محصول (به‌خصوص یونجه) نیز مشاهده می‌شود. اغلب کودهای پتاسیم در آب محلول هستند.

• کلروپتاسیم دارای مقدار زیادی پتاسیم (۶۰ تا ۶۲ درصد) است با این حال مصرف کلرورپتاسیم در مواردی که به مقدار زیادی پتاسیم نیاز است چندان مطلوب نیست، زیرا احتمال مسمومیت ناشی از فراوانی کلر پیش می‌آید.
• نیترات پتاسیم دارای ۴۴% اکسید پتاسیم است، اما کودی گران قیمت محسوب می‌شود.
• سولفات پتاسیم معمول‌ترین کود پتاسیم است که در زراعت مصرف می‌شود.

کودهای کلسیم و منیزیم

کلسیم و منیزیم کمتر به‌عنوان کود مصرف می‌شوند، زیرا کمبود آن‌ها در بسیاری از خاک‌ها (به استثنای خاک‌های نواحی مرطوب) دیده نمی‌شود. خاک‌های نواحی مرطوب اسیدی بوده و برای اصلاح آن‌ها از کلسیم و منیزیم استفاده می‌شود.

کودهای عناصرکم مصرف(میکرو)

در خاک‌های نواحی خشک کمبود آهن، مس، منگنز و روی و در خاک‌های نواحی مرطوب کمبود مولیبدن، کلر و بر محتمل است. گاهی نیز مقدار زیادی کلر و بر در خاکها و آب آبیاری نواحی خشک وجود داشته و می‌توانند باعث مسمومیت گیاه گردند.

در صورتی که این کاتیون‌ها به‌صورت ترکیبات معدنی به خاک داده اضافه شوند می‌بایستی به‌صورت نواری در خاک قرار داده شوند و یا همراه با کودهای دارای خاصیت اسیدی به خاک اضافه گردند. در صنعت این کاتیون‌ها را با مواد کلات‌کننده ترکیب و آن‌ها را به‌صورت غیر قابل تثبیت در آورده‌اند. کلات‌ها به سهولت در خاک حرکت کرده و عنصر را در دسترس گیاه قرار می‌دهند.

کودهای شیمیایی موجب تقویت رشد گیاه می‌شوند و از طریق فرایندهای شیمیایی این کودها تولید می‌گردند انواع زیادی از کودهای شیمیایی وجود دارند که به شکل‌های پودی، گرانول و مایع تولید می‌شوند.

بهترین کودهای بهبود دهنده خاک

(نوشین خوش سعادت)

مقدمه

امروزه به منظور حفظ و حاصلخیزی خاک، از روش‌های متنوع و گوناگونی استفاده می‌شود. یکی از بهترین روش‌ها به منظور بهبود خاک استفاده از کودهای بهبود دهنده خاک است. در بین کشاورزان کودهای بهبود دهنده خاک با نام اصلاح کننده‌های خاک هم شناخته می‌شوند. کودهای اصلاح کننده خاک به واسطه افزایش رشد ریشه و جذب بهتر عناصر غذایی از محلول خاک سبب افزایش رشد و کمیت محصولات می‌شوند، که مهمترین این کودها هیومیک اسیدها و ضد شوری خاک را می‌توان نام برد.

بستر اصلی رشد گیاهان و از منابع مهم و ارزشمند طبیعت خاک می‌باشد. خاک یک عامل کلیدی در پرورش گیاهان محسوب می‌گردد. به گونه‌ای که 95 درصد غذای انسان از زمین تامین می‌گردد. بنابراین برنامه ریزی برای داشتن خاکی سالم و پویا لازمه بقای انسان در این کره ی خاکی می‌تواند باشد.

امروزه کودهای اصلاح کننده خاک به منظور بهبود ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک، به خاک‌های کشاورزی اضافه می شوند؛ تا فرآیند رشد گیاهان بهتر صورت پذیرد. همچنین بهبود دهنده‌های خاک سبب بهبود ظرفیت نگهداری آب، نفوذ پذیری خاک، زهکشی، هوا دهی و ساختار خاک می‌شوند.

با استفاده از کودهای اصلاح کننده خاک محیطی مناسب برای رشد بهتر ریشه فراهم می‌شود. این امر سبب جذب بهتر عناصر و مواد غذایی از طریق ریشه گیاهان شده و در نتیجه گیاهان بهتر رشد کرده و در برابر تنش های محیطی مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند.

انواع بهبود دهنده‌های خاک

بهبود دهنده‌های خاک به دو دسته ارگانیک و شیمیایی تقسیم می‌شوند.

بهبود دهنده های ارگانیک

بهبود دهنده‌های ارگانیک منشا طبیعی داشته و از بقایای بدن موجودات زنده به دست می­آیند. بهبود دهنده‌های خاک، مقدار ماده آلی خاک را افزایش می‌دهند. به مرور سبب هوادهی بهتر خاک و نفوذپذیری بهتر خاک می‌گردند. از طرفی این مواد یکی از منابع انرژی برای موجودات ریزوسفری خاک تلقی شده که از جمله مواد بهبود دهنده ارگانیک خاک می‌توان به بقایای گیاهان، علوفه خرد شده، کود حیوانی، کودهای هیومیکی، کمپوست، خاک اره و خاکستر را نام برد.

بهبود دهنده های غیر ارگانیک

بهبود دهنده‌های غیر ارگانیک می‌توانند از مواد معدنی موجود در طبیعت تشکیل شده باشند. از جمله این بهبود دهنده‌ها می‌توان به پرلیت، ورمیکولیت، شن و ماسه اشاره داشت. تعدادی دیگر هم از طریق شیمیایی و توسط بشر ساخته شوند.

بهبود دهنده هایی که از طریق شیمیایی ساخته می‌شوند با توجه به نوع آنها و نحوه مصرف دارای تنوع زیادی هستند. از این بهبود دهنده‌ها متناسب با مشکل پیش آمده در خاک زراعی مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع خاک و کودهای بهبود دهنده مرتبط با آن

خاک‌های شور

خاک شور معنی تجمع بیش از حد نمک‌های قابل ‌حل و مواد معدنی در محلول آب ‌و خاک در اطراف ریشه می‌باشد. نمک‌ها ترکیبات مخربی برای بافت خاک کشاورزی محسوب می‌شوند.

سدیم کلرید یکی از معروفترین این نمک‌ها است. این ماده علاوه بر شوری خاک منجر به تخریب ساختمان خاک شده و یکی از این اثرات مخرب فشردگی و نفوذ ناپذیری خاک می‌باشد.

شور بودن خاک بیشتر در مناطق خشک و نیمه خشک که بارندگی کم می‌باشد اتفاق می‌افتد. در واقع در این مناطق املاح کلسیم، سدیم، بیکربناتها و منیزیم  به دلیل بارندگی کم توسط آبشویی از خاک زراعی خارج نمی‌شوند. در حالی که در مناطق مرطوب به دلیل بارندگی زیاد این نمکها از طریق آبشویی از خاک خارج می‌شوند.

خاک‌های شور دارای pH بالایی بوده که بر فعالیت میکروارگانیسم های خاک تاثیر منفی دارند. کمبود عناصر فسفر، آهن، منگنز، روی و بر در این خاک ها بیشتر به چشم می‌خورد. در این خاک‌ها به دلیل غلظت زیاد نمک پتانسیل اسمزی محلول خاک کاهش پیدا می کند. این امر سبب کاهش مقدار آب قابل دسترس گیاه می‌شود.

زمانی که خاک کشاورزی بیش از حد شور می‌شود و املاح زیادی را در خود جای داده، رشد و تکامل گیاه کاهش پیدا می‌کند. در این شرایط گیاه توانایی تولید بذر و یا محصول را از دست می‌دهد. بنابراین حذف سدیم و منیزیم در خاک‌های شور و شور و قلیایی برای تمامی کشاورزان به منظور رسیدن به حداکثر عملکرد  امری مهم  و ضروری تلقی می‌شود.

کودهای بهبود دهنده خاک های شور

کودهای بهبود دهنده خاک های شور به شرح زیر می باشد:

گچ

یکی از مواد اصلاح کننده خاک گچ است که به دلیل حلالیت نسبتا خوب و مقرون به صرفه بودن به طور گسترده در اصلاح خاک های شور و سدیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بهتر است گچ را با خاک مخلوط کرد تا آن را در سطح خاک پخش کنید. برای این کار ابتدا گچ را در سطح خاک پخش کرده و سپس با استفاده از شخم یا دیسک با خاک مخلوط می‌کنند.

کلرید کلسیم

یکی دیگر از کودهای اصلاح کننده خاک های شور که می‌توان استفاده کرد، کودهای حاوی عنصر کلسیم می‌باشد. باتوجه به این که کلسیم مولکولی بزرگتر از سدیم است توان واکنش پذیری بالایی داشته، می‌تواند به جای سدیم در خاک های شور جایگزین شود. در واقع هر مولکول کلسیم به جای دو مولکول سدیم می‌نشیند و سبب آزاد شدن سدیم  می‌گردد. کلرید کلسیم انحلال پذیری بیشتری نسبت به گچ دارد. اما به دلیل شستشوی سریع از خاک می‌توانند سبب سله بستن خاک شود. بنابراین بهتر است کلرید کلسیم و گچ هم زمان استفاده گردد.

اسید سولفوریک

یکی دیگر از اصلاح کننده‌های خاک اسید سولفوریک است؛ هیدروژن موجود در اسید سولفوریک با سدیم موجود در خاک تبادل گشته و با تشکیل و شستشوی سولفات سدیم، منجر به اصلاح خاک های شور می‌شود. دیگر فواید این اسید تنظیم pH خاک می‌باشد. اسید سولفوریک به سرعت در خاک واکنش می‌دهد و خنثی می‌شود در نتیجه سبب تخریب ریشه گیاهان نمی‌شود.

اسید سولفوریک اغلب در باغهای پسته استفاده می‌شود؛ چرا که پسته از محصولات مناطق گرم و خشک است. در این مناطق خاک شور و قلیایی می‌باشد. بهترین زمان استفاده از اسید سولفوریک زمستان است.

هیومیک اسید

یکی از مواد اصلاح کننده خاک هیومیک اسید بوده که نمک موجود در خاک را به عناصر سدیم و کلرید تجزیه می‌کند. این عناصر در خاک جذب هیومیک اسید می‌شود و از این طریق شوری خاک کاهش پیدا می‌کند. هیومیک اسید با افزایش قطر لوله‌های مویین  منجر به کاهش حرکت نمک به سمت ریشه و اندام‌های دیگر گیاه می‌شود.

از راه های دیگر اصلاح خاک‌های شور، شست و شوی خاک توسط آب شیرین می‌باشد. توجه شود که آب مورد استفاده آبی با کیفیت است.

هیومیک اسیدها عصاره غلیظ شده دو ترکیب هیومیک اسید و فولویک اسید هستند که از یک نوع زغال سنگ کاملا اکسید نشده به اسم لئوناردیت  به دست می‌آیند.  این مواد به دلیل ساختمان شیمیایی منحصر به فرد خود سبب جذب کودها و انتقال بهتر آن ها در گیاهان می‌شوند.

هیومیک اسیدها با قرار گرفتن بر روی ذرات رس فضای بین این ذرات را بیشتر می‌کند. این امر سبب می‌شود تا فشردگی خاک‌های سنگین کم شده و نفوذ پذیری و تهویه خاک های سنگین بهتر صورت گیرد.

خاک‌های رسی و سنگین

خاک رسی به خاکی گفته می‌شود که حاوی مقادیر زیادی رس باشد. در واقع خاک‌هایی که بیش از 50 درصد ذرات تشکیل دهنده آنها رس باشد خاک سنگین نامیده می‌شود. ذرات رس بسیار فشرده در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. این امر سبب تخلخل بسیار پایین این نوع خاک می‌شود. خاک‌های رسی سنگین ترین نوع خاک‌ها هستند که ذخیره آب به خوبی در آنها صورت می‌گیرد. اما زهکشی دراین خاک ها بسیار کم می‌باشد.

اصلاح خاک های سنگین

با اضافه کردن شن و سیلت تا حدودی خواص فیزیکی خاک را می‌توان بهبود بخشید. این امر در سطوح وسیع بسیار هزینه‌بر است و از روش‌های دیگری جهت اصلاح خاک های سنگین استفاده می‌گردد.

در صورت امکان کشت گیاهان علوفه‌ای در این نوع از خاک‌ها می‌توان گیاهان علوفه‌ای را کشت کرده و در زمان مناسب آن را به خاک برگرداند تا خاک رسی اصلاح شود. در غیر این صورت با اضافه کردن کاه و کلش و بقایای پوسیده گیاهان تا حدودی می‌توان خاک سنگین را اصلاح کرد.

اسید سولفوریک

خاک‌های سنگین به دلیل فشردگی بیش از حد دانه‌های رس نفوذ پذیری بسیار ضعیفی دارند و همچنین تهویه هوا در این نوع خاک ضعیف است. با استفاده از اسید سولفوریک می‌توان این مشکلات را تا حدود زیادی برطرف کرد. در واقع اسید سولفوریک با تعدیل شوری خاک، سبب جریان پیدا کردن هوا و نفوذ پذیری خاک می‌شود. در نتیجه گیاه از بسیاری از بیماری‌های خاکزاد در امان می‌ماند.

خاک های شنی و سبک

به منظور اصلاح و بهبود خاک‌های شنی و سبک می‌توان از هیومیک اسید استفاده کرد. هیومیک اسید بر روی ذرات شن در خاک‌های سبک قرار می‌گیرد.  این کار منجر به افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک شده و در نتیجه از هدر رفتن مواد غذایی در خاک جلوگیری می‌شود.

نحوه استفاده و میزان مصرف کودهای بهبود دهنده رشد

کودهای بهبود دهنده خاک به شکل های  مختلفی در بازار نهاده های کشاورزی وجود دارند. کشاورزان متناسب با نوع خاک زمین کشاورزی و مشکل به وجود آمده در آن می‌توانند از این بهبود دهنده‌ها استفاده کنند. همانطور که قبلا نیز اشاره شد برای استفاده از گچ باید آن را با خاک مخلوط کرد تا نتیجه بهتری گرفته شود. برای استفاده از هیومیک اسید نیز استفاده از نوع مایع آن درصد لئوناردیت بیشتری دارد. بنابراین استفاده از نوع مایع آن بهتر است.

به نظر می رسد در بین مواد بهبود دهنده خاک هیومیک اسیدها از اهمیت ویژه ای برخوردار باشند. بنابراین با توجه به نقش و کاربرد هیومیک اسیدها، در خاک‌های شور و قلیایی، سنگین و خاک‌های شنی، استفاده از این کود به عنوان کود بهبود دهنده خاک به کشاورزان توصیه می‌گردد.

هرس درختان پسته

(کامران حاجی وند)

مقدمه

هرس يكي از عمليات باغباني است كه همراه با ساير عمليات داشت از قبيل آبياري، كوددهي و تغذيه و كنترل آفات و بيماري­‌ها سبب شده تا توليد ميوه بهتر و بيشتر تامين و تضمين شود. موفقيت در هرس درختان بارور پسته به شناخت كامل از چگونگي رشد رويشي و شناخت دقيق كيفيت و عادت باردهي درختان بستگی دارد.

در درختان پسته به دلیل دو مشکل فیزیولوژی هرس سالانه درختان الزامی است. انجام این هرس سبب می‌شود تا ضمن توليد محصول يكنواخت، سبب افزايش كمي و كيفي محصول نیز شود. در ادامه این مشکلات بررسی می‌گردند:

سال‌آوری

در درختان پسته به دلیل ریزش جوانه­‌های گل در طی سال پر محصول که با رشد مغز در میوه­‌ها شروع می­‌شود و تا بلوغ میوه ادامه دارد سال آوری رخ می­‌دهد. این مکانیسم غیرمعمول تنها در درختان پسته رخ می‌دهد. هرچقدر اختلاف میزان محصول در دو سال متوالی بیشتر باشد سال آوری شدیدتر و هرچقدر این میزان کمتر و یک نواخت‌تر باشد سال آوری خفیف‌تر می­‌باشد.

ارقام موجود به لحاظ شدت سال آوری در سه گروه قرار می­‌گیرند:

• سال­آوری شدید
  • احمد آقایی، سفید پسته نوق، فندقی
• سال آوری متوسط
  • کله قوچی، اکبری
• سال آوری کم
  • جندقی، شاهپسند، ایتالیایی

از جمله مشکلاتی که به علت سال آوری به وجود می­‌آید می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• عدم توليد محصول يكنواخت در سالهاي مختلف
• افزايش در صد پسته‌هاي ريز و غير نرمال در سال كم بار
• افزايش درصد ناخنداني و پوكي محصول در سال كم بار

ضعف درختان، شكستگي شاخه و تنه، خميدگي شاخه، تماس شاخه‌ها با زمين و افزايش آلودگي قارچي آنها از جمله عوارض ناشي از پديده سال آوري درختان پسته مي‌­باشد.

قالبیت انتهایی 

رشد بيش از حد جوانه انتهايي كه منجر به رشد طولي بيش ازحد شاخه زير و جلوگيري از رشد جوانه‌ها و شاخه هاي جانبي مي‌گردد را غالبيت انتهايي يا چيرگي انتهايي مي‌گويند. در اين شرايط درخت رشد طولي و رويشي بیش از حد خواهد داشت، به عبارتي انرژي درخت بارور بيشتر صرف رشد رويشي مي‌گردد تا توليد گل و محصول.

افزايش تدريجي فاصله محل ميوه‌دهي از مركز درخت از جمله عوارض ديگر غالبيت انتهايي مي‌باشد كه عمليات سمپاشي، برداشت محصول و هرس درختان را با مشكل مواجه می‌کند. همچنين شاخه‌هاي طويل با قطر كم، به دليل سنگيني وزن شاخه ها خم شده و زمينه را براي آفتاب سوختگي ایجاد می‌کند.

انواع هرس درختان پسته

معمولا در هرس درختان پسته دو روش بكار گرفته مي شود:

هرس سربرداري

سربرداري عبارت است از قطع قسمتي از سر يا انتهاي فوقاني بازو، شاخه و سرشاخه‌هاي درخت كه در اين حالت شاخه يا سرشاخه و بازو از زير محل بريدگي تحريك مي‌شود و رشد جوانه‌هاي جانبي زير محل برش را تشديد مي‌نمايد.

هرس تنك شاخه (بيخ بُر كردن)

اين روش عبارت است از بيخ بُر كردن شاخه از انتهاي تحتاني، اين روش براي تسهيل نفوذ نور خورشيد و جلوگيري از ايجاد سايه در درخت، تسريع در رشد شاخه هاي مثمره مركزي و توليد ميوه انجام مي‌شود.

معمولا به منظور كاهش سال آوري، تعداد شاخه‌هاي ميوه دهنده پسته را قبل از سال پربار به حدود نصف تا دو سوم كاهش مي‌دهند كه اين عمليات باعث تقويت شاخه ها و جوانه ها و خوشه‌هاي گل باقي مانده و نيز سبب رسيدن آب و مواد غذايي بيشتر به جوانه‌هاي گل در حال تشكيل می‌شود. این روش جلوگيري از ريزش جوانه گل (جهت توليد محصول سال آينده ) در سال كم بار شده و نهايتاً بر روي توليد محصول يكنواخت، كاهش سال آوري و افزايش توليد محصول اثر مثبت دارد. عمليات هرس بايستي در فصل خواب زمستانه انجام گيرد. از بين بردن پاجوشها كه داراي رشد عمودي هستند و نيز تنه جوشهاي شاخه‌هاي اسكلتي كه بر روي نفوذ نور اثر منفي دارند، الزامي است. اين شاخه­‌ها مصرف كننده قوي آب و مواد غذايي هستند كه با ساير اندامها رقابت می‌کنند. جهت محدود نگهداشتن اندازه درخت، انجام هرس سربرداري و تنك شاخه بصورت ساليانه الزامي است.

فصل هرس در درختان پسته

عمليات هرس بايستي زماني انجام گيرد كه گياه بتواند زخم حاصله را تحمل كرده و كمتر صدمه ببيند.  از نظر زماني، هرس درختان در دو فصل زمستان و تابستان به شرح ذيل انجام مي‌شود.

 هرس زمستانه(سیاه)

 اين نوع هرس زماني انجام مي‌شود كه برگ­ها خزان نموده و يا شروع به ريزش مي­‌نمايند. اين عمليات مي‌تواند تا قبل از تورم جوانه‌ها جهت شكوفا شدن جوانه‌هاي زایشی و رويشي با توجه به شرایط اقلیمی محل باغ انجام شود.

در صورتي كه شرايط محيطي اجازه دهد، عمليات هرس مي‌تواند در تمام طول مدت پاييز و زمستان انجام گیرد؛ درخت پسته را همانند ساير درختان ميوه سردسيري همه ساله در زمستان هنگام خواب گياه هرس مي‌نمايند.

هرس زمستانه باعث ضعف كمتر، تقويت بيشتر جوانه‌هاي گل باقي مانده، تقويت گياه و ازدياد شاخ و برگ درخت مي‌گردد. این نوع هرس همچنین سبب تاخير باردهي می‌گردد و در صورت وجود سرماي شديد در منطقه، ضرورت دارد  هرس را پس از رفع سرمای شدید زمستانه انجام داد.

هرس تابستانه(سبز)

هرس تابستانه، هرس كامل و مناسبي است كه در تنظيم ميوه‌دهي موثر بوده و در واقع مكمل هرس زمستانه مي‌باشد.

هرس پاجوش­ها و تنه جوش­ها نوعي هرس تابستانه مي‌باشد كه انجام آن الزامي است.

این هرس غالباً در مورد درختان جوان پسته قبل از باردهي انجام مي‌شود و در درختان بالغ صرفاً جهت حذف پاجوش و شاخه هاي بيمار،خشك شده و معيوب که مانع از حرکت ادوات كشاورزي در باغ هستند،انجام مي‌شود.

در مورد هر دو نوع هرس بايد به اين دو نكته توجه نمود كه اصولا هرس در هر زمان انجام شود، باعث تاخير در باروري نهال‌هاي جوان و كم شدن محصول درختان بارور مي‌شود. بنابراين، بايد در انواع هرس جانب تعادل رعايت گردد و قطع اندام‌هاي گياه تنها به مقدار الزام و در نهايت احتياط انجام پذيرد.

نکات فنی در انتخاب یک روغن امولسیون شونده کشاورزی

(ماندانا طوسی)

فرمولاسیون روغن امولسیون

فرمولاسیون روغن امولسیون شونده شامل تعدادی ماده اولیه می‌باشد:

• 80% پارافین
• 18-16% آب
• 3-2% ترکیب امولسیون کننده (کمک به حلالیت روغن در آب)

مابقی شامل مواد نگهدارنده که نقش کمی در پایداری، غلظت و ماندگاری روغن دارند.

مشخصات یک ترکیب امولسیون‌کننده  داخلی خوب

مشخصات یک ترکیب امولسیون کننده  داخلی خوب برای سم و یا روغن عبارت است از:

1. دراری قابلیت امولسیون کردن چربیها در روغن با حداقل مقدار و ایجاد پایداری مناسب
2. دارای کف کنترل شده
3. دارای قابلیت پوشانندگی و پخش کنندگی محلول روی برگ
4. پایداری ترکیب امولسیون کننده در تست های ازمایشگاهی 2 و 6 ساعته و یک هفت

ماده اصلی روغن امولسیون شونده، پارافین موجود در آن است.

مشخصات مهم و اصلی یک پارافین خوب

سنگینی و یا چربی: منظور از چربی یا سنگینی به زبان ساده این است که پارافین دارای حداقل مقدار حلال‌های پالایشگاهی و بیشترین مقدار چربی باشد.

درجه سولفوناسیون: مهمترین و اصلی‌ترین عامل تولید روغن می‌باشد که نقش بسیار اساسی و حیاتی برای گیاه دارد؛ به زبانی ساده یعنی مقدار مواد آروماتیک موجود در روغن که عامل اصلی تاثیر سوزانندگی برگ در گیاه هستند.

درجه سولفوناسیون و آروماتیک (برگ سوزی) با هم نسبت عکس دارند. یعنی هرچه مقدار آروماتیک (عوامل برگ سوزی) در پارافین کمتر باشد درجه سولفوناسیون بالاتر میرود.

پور پویینت: به معنای درجه یخ زدگی روغن ( ماده اولیه پارافین) است. معمولا یک پارافین خوب در دمای زیر 3 درجه منفی منجمد میشود.

میزان واکس: پارافین‌ها معمولا در فرایند تولید دارای مقادیری واکس هستند که هرچقدر این واکس کمتر باشد کیفیت پارافین بهتر می‌شود. این واکس معمولا تصفیه می‌شود.

لازم به ذکر است به دلیل گران بودن واکس نسبت به پارافین، شرکتهای تصفیه، نهایت تلاش را در استخراج واکس  می‌کنند.

مشخصات ظاهری یک روغن خوب

• بوی روغن: روغنها معمولا باید دارای بوی کمی باشند. معمولا یک روغن خوب بوی روغن ماشین می‌دهد.
• رنگ روغن: روغنی که با پارافین چرب و مناسب تولید شود، معمولا رنگ آن پس از امولسیون به رنگ طلایی بسیار ملایم در می‌آید و روغن‌هایی که از چربی کمتری استفاده کنند معمولا رنگ آنها سفید می‌شود.
• چربی روغن: یک روغن خوب و سنگین و چرب پس از پاشش برروی تنه از خود رنگ نسبتا طلایی روی بدنه درخت به جای میگذارد که کشاورزان با تجربه با این روش کاملا از کیفیت روغن مطلع می‌شوند. روغنهایی که دارای چربی کمتری باشند معمولا پس از پاشش هیچ اثری از خود  بر جای نمیگذارند.

مهمترین نکته در مورد نگهداری و حمل و نقل روغن امولسیون شونده حفظ دمای نگهدای آن است.

روغنی که یخ نزند و دوفاز نشده باشد معمولا به راحتی تا 2 سال پس از تولید قابل مصرف می‌باشد.

روغنهای امولسیون شونده در صورت اشتعال و آتش سوزی، نوع آتش سوزی بسیار سنگین تری نسبت به سموم به وجود می آورند.

بازار ادجوانت‌های کشاورزی امیدوار کننده‌تر از همیشه!

(محمدحسین فرهادیان)

ادجوانت‌ چیست؟

ادجوانت‌ها ، قهرمانان گمنام در دنیای ترکیبات شیمیایی و غیرشیمیایی کشاورزی هستند که نقش مهمی در تبدیل کشاورزی سنتی به مدرن دارند. ادجوانت‌ها که برای افزایش کارایی آفت‌کش‌ها (حشره­‌کش، علف‌کش، قارچ‌کش‌) و سایر مواد شیمیایی و غیرشیمیایی کشاورزی طراحی شده‌اند، در بازار جهانی جذابیت قابل توجهی پیدا کرده‌اند. از آنجایی که صنعت کشاورزی با چالش دوگانه افزایش تولید موادغذایی و در عین حال به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی ترکیبات استفاده شده در کشاورزی (کودها و آفت‌کش‌ها) مواجه است، تقاضا برای ادجوانت‌ها در حال افزایش است.

براساس مطالعات انجام شده توسط  Persistence Market Research پیش‌بینی می‌شود که اندازه بازار جهانی ادجوانت‌های کشاورزی از 3.6 میلیارد دلار آمریکا در سال 2024 به 5.6 میلیارد دلار تا پایان سال 2031 افزایش یابد.

مزایای ادجوانت

ادجوانت‌ها، ترکیباتی هستند که به فرمولاسیون کودها و آفت‌کش‌ها اضافه شده تا سبب بهبود عملکرد آنها شوند. ادجوانت‌ها می‌توانند پخش شوندگی، چسبندگی و نفوذ آفت‌کش‌ها و کودها را افزایش داده و در نتیجه اثربخشی آنها را بیشتر کنند. ادجوانت‌ها به کشاورزان کمک می‌کنند تا علی رغم کاهش مصرف آفت‌کش‌ها، موفق به کنترل آفات و عوامل بیماری‌زا، مدیریت علف‌های هرز و حفاظت از محصول کشاورزی شوند.

با توجه به اینکه انتظار می‌رود جمعیت جهان تا سال 2050 به 9.7 میلیارد نفر برسد افزایش قابل توجه تولید مواد غذایی، امری ضروری به نظر می‌رسد. ادجوانت‌ها با افزایش کارایی آفت‌کش‌ها و کودها، نقش مهمی در به حداکثر رساندن عملکرد محصولات کشاورزی و بهبود امنیت غذایی دارند.

با افزایش نگرانی‌ها در مورد آلودگی زیست محیطی ترکیبات شیمیایی به کاربرده شده در تولید محصولات کشاورزی، تلاش‌های زیادی در راستای کاهش اثرات زیست محیطی کودها و آفت‌کش‌های شیمیایی کشاورزی در حال انجام است. ادجوانت‌ها با امکان استفاده دقیق و کارآمد از ترکیبات شیمیایی و به حداقل رساندن استفاده از آنها‌، به دستیابی به این امر کمک می‌کنند.

جمع‌بندی

کاربرد روش‌های مدیریت تلفیقی آفات و بیماری‌ها که ترکیبی از استفاده از ابزارها و راهکارهای غیرشیمیایی و شیمیایی برای کنترل آفات و بیماری‌ها می‌باشد، تقاضا برای ادجوانت‌ها را افزایش خواهد داد. ادجوانت‌ها اثربخشی آفت‌کش‌های غیرشیمیایی را افزایش می‌دهد و این موضوع، ادجوانت‌ها را به بخش جدایی ناپذیر برنامه‌های مدیریت تلفیقی آفات و بیماری ها تبدیل می‌کند.

به دلیل نیاز بخش کشاورزی به شیوه‌های کشاورزی پایدار و کارآمد، بازار ادجوانت‌های کشاورزی در حال گسترش است. از آنجایی که تقاضای جهانی برای غذا همچنان در حال افزایش است، ادجوانت ها نقش حیاتی در افزایش عملکرد و کارآیی کودها و آفت‌کش‌های کشاورزی، کاهش اثرات زیست محیطی و تضمین امنیت غذایی ایفا خواهند کرد. با نوآوری مداوم، حمایت نظارتی و افزایش آگاهی کشاورزان، آینده ادجوانت‌های کشاورزی روشن به نظر می‌رسد. با استفاده از پتانسیل ادجوانت‌های کشاورزی‌، می‌توانیم فرصت‌های جدیدی را در حفاظت از محصولات کشاورزی، مدیریت آفات و بیماری‌ها و افزایش بهره‌وری ایجاد کنیم و راه را برای آینده‌ای سبزتر و مرفه‌تر هموار کنیم.

پیش بینی هوا در کشاورزی

(یاشار غلامی)

مقدمه

در حالی که جهان به مواجهه با گرمایش جهانی، تغییرات اقلیم و اثرات ویران‌گر آن بر تولید مواد غذایی جهانی ادامه می‌دهد، لزوم پیش‌بینی هوا باید به عنوان یک مسئله بسیار مهم مد نظر قرار گیرد. یک مثال عالی از این موضوع، مشکلات کشاورزی که در آفریقا به وجود آمده است و ناشی از تغییرات اقلیمی با الگوهای ناپیوسته در بارش می‌باشد.

علاوه بر این، یک گزارش از موسسه منابع جهانی نشان می‌دهد که تا سال 2050 به علت آتش‌سوزی، توفان‌، گردباد و سیل‌های مداوم، تولید محصولات کشاورزی جهانی ممکن است به میزان 17 درصد کاهش یابد، زیرا زمین‌های حاصلخیز زیادی به خاطر این حوادث آسیب دیده‌اند و خاک را از مولفه های تغذیه‌ای آن برای کشاورزی پایدار خالی کرده‌اند.

به عنوان نتیجه، کشاورزی مدرن از طریق پیشرفت سریع فناوری از جمله کشاورزی دقیق، فرصتی را برای تقویت کشاورزان مدرن با مهارت‌ها و دانش فنی لازم ایجاد می‌کند تا با استفاده از پیش‌بینی هوا، وضعیت مزرعه خود را بهبود بخشند. پیش بینی هوا سبب می‌شود تا بتوان خسارت ناشی از شرایط آب و هوای نامطلوب را تا حد امکان کاهش داد.

پس بتوان هوا را به دقت پیش‌بینی کرد، می‌توان با این گونه شرایط نامطلوب مقابله و اقدامات مورد نیاز را در زمان مناسب انجام داد.

پیش‌بینی آب و هوا در کشاورزی به چه معناست؟

پیش‌بینی هوا در کشاورزی به پیش‌بینی شرایط جوی یک منطقه در زمان مشخصی اشاره دارد تا سازگاری یا ناسازگاری آن برای فعالیت‌های کشاورزی مشخص گردد. این کار در کشاورزی از ارتباط بین شرایط پایدار جوی مانند بارش، تابش نور خورشید، دما، رطوبت، هوا و محصولات فراوان به وجود آمده است.

بنابراین، به عنوان یک کشاورز خرد، توانایی پیش‌بینی هوا با توسعه مهارت‌های عملی پیش‌بینی هوا، به شما در اتخاذ تصمیمات آگاهانه درباره عملیات مزرعه کمک می کند و شما را به یک کشاورز موفق تبدیل می‌کند؛ فرقی هم نمی کند که با محصولات زراعی سر و کار داشته باشید یا پرورش دهنده دام باشید. به عنوان مثال، پیش‌بینی هوا به شما این امکان را می‌دهد که عملیات مزرعه خود را به درستی برنامه‌ریزی کنید، از جمله کاشت، آبیاری، مصرف کود، برداشت یا جفت‌گیری دام؛ زیرا کشاورزی به طور کلی بیشترین وابستگی را به فصل‌ها و هوا دارد.

یکی از مزایای پیش‌بینی هوا قابلیت پیشگیرانه آن است، که کشاورزان را با دانش تغییرات اقلیمی یک منطقه، قبل از وقوع آنها مجهز می‌کند! قبلاً، کشاورزان به احساسات، تجربیات گذشته و توانایی مشاهده و درک خود اعتماد می‌کردند تا هوا را پیش‌بینی کنند. نتیجه این بود که به دلیل تصمیم‌گیری نادرست، زیان‌های قابل توجهی را تجربه می‌کردند. دقت پایین این روش‌ها به علت تغییرات مکرر و پیش‌بینی‌ناپذیر در هوا که ناشی از تغییرات اقلیم است، به چالش کشیده شده است. یک مثال بر این امر افزایش شرایط جوی بسیار نامساعد مانند طوفان‌ها، سیلاب‌ها و خشکسالی‌ها است که در زیر‌ساهارایی آفریقا از سال 2010 تا 2020 دیده شد.

چرا لازم است که شرایط آب و هوایی آینده یک منطقه را در یک زمان مشخص بدانیم؟

مزیت اصلی پیش‌بینی شرایط هوایی یک منطقه در زمان مشخص، اتخاذ تصمیمات صحیح در کشاورزی است. آگاهی قبلی از شرایط هوایی به شما کمک می‌کند تا انتخاب‌هایی داشته باشید که هزینه‌ها را کاهش دهید و عایدی و سود محصولات کشاورزی را بیشینه سازید. به این ترتیب، به عنوان یک کشاورز، آسیب‌پذیری شما در برابر عوامل محیطی کاهش می‌یابد. به همین ترتیب، درک اهمیت پیش‌بینی هوا برای افزایش تولید کشاورزی حیاتی است، زیرا بر رشد، توسعه، و عملکرد محصولات تأثیر می‌گذارد. از طرف دیگر، عدم توانایی کشاورز در پیش‌بینی هوا می‌تواند از طریق ایجاد آسیب‌های فیزیکی، فرسایش خاک، و موارد مشابه، باعث اختلال در عملکرد گیاهان و حیوانات شود.

انواع پیش‌بینی هوا

به عنوان یک کشاورز خرد، دانستن انواع مختلف پیش‌بینی هوا به شما امکان می‌دهد تا با سهولت از ابزارهای در دسترس خود برای تجزیه و تحلیل پارامترهای هواشناسی کشاورزی استفاده کنید، از جمله تخمین بارش جوی، دما و داده‌های تاریخی، تا به درستی عملیات مزرعه خود را برنامه‌ریزی کنید.

برخی شرکت ها، تجزیه و تحلیل هواشناسی کشاورزی و پیش‌بینی با دقت بالا را از طریق وسایل زیر ارائه می‌دهند:

• استفاده از شبکه سنسورها و ایستگاه های هواشناسی به صورت جهانی
• تجزیه و تحلیل توپوگرافی محلی
• الگوریتم پیشرفته پردازش داده

در زیر انواع پیش‌بینی هوا در امور کشاورزی آورده شده است.

پیش‌بینی فوری

پیش‌بینی فوری، متغیرهای هوایی فعلی را در بازه زمانی صفر تا سه ساعت توصیف می‌کند. این نوع پیش‌بینی یک مجموعه کامل از متغیرهای پیچیده را ارائه می‌دهد، از جمله رطوبت نسبی، دما، سرعت و جهت باد، تشعشع خورشیدی، و نوع و مقدار بارش ابر. اهمیت پیش‌بینی هوا با پیش‌بینی فوری در تغییرات لحظه‌ای متغیرهای جوی به صورت زمان واقعی است.

پیش‌بینی هوا در بازه زمانی کوتاه

پیش‌بینی هوا در بازه زمانی کوتاه یک تا دو روز اعتبار دارد، بیشتر از 12 ساعت، تا 72 ساعت ادامه دارد و به شدت بر روی روال‌های روزانه کشاورزان خرد برای تولید محصول تأثیر می‌گذارد. این پیش‌بینی یک مجموعه نسبتاً کامل از متغیرها را معرفی می‌کند، همانند پیش‌بینی فوری.

پیش‌بینی هوا در بازه زمانی متوسط

پیش‌بینی هوا در بازه زمانی متوسط سه تا چهار روز ادامه دارد و تا دو هفته می‌رسد. این نوع پیش‌بینی‌ها معمولاً برای تصمیم‌گیری‌های استراتژیک که برای برنامه‌ریزی و توسعه کشاورزی تاثیرگذاراند، ایجاد می‌شوند. در صورت عدم دقت در انجام آنها، منجر به عواقب مخرب جدی برای کشاورزان می‌شود.

پیش‌بینی هوا در بازه زمانی بلند

پیش‌بینی هوا در بازه زمانی بلند به دلیل مدت اعتبار گسترده از ده روز تا چهار هفته به این نام معروف است و به عنوان معمولی‌ترین پیش‌بینی‌ها دسته بندی می‌شود. این پیش‌بینی معمولاً به محدوده‌ای از متغیرهای ضروری مانند دما و بارش محدود می‌شود. به علاوه، پیش‌بینی هوا در بازه زمانی بلند برای برنامه‌ریزی فصلی، انتخاب نوع محصول، توزیع ورودی‌های مزرعه، ترتیب برداشت و موارد مشابه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دلایل اهمیت پیش‌بینی هوا در کشاورزی

اهمیت پیش‌بینی هوا در کشاورزی مختص به افزایش تولید محصولات، رشد دام‌ها و تولید درآمد نیست. پیش‌بینی هوا برای کشاورزان کاربردهای متنوعی دارد، برخی از مزایایی که کمتر به آن ها ‌توجه شده است به شرح زیر هستند:

زمان مورد نیاز کود

کودها از ترکیب عناصر شیمیایی ساخته شده‌اند، برخی از آن‌ها به آب حساس نیستند و برخی با آن تعارض دارند. به همین دلیل، با استفاده از پیش‌بینی هوا، کشاورزان می‌توانند بهترین زمان برای استفاده از کودها در مزرعه‌های خود را بدانند. خاک نباید آنقدر خشک باشد که از ورود کود جلوگیری شود و نباید به حدی مرطوب باشد که منجر به هدر رفت کود شود تا اثر بهینه کود بیشتر شود. پیش بینی دقیق آب و هوا دقیقا زمان مناسب برای کوددهی را مشخص می کند.

کنترل آفات

آفات یک تهدید مهم برای مزارع پربار هستند و مانع رشد گیاهان شده و بر محصول نهایی تأثیر منفی می‌گذارند. با این حال، اقدامات کنترل آفات شما چه کاربردی دارند وقتی هوا همکاری نکند؟ ممکن است شما از آفتکش استفاده کرده باشید اما باران شدید آن را بشوید و کلیه هزینه هایی که انجام داده اید هدر رود. همچنین برخی از بادها ممکن است آفات را از مناطق همجوار به مزرعه شما بیاورند. به همین دلیل، پیش‌بینی هوای صحیح، شما را در پیش‌بینی زمان حمله آفات و بهترین زمان برای اجرای اقدامات کنترل آفات برای نتایج بهینه هدایت خواهد کرد.

کار در زمین

برخی از روزها برای انجام کار در زمین مناسب‌تر هستند. به عنوان مثال، خاک‌های خشک و خشن در روزهای گرم سخت‌تر شخم می شوند ، در حالی که زمین‌های کافی رطوبت، آسان‌تر برای کار هستند. این مثال نشان میدهد که قابلیت انجام کار در زمین وابسته به اطلاعات هواشناسی میدانی است که از طریق پیش‌بینی هوا بدست می آید که شما را در هنگام انجام کار در مزرعه هدایت می‌کند و به شما این امکان را می‌دهد که برنامه‌ریزی بهتری برای برنامه‌های روزانه کاری مزرعه‌تان داشته باشید.

بهبود روش آبیاری 

استفاده مصنوعی از آب برای افزایش تولید کشاورزی، آبیاری نام دارد. با این حال، به دلیل تأثیر مخرب تغییرات اقلیم و گرم‌شدگی جهانی، بدون زمان‌بندی صحیح، ممکن است بخش بیشتر رطوبتی که ایجاد می کنید را از طریق تبخیر-تعرق ناشی از دما و تابش خورشید یا دوره‌های طولانی خشکسالی دست بدهید. این به این معناست که پیش‌بینی هوا می‌تواند کمک کند تا از چنین وضعیت‌هایی، از تلاش بیهوده جلوگیری شود و آبیاری به زمان های مناسب تری موکول شود.

دانلود فصلنامه