نقش کلیدی فسفر در رشد گیاه

کود فسفر چیست؟

گیاه برای رشد و نمو نیاز به سه عنصر اساسی نیتروژن، فسفر و پتاسیم دارد. در صورت عدم وجود هر کدام از این عناصر گیاه می‌تواند بازدهی خود را از دست دهد ودر نهایت از بین برود. در نتیجه کشاورزان در صورتی که متوجه کمبود هر کدام از این عناصر در خاک گیاه شوند برای رفع کمبود آن از کودهای مختلفی استفاده می‌نمایند.

اهمیت عنصر فسفر برای گیاهان

فسفر نقشی مهم در تشکیل بافت‌های جدید گیاهان و تقسیم سلولی دارد. این عنصر سبب رشد مناسب ریشه و بهبود میوه دهی آن می‌شود. علاوه بر این، عنصر فوق می‌تواند در انتقال انرژی در گیاهان نقش ویژه‌ای داشته باشد.

همانند سایر موجودات زنده گیاهان نیز از وابستگی به فسفر مستثنی نمی‌باشند. به منظور رشد طبیعی گیاه ، فتوسنتز، ذخیره و انتقال انرژی نقش این عنصر بسیار پررنگ می‌باشد. بدون وجود فسفر کافی ، گیاهان قادر به انجام چرخه زندگی خود همانطور که انتظار می‌رود نخواهند بود. فسفر یک جزء مهم DNA است که شامل اطلاعات ژنتیکی همه موجودات زنده است. همچنین این عنصر بخش مهمی از RNA است که کد ژنتیکی ساخت پروتئین و سایر ترکیبات مورد نیاز برای تشکیل ساختار گیاهان را می‌خواند.

به طور کلی ساختار DNA و RNA از فسفر تشکیل شده است و همین امر موجب می‌شود که گیاه برای ادامه ی حیات به این عنصر وابستگی بیشتری داشته باشد.

علاوه بر این فسفر برای اجزای ATP بسیار مهم است. ATP در طول فتوسنتز تشکیل می شود و فسفر بخشی از ساختار آن را تشکیل می دهد. ATP از زمان رشد تا بلوغ در گیاهان وجود دارد. این ماده می‌تواند سبب پردازش مواد مغذی برای رشد گیاه شود.

بنابراین با توجه به دلایل فوق لازم است توجه داشته باشید که حتما در صورتی که خاک گیاه از کمبود این عنصر رنج می برد برای رفع کمبود آن از کود فسفر مانند دی آمونیوم فسفات، مونو آمونیوم فسفات ، مونو پتاسیم فسفات و… استفاده نمایید.

چه موقع به کمبود فسفر در گیاه شک کنیم؟

باید بدانید که اغلب، کمبود فسفر در گیاه مشهود نمی‌باشد. با این حال اگر گیاه به خوبی رشد نمی‌کند و یا برای رسیدن به بلوغ زمان زیادی را صرف می‌کند می‌توان به کمبود این عنصر تا حدودی پی‌برد. با این حال برخی علائم در اوایل فصل که دمای خاک کم است آشکار می‌شود.

اولین نشانه عدم رشد گیاه می‌باشد. ریشه‌ها به خوبی رشد نمی‌کنند، برگها ممكن است ضعیف شوند و در صورت کمبود شدید لكه‌هایی بر روی آنها به وجود آید و یا نوک برگ ها سوخته به نظر برسد.

از آنجایی که فسفر در گیاهان متحرک است ، برگهای مسن‌تر ابتدا شروع به نشان دادن علائم می‌کنند این برگ‌ها ممکن است سبز تیره یا رنگ آبی تیره به نظر برسند و یا به رنگ سبز مایل به بنفش تغییر رنگ پیدا نمایند.

بعضی از برگها ممکن است زرد شوند. در برخی گیاهان مانند ذرت ممکن است حاشیه برگها و ساقه های پایین آن ها به رنگ قرمز یا بنفش تغییر رنگ پیدا نماید.

در برخی گیاهان مانند گوجه فرنگی ، کاهو ، ذرت و برنج ممکن است رنگ بنفش روی ساقه ها و قسمت زیرین برگ ها قابل مشاهده باشد.

در گیاه توت فرنگی معمولا برگ های توت فرنگی از بیرون به رنگ قرمز یا قهوه ای-قرمز به نظر می‌رسند.

توجه نمایید که کمبود این عنصر می‌تواند منجر به سایر کمبود عناصر مغذی گیاهان نیز شود. به عنوان مثال در حبوبات کمبود عنصر فسفر می تواند منجر به کمبود عنصر نیتروژن شود. زیرا این عنصر بر تثبیت نیتروژن توسط باکتری ها نقش به سزایی دارد و سبب کاهش عملکرد و پایین آمدن کیفیت گیاه می‌شود.

انواع فسفر در خاک: آلی و معدنی

فسفر موجود در خاک به صورت آلی یا معدنی وجود دارد. فسفر آلی از بقایای گیاهان و حیوانات به دست می‌آید و برای قابل استفاده شدن نیاز به فعالیت میکروبی دارد .

اما فسفر معدنی  P با کلسیم ، منیزیم ، آهن ، آلومینیم و مواد معدنی خاک رس ترکیب می‌شود. بقایای گیاهی و جانوری حاوی فیتین، فسفاتهای قند ، فسفولیپیدها و اسیدهای نوکلئیک هستند که تجزیه می‌شوند و می‌توانند فسفات معدنی را تشکیل دهند و آن ها را با عناصر معدنی ترکیب نمایند.

تقریبا 15 تا 80 درصد فسفر خاک بسته به ماهیت و ترکیب خاک به صورت فسفر ارگانیک دارد. هر دوی این گروه از فسفر تا با کمک فسفاتاز ها طی پردازش میکروبی قرار نگیرند نمی‌توانند توسط گیاه مورد استفاده قرار بگیرند.

انواع کود فسفر کدامند؟

در صورتی که پس از آزمایش‌های خاک شناسی مطمئن شدید که گیاهتان از کمبود این عنصر رنج می‌برد لازم است تا از کودهای فسفاته مانند دی آمونیوم فسفات ، مونو آمونیوم فسفات ، مونو پتاسیم فسفات و… برای رفع این مشکل استفاده کنید.