مقدمه
انسان برای ادامه حیات خود به مواد غذایی نیاز دارد که در اثر وجود آب و خاک به دست می‌آید. پدیده فرسایش عاملی است که وجود آب و خاک را به مخاطره می‌اندازد و همواره آنها را از بین می‌برد. این پدیده اجتناب ناپذیر می‌باشد و نمی‌توان آن را کاملا از بین برد ولی فعالیت‌های انسان می‌تواند آن را تشدید نموده یا کاهش دهد و آثار آن در درازمدت محسوس خواهد بود.
به دلیل کاهش محصول در پی افزایش فرسایش باید از زمین به گونه‌ای استفاده کرد که در آن فرسایش کمتر به وجود بیاید. به هر حال فرسایش یک پدیده دایمی می‌باشد ولی در صورتیکه میزان آن کمتر از میزان خاک تشکیل شده باشد بحرانی نیست.
در حالت طبیعی حدود 300 سال طول میکشد تا 25 میلیمتر خاک سطحی تشکیل شود که این مقدار بسیار کمتر از میزان خاک فرسایش یافته می‌باشد. عوامل موثر در فرسایش شامل آب و باد می باشد. عوامل موثر در فرسایش آبی عبارتند از عوامل اقلیمی، فرسایش پذیری خاک، شیب زمین، پوشش گیاهی و نحوه بهره برداری از اراضی. عوامل موثر در فرسایش بادی عبارتند از خصوصیات خاک، آب و هوا، پوشش گیاهی، زبری سطح خاک، پستی و بلندی و طولی از زمین که در معرض باد قرارمی‌گیرد.
روش کاهش فرسایش خاک
از جمله راهکارهای کاهش فرسایش میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- حفظ پوشش گیاهی سالم و چند ساله
- مالچ پاشی
- کاشت یک محصول پوششی مناسب مانند چاودار زمستانه در باغ های سبزیجات
- کاشت درختان و گیاهان جدید و جنگل کاری
- تناوب زراعی
- تراس بندی زمینهای کشاورزی
- ساخت سدها و مدیریت خاکریزها و…
عوامل مؤثر در فرسایش آبی خاک
عوامل موثر در فرسایش آبی خاک، عوامل اقلیمی می‌باشد که باران، تگرگ، برف یخبندان، دما و باد را شامل می‌شود.
ازمهمترین خصوصیات باران که در فرسایش خاک موثر است میتوان به مقدار و شدت بارندگی، اندازه قطرات و سرعت باران اشاره کرد.
مقدار باران معمولا بر حسب میلیمتر یا سانتیمتر توسط باران سنج تعیین می‌گردد. شدت بارندگی عامل مهمی در فرآیند فرسایش می‌باشد. زمانیکه شدت بارندگی زیاد باشد خاک توانایی جذب آن را نداشته در نتیجه نزولات بصورت هرز آب هدر می‌رود.
باران را بر حسب شدت بارندگی آن به 4 دسته ملایم(<6 میلیمتر در ساعت)، متوسط (12-6 میلیمتر در ساعت)، تند(50-12 میلیمتر در ساعت) و شدید(>50 میلیمتر در ساعت) تقسیم می‌کنند.
حداقل قطر قطره باران معمولا حدود 0.2 میلیمتر و حداکثر قطر آن 5 میلیمتر می باشد. در یک بارندگی اندازه قطرات به یک اندازه نمی‌باشد و از کوچک تا بزرگ تغییر می‌کند.
نحوه توزیع اندازه قطرات باران از نظر فرسایش خاکها اهمیت دارد. ایجاد فرسایش بارانهایی با قطرات درشت‌تر بیشتر از بارانهایی با قطرات ریزتر می‌باشد.
قدرت فرسایش باران در مراحل مختلف رشد گیاه متفاوت است. ریزش باران شدید بر روی زمین شخم خورده و یا تازه کشت شده، فرسایش شدیدی در پی دارد. در حالیکه بارانی با همین شدت، پس از رشد گیاه معمولا فرسایش کمتری ایجاد می‌کند. لذا جهت حفاظت خاک، باید از گیاهانی استفاده کرد که فاصله زمانی بین کاشت آن تا زمانیکه گیاه، سطح قابل توجهی از خاک را بپوشاند کوتاه باشد.
