فهرست مطالب
مقدمه
افزایش تولید محصولات کشاورزی از اصلی‌ترین اهداف آبیاری است. در آبیاری، رطوبت خاک باید در حدی نگه داشته شود که گیاه دچار کمبود آب نشود. کمبود رطوبت در خاک به اندازه رطوبت بیش از اندازه خاک، همان قدر برای گیاه مشکل‌ساز است. بنابراین نباید در آبیاری زیاده‌روی کرد، زیرا گیاه از رطوبت بیش از اندازه آسیب می‌بیند و عملکرد محصول پایین می‌آید. هدف از آبیاری در بعضی موارد می‌تواند کنترل دمای هوا، رطوبت هوا و کاهش آفات و بیماری‌های گیاهی باشد.
انواع روش‌های آبیاری
روش‌های آبیاری را می‌توان به دو دسته کلی آبیاری سطحی و آبیاری تحت فشار طبقه‌بندی کرد. اصلی‌ترین تفاوت بین روش‌های آبیاری سطحی و تحت فشار، نوع نیروی به کار رفته برای توزیع آب در مزرعه است. در آبیاری سطحی، آب به کمک نیروی جاذبه زمین یا نیروی ثقل در روی زمین پخش می‌شود. به همین دلیل به آن” آبیاری ثقلی” نیز گفته می‌شود. در آبیاری تحت فشار از پمپ و لوله برای انتقال آب و از آبپاش‌ها یا قطره‌چکان‌ها برای پخش آب در سطح مزرعه استفاده می‌شود که بر روی لوله‌ای به نام لوله جانبی قرار دارند.
همچنین بخوانید درباره ی آبیاری مزارع آب بر
روش‌های آبیاری سطحی
آبیاری سطحی قدیمی‌ترین و گسترده‌ترین روش آبیاری است که به آن آبیاری سنتی نیز گفته می‌شود. سه روش عمده آبیاری سطحی شامل آبیاری نواری، آبیاری کرتی و آبیاری جویچه‌ای است.
مزایای آبیاری سطحی
- سادگی و عدم نیاز به دستگاه و تجهیزات پیچیده
- هزینه سرمایه‌گذاری اولیه کم
- عدم صرف انرژی
معایب آبیاری سطحی
- در مواردی که شیب زمین زیاد است نمی‌توان از این روش آبیاری استفاده کرد و باید زمین تسطیح یا شیب‌بندی شود که هزینه زیادی دارد.
- آبیاری سطحی برای خاک‌های سبک و شنی مناسب نیست.
- آبیاری سطحی به نیروی کار بیشتری نسبت به روش‌های آبیاری تحت فشار نیاز دارد.
- راندمان آبیاری سطحی پایین است که باعث هدر رفت آب می‌شود.
- آبیاری سطحی نیاز به دبی آب بالایی دارد.
روش‌های آبیاری تحت فشار
روش‌های آبیاری تحت فشار به دو دسته کلی آبیاری بارانی و آبیاری قطره‌ای تقسیم‌بندی می‌شوند. در آبیاری بارانی، آب به صورت قطرات مشابه باران از آبپاش‌ها خارج شده و بر روی گیاه و زمین کشاورزی می‌بارد ولی در روش آبیاری قطره‌ای، آب از قطره‌چکان‌ها به صورت قطره‌ای خارج می‌شود.
تفاوت دیگر بین روش‌های آبیاری بارانی و قطره‌ای در مساحت خیس شده زمین است. به طوری که در آبیاری بارانی تمام مزرعه آبیاری می‌گردد اما در آبیاری قطره‌ای تنها محدوده اطراف گیاه آبیاری می‌شود. این روش آبیاری باعث مصرف کمتر آب و افزایش راندمان آبیاری نسبت به سیستم‌های آبیاری بارانی می‌شود. همچنین در سیستم‌های آبیاری بارانی به فشار آب بیشتری نسبت به سیستم‌های آبیاری قطره‌ای نیاز است.
مزایای آبیاری تحت فشار
- راندمان بالا در آبیاری
- بالا بردن کیفیت و کمیت محصولات تولیدی کشاورزی
- یکنواختی پخش آب در سطح زمین
- نیاز به نیروی کارگری کمتر
- امکان پخش کود یا سم همزمان با آبیاری
- قابلیت آبیاری در زمین‌های ناهموار و شیب‌دار که نمی‌توان به روش آبیاری سطحی آن‌ها را آبیاری کرد.
- امکان استفاده از آبیاری تحت فشار برای کنترل دمای هوا در مواقع یخبندان یا گرمازدگی
انواع روش‌های آبیاری قطره‌ای
سیستم‌های آبیاری قطره‌ای را می‌توان در چهار دسته زیر قرار داد:
- آبیاری قطره‌ای (Drip irrigation)
- آبیاری اسپری (Spray irrigation)
- آبیاری بابلر (Bubbler irrigation)
- آبیاری زیرسطحی (Subsurface irrigation)
آبیاری قطره‌ای
در این روش آب با شدت کم و به صورت قطره‌ای بر روی سطح خاک اعمال می‌شود و خاک اطراف گیاه را مرطوب می‌کند. در انتهای سیستم قطره‌ای می‌توان از انواع قطره‌چکان‌ها، نوارتیپ و یا لوله‌های قطره‌چکان‌دار استفاده کرد.
آبیاری اسپری
در این روش آب به صورت اسپری بر روی خاک پاشیده می‌شود و محیط اطراف درخت را آبیاری می‌کند.
آبیاری بابلر
در آبیاری بابلر آب در شدت جریان کم به صورت حبابی بر روی خاک اطراف گیاهان اعمال می‌شود.
آبیاری زیرسطحی
در این روش محل خروج آب، زیر سطح خاک قرار دارد. لوله‌های جانبی آبیاری قطره‌ای زیرسطحی در عمق حدوداً 60-10 سانتی‌متری خاک قرار دارند و آبیاری در زیر سطح خاک صورت می‌گیرد که باعث به حداقل رسیدن تبخیر آب، صرفه‌جویی در مصرف آب و کنترل علف‌های هرز می‌شود. همچنین این سیستم موجب کاهش رطوبت محیط زیرین گیاه شده که در کاهش بیماری‌های قارچی مؤثر است. در این روش آبیاری بهتر است فواصل آبیاری کوتاه باشند.
همچنین بخوانید درباره ی کیفیت آبیاری
