گندم | صفر تا صد کشت

مقدمه

گندم به احتمال زیاد نخستین گیاهی است که توسط اسنان کشت شده است. گندم علاوه بر آنکه کشت ساده دارد، می‌تواند در مناطق مختلف دنیا كه داراي شرايط آب و هوايي متفاوت هستند تطابق یابد. این گیاه که مهمترین گیاه زراعی به شمار می‌آید، غذای اولیه و اصلی اغلب مردم جهان نیز می‌باشد.

اين گياه 10 الي 15 هزار سال قبل از ميلاد در خاورميانه كشت مي‌شده ولي به طور دقیق این كه چه تاريخي و توسط چه كسي شناخته شده است مشخص نیست. مركز اصلي گندم اوليه سوريه و فلسطين بوده و از اين دو نقطه به مصر و بين النهرين و سپس به ايران آمده و از طريق ايران به هندوستان، تركمنستان، چين و روسيه و سرانجام به اروپا و ساير كشورهاي جهان برده شده است. اين گياه 6500 سال قبل از ميلاد در مناطق آسيا مانند ايران، عراق، هندوستان و اطراف درياي مديترانه وجود داشته و حدود 3000 سال قبل از ميلاد در چين كشت مي‌شده.

تولید گندم به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات غذایی جهان، نقش بسیار مهمی در امنیت غذایی و اقتصاد جهانی ایفا می‌کند. این کشورها با ترکیبی از زراعت مدرن، تکنولوژی و شرایط زیستی مناسب، به تولید گندم به مقیاس بزرگ پرداخته و نقش مهمی در تأمین نیازهای جهانی به این محصول اساسی دارند. از کل تولید گندم در جهان، حدود 75% برای تولید نان، 10% برای مصارف صنعتی و 15% به‌عنوان بذر برای کشت در سال‌های بعدی مصرف می‌شود.

تولید گندم تقریباً 31% از کل محصولات زراعی را در جهان شامل می‌شود. این گیاه نه تنها به عنوان غذای اصلی انسان‌ها، بلکه به عنوان غذای حیوانات و پرندگان نیز نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. در دهه‌های اخیر، کشورهای اروپایی سطح زیر کشت گندم را کاهش داده‌اند، اما با افزایش عملکرد در واحد سطح، تولید گندم همچنان به‌صورت مؤثر ادامه یافته است.

درباره اصلاح گندم، تاکنون مدرک دقیقی وجود ندارد. طبیعت در این فرایند دخالت داشته و با گذر زمان، تغییراتی در گندم اتفاق افتاده و هیبریداسیون طبیعی در بین ارقام مختلف رخ‌داده است. در ایران، هیبریداسیون گندم در سال 1309 در کرج و ورامین بین دو رقم عطائی و شاه‌پسند انجام گرفت.

برترین تولیدکننده‌های گندم در جهان

چین: چین یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گندم در جهان است. این کشور به دلیل دارا بودن تنوع اقلیمی و ساختار زراعی گسترده، تولید بسیار زیادی از گندم دارد.

 ‌هند: هند نیز یکی از کشورهای پیشرفته در تولید گندم است. زراعت و کشاورزی در هند یکی از بخش‌های اصلی اقتصاد این کشور محسوب می‌شود.

‌‌روسیه: روسیه جزء بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گندم در قاره اروپا و جهان است. ظرفیت زیاد این کشور در تولید گندم به دلیل وسعت سرزمین و شرایط آب‌وهوایی متنوع آن است.

‌‌فرانسه:‌‌ فرانسه یکی از کشورهای اروپایی برتر در تولید گندم است. تاریخچه طولانی کشاورزی و زراعت این کشور نقش مهمی در تولید گندم باکیفیت بالا ایفا می‌کند.

 ‌‌آمریکا (ایالات متحده):‌‌ آمریکا نیز یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گندم در جهان است. مناطق مختلف این کشور با شرایط آب‌وهوایی متنوع، این امکان را فراهم کرده که آمریکا تنوع گسترده‌ای در تولید گندم داشته باشد.

اوکراین، پاکستان، آرژانتین، برزیل، ترکیه، قزاقستان، نیجریه، پرو، کانادا، آلمان، انگلیس، آفریقای جنوبی، ایتالیا، بلژیک، ایران، استرالیا، اتیوپی، مکزیک، هلند و سوییس از دیگر تولید کنندگان گندم در جهان هستند.

تولید گندم در ایران

ایران یکی از کشورهای مهم تولیدکننده این محصول در جهان است. طبق آخرین آمار منتشره گندم آبی رتبه دوم میزان تولید و گندم دیم رتبه اول تولید در کشور را دارا است.

مجموع تولید گندم در کشور 13.28 میلیون تن است. تولید گندم آبی حدود 8.81 میلیون تن با سهم 11.18 درصد از کل میزان تولید محصولات زراعی آبی است. استانهای خوزستان با سهم 17.83 درصدی، فارس با سهم 10.56 درصدی، خراسان رضوی با سهم 8.54  درصدی، کرمانشاه با سهم ‌‌6.31 درصدی وگلستان با سهم 6.09 درصدی در رتبه‌های اول تاپنجم تولیدکنندگان گندم آبی کشور قرار دارند. این پنج استان جمعا در حدود 49.34 درصد از کل تولید گندم آبی کشور را تامین می‌کنند. میزان تولید دیم گندم 4.47 میلیون تن با سهم 74.98 درصد از کل میزان تولید محصولات زراعی دیم بوده است. استانهای کردستان با سهم 15.23درصدی، گلستان با سهم 12.10درصدی، آذربایجان شرقی با سهم 12.03درصدی، آذربایجان غربی با سهم 9.12 درصدی و کرمانشاه با سهم 7.61  درصدی در رتبه‌های اول تا پنجم تولیدکنندگان گندم دیم کشور قرار دارند. این پنج استان جمعا در حدود 56.10 درصد از کل تولید گندم دیم کشور در این سال را تامین می‌کنند.

سطح برداشت این محصول در مجموع 6.90 میلیون هکتار است که در تولید آبی شامل  2.36 هکتار و در تولید دیم 4.53 هکتار می‌باشد. بیشترین سهم برداشت به ترتیب متعلق به استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و همدان می‌باشد.

عملکرد این محصول نیز در کشت آبی 3718 و در کشت دیم 986 کیلوگرم در هکتار است.

جدول زیر سطح‌، میزان تولید و‌ عملکرد‌ در‌ هکتار‌ محصول‌ گندم‌ به‌ تفکیک استان‌ها را نشان می‌دهد.

سطح‌، میزان تولید و‌ عملکرد‌ در‌ هکتار‌ محصول‌ گندم‌ به‌ تفکیک استان‌

اهميت و ارزش غذايي گندم

اهمیت و ارزش غذایی گندم بسیار بالاست و این محصول به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تأمین انرژی و پروتئین برای انسان‌ها محسوب می‌شود.

بیشتر آرد گندم به تولید نان می‌رسد. نان به عنوان یکی از مواد اصلی خوراکی انسان‌ها از قرن‌ها استفاده شده و حدود 60 تا 80 درصد انرژی غذایی را تأمین می‌کند. آرد گندم به دلیل داشتن گلوتن، خاصیت‌های فیزیکی و شیمیایی مناسبی دارد. گلوتن موجود در گندم مواد پروتئینی، چربی، نشاسته و خاکستر را در خود جای‌داده است.

گندم از لحاظ پروتئینی بسیار غنی است، به‌ویژه سبوس گندم. این پروتئین‌ها برای ساخت و تعمیر بافت‌های بدن انسان بسیار مهم هستند. طبق گزارش‌های سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل (FAO)، حدود 40 میلیون تن از کل مصرف سالانه 85 میلیون تن پروتئین در جهان از غلات، به خصوص گندم تأمین می‌شود.

کاه گندم برای تغذیه دام‌ها، بستر دام‌ها، صنایع کاغذسازی و پوشش ساختمان‌ها به عنوان سوخت نیز به کار می‌رود.

مهم‌ترين موادي كه در دانه و کاه گندم وجود دارند به شرح ذیل است:

مواد تشكيل‌دهنده	دانه/ صد	كاه/ صد
آب	12-15	12-15
نشاسته و قند	57-72	20-30
مواد ازت	8-25	1.5-2
چربي	1.5-2	1.5-2
سلولز	1-2	30-50
نمك‌هاي معدني	1-2	4-5

پروتئین، به‌خصوص گلوتن، به عنوان ماده اصلی و اساسی دانه گندم، نقش بسیار مهمی در تأمین انرژی و تغذیه انسان‌ها، حیوانات، و گیاهان دارد. گلوتن که از گلیادین و گلوتلین تشکیل شده است، از نظر ترکیب شیمیایی پروتئینی، یک خاصیت منحصربه‌فرد دارد.

تأثیرات گلوتن در دانه گندم عبارت‌اند از:

‌‌‌‌پشتیبانی از رشد و نمو: پروتئین‌های موجود در گلوتن در فرایندهای رشد و نمو بسیار مؤثر هستند. این پروتئین‌ها به عنوان سازنده اندام‌ها و سلول‌ها و همچنین در تعمیر و بازسازی اندام‌های مختلف بدن عمل می‌کنند.

‌‌‌‌نقش در فعل‌وانفعالات شیمیایی: پروتئین‌ها به عنوان آنزیم‌ها و کاتالیست‌ها در فعل‌وانفعالات شیمیایی در بدن و گیاهان نقش دارند. این فعل‌وانفعالات برای انتقال انرژی، تولید هورمون‌ها و تأمین مواد سازنده برای فعالیت‌های بدنی ضروری هستند.

‌‌‌‌استفاده در دامپروری و نانوايی: سبوس تشکیل شده از گندم حاوی حدود 14 تا 15 درصد وزن دانه، به عنوان یک منبع غنی از پروتئین و فیبر، در صنایع دامپروری و نانواها به کار می‌رود. این سبوس به تأمین تغذیه مناسب و سلامتی انسان‌ها و حیوانات کمک می‌کند.

ويتامين‌ها

دانه‌های گندم دارای مقادیر مختلف ویتامین‌ها هستند که برای سلامتی بسیار حائز اهمیت هستند. در زیر به برخی از این ویتامین‌ها اشاره می‌شود:

‌‌‌ویتامین B6 (پیریدوکسین): ویتامین B6 یکی از ویتامین‌های گروه B است که در فرآیندهای متابولیک، تولید هموگلوبین (قسمتی از خون)، سیستم عصبی و سلامت پوست نقش دارد.

ویتامین B2 (ریبوفلاوین): ویتامین B2 نقش مهمی در تبدیل غذا به انرژی، حفظ سلامت چشم‌ها و پوست دارد. همچنین در فرآیندهای اکسایش-اختزال در بدن مشارکت دارد.

‌‌‌‌ویتامین B1 (تیامین): ویتامین B1 نقش اساسی در تبدیل گلوکز به انرژی و سلامت عملکرد سلول‌ها دارد. این ویتامین به عنوان یکی از مهمترین ویتامین‌ها برای سیستم عصبی شناخته می‌شود.

ویتامین B5‌‌‌‌ (اسید پانتوتنیک): ویتامین B5 در ترکیبات مختلف فعالیت‌های متابولیکی دارد و در سنتز هورمون‌ها و کولسترول نقش دارد.

‌‌‌‌ویتامین E‌‌‌‌: ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان قوی است که از خطرات آسیب سلولی ناشی از اکسیداسیون محافظت می‌کند و نقش مهمی در سلامتی پوست، چشم‌ها و سیستم ایمنی بدن دارد.

‌‌‌‌ویتامین C‌‌‌‌: ویتامین C نیز یک آنتی‌اکسیدان قوی است و در تقویت سیستم ایمنی، ترمیم بافت‌ها، و جلوگیری از آسیب به سلول‌ها نقش دارد.

‌‌‌‌ویتامین D‌‌‌‌: ویتامین D مهم‌ترین نقش خود را در جذب کلسیم و فسفر از راه دستگاه گوارش و حفظ سلامت استخوان‌ها ایفا می‌کند.

ویتامین B9‌‌‌‌ (اسید فولیک): اسیدفولیک در حمل خون و تولید DNA نقش دارد و در دوره‌های حاملگی برای پیشگیری از اختلالات نخاعی در جنین توصیه می‌شود.

‌‌‌‌بیوتین: بیوتین یک ویتامین B محسوب می‌شود و در تقویت پوست، موها و ناخن‌ها نقش دارد.

مشخصات گیاه‌شناسی گندم

‌‌‌‌ریشه گندم

ریشه گندم به صورت سطحی و افشان است و تا عمق 80 سانتی‌متر در خاک نفوذ می‌کند. حدود 55 درصد از ریشه در عمق 25-30 سانتی‌متری قرار دارد و 18 درصد میان 30-50 سانتی‌متری. در خاک‌های بافت سبک و حاوی هوموس، به عمق 1 متری هم نفوذ می‌کند.

‌‌‌‌ساقه

ساقه گندم به صورت بندبند و توخالی است. وجود دسته‌های فیبری در آن باعث استحکام ساقه می‌شود. همچنین، گندم ساقه‌های فرعی نیز دارد که به آنها پنجه می‌گویند.

‌‌‌‌برگ

هر ساقه حدوداً 7 تا 8 برگ دارد که به‌طور متناوب در طول ساقه قرار دارند. برگ از دو قسمت تشکیل شده است: نیام و پهنک. پهنک در برخی از ارقام حدود 15 تا 25 سانتی‌متر بلندی و 2-5/0 سانتی‌متر پهنا دارد.

‌‌‌‌آرایش گل‌ها

در انتهای ساقه، یک سنبله وجود دارد که دارای یک محور اصلی است و سنبلچه‌ها بر روی آن قرار دارند. هر سنبلچه 3 تا 5 گل دارد که پس از لقاح، به دانه تبدیل می‌شوند.

‌‌‌‌دانه

دانه گندم بیضی شکل است و در وسط یک شکاف طولی دارد. رنگ‌دانه‌ها در انواع گندم متنوع است؛ از زرد، سفید، زرد تا قرمز و سفید مایل به زرد. طول دانه میان 5.5 تا 8 میلی‌متر، ضخامت آن بین 1/5 تا 3/5 میلی‌متر و وزن هزار دانه متغیر است (بین 30 تا 50 گرم).

سوالات خود درباره کشت گندم را از مشاورین اگروتک بپرسید. 

طبقه‌بندی گندم

گندم‌ها، از جنس Triticum، به تعداد زیادی گونه و جنس متنوعی تقسیم می‌شوند. این گندم‌ها را می‌توان به سه گروه زیر تقسیم کرد:

• ‌‌‌‌گروه گندم‌های دیپلوئید (Diploid):‌‌‌‌ این گروه دارای 14 کروموزوم است و به گندم‌های یک دانه مشهورند.
• گروه گندم‌های تتراپلوئید (Tetraploid):‌‌‌‌ گندم‌های این گروه دارای 28 کروموزوم هستند و به گندم‌های دو دانه شناخته می‌شوند.
• ‌‌‌‌گروه گندم‌های هگزاپلوئید (Hexaploid):‌‌‌‌گندم‌های این گروه دارای 42 کروموزوم می‌باشند.

گندم‌های نرم یا معمولی (aestivum)، معروف به گندم نان نیز، از نظر کمیت و کیفیت بهتر از سایر گندم‌ها شناخته می‌شوند. این نوع گندم دارای پراکنش و گسترش بیشتری در جهان است. انواع بهاره و پاییزه و نیمه پاییزه گندم نرم وجود دارد. دانه‌های آن معمولاً به رنگ‌های سفید، زرد و قرمز بوده و به‌ندرت به رنگ‌های آبی یا بنفش دیده می‌شود.

تقسیم‌بندی اراضی گندم بر اساس اقلیم

با توجه به تجارب و آزمایش‌های انجام شده بر روی ارقام زمستانه و بهاره گندم در ایستگاه‌های تحقیقاتی در سراسر کشور و در مناطق مختلف با شرایط آب‌وهوایی متفاوت، گندم‌ها به چهار اقلیم اصلی و بزرگ قسیم شده‌اند که عبارت اند از:

• ‌‌‌‌اقلیم گرم و مرطوب ‌‌‌‌
  • شمال کشور و اراضی جلگه‌ای در سواحل دریای خزر
• ‌‌‌‌اقلیم گرم و خشک ‌‌‌‌
  • جنوب و جنوب غربی کشور
• ‌‌‌‌اقلیم معتدل
  • مرکز کشور و پراکنده در غرب و شرق کشور
• ‌‌‌‌اقلیم سرد ‌‌‌‌
  • شمال غرب و مرکز کشور

این تقسیمات بر اساس نیازهای گندم به شرایط خاص آب‌وهوایی و دماهای مختلف صورت گرفته است. هر اقلیم شرایط ویژه‌ای دارد که انتخاب ارقام مناسب بر اساس این شرایط، عملکرد و بهره‌وری بهتری از گندم را فراهم می‌کند. در هر كدام از اين اقليم فاكتورهاي محدودكننده متفاوتي در زراعت گندم وجود دارد. خصوصيات ارقام مختلف مورد كشت در اين اقلیم‌ها در جداول زیر آورده شده است.

ا‌‌‌‌رقام اقلیم گرم و مرطوب

این اقلیم شامل شمال کشور و اراضی جلگه‌ای در سواحل دریای خزر است.

نام گندم	وزن هزاردانه	تعداد دانه در مترمربع	مقدار بذر در هكتار (kg)	زمان كاشت	تيپ گندم	زمان برداشت
تجني شيرودي اترك زاگروس چمران رسول N-75-15 N-75-16 البرز كوه‌دشت دوروم	38 38 34 38 39 42 49 48 42 40 45	250 350 350 350 400 450 400 400 400 400 450	140 140 130 140 140 180 180 170 140 140 180	اواخر خرداد اواخر خرداد اواخر خرداد اواخر خرداد اواخر خرداد اواخر خرداد اواخر خرداد اواخر خرداد اواخر خرداد اواخر خرداد اواخر خرداد	بهاره بهاره بهاره بهاره بهاره بهاره بهاره بهاره بهاره بهاره بهاره	15 آبان تا 30 آذر 15 آبان تا 30 آذر 15 آبان تا 30 آذر 15 آبان تا 30 آذر 15 آبان تا 30 آذر 15 آبان تا 30 آذر 15 آبان تا 30 آذر 15 آبان تا 30 آذر 15 آبان تا 30 آذر 15 آبان تا 30 آذر 15 آبان تا 30 آذر

ا‌‌‌‌رقام اقلیم گرم و خشک

اين اقليم شامل استان‌هاي سيستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، خوزستان، ايلام، قسمتي از استان يزد، كرمان، فارس، كرمانشاه و خراسان است.

رقم	وزن هزار دانه (گرم)	تيپ گندم	مقدار بذر در مترمربع	مقدار بذر در هكتار (kg)	تاريخ كاشت	زمان برداشت
چمران	39	بهاره	350	140	15 آبان تا 15 آذر	اواخر ارديبهشت تا نيمه اول خرداد
اترك	34	بهاره	350	130	15 آبان تا 15 آذر	اواخر ارديبهشت تا نيمه اول خرداد
داراب	37	بهاره	350	130	15 آبان تا 15 آذر	خرداد
استار	36	بهاره	400	180	15 آبان تا 15 آذر	خرداد
S-75-20	38	بهاره	350	130	15 آبان تا 15 آذر	ارديبهشت تا اول خرداد
S-75-11	41	بهاره	350	140	15 آبان تا 15 آذر	ارديبهشت تا اول خرداد
هيرمند	37	بهاره	350	150	15 آبان تا 15 آذر	ارديبهشت تا اول خرداد
كوير	39	بهاره	450	180	15 آبان تا 15 آذر	خرداد
هامون	39	بهاره	400	180	15 آبان تا 15 آذر	خرداد
فلات	38	بهاره	400	150	15 آبان تا 15 آذر	خرداد
ياوارس	46	بهاره	450	220	15 آبان تا 15 آذر	خرداد

ارقام اقليم معتدل

این اقلیم شامل استان‌هاي تهران، اصفهان، قزوين، قم، مركزي، يزد، بخش‌هايي از فارس، لرستان، كرمانشاه، كرمان، خراسان و بخشي از ايلام می‌باشد.

نام رقم	وزن هزار دانه (gr)	تيپ گندم	مقدار بذر در مترمربع	مقدار بذر در هكتار	تاريخ كاشت	تاريخ برداشت
مرودشت	37	بهاره	450	160	اول آبان تا اول آذر	آخر خرداد تا اوايل تير
پيشتاز	42	بهاره	450	180	اول آبان تا اول آذر	آخر خرداد تا اوايل تير
شيراز	40	بهاره	450	180	اول آبان تا اول آذر	آخر خرداد تا اوايل تير
مهدوي	45	بهاره	450	200	اول آبان تا اول آذر	آخر خرداد تا اوايل تير
كوير	39	بهاره	500	200	اول آبان تا اول آذر	آخر خرداد
نيك‌نژاد	37	بهاره	500	180	اول آبان تا اول آذر	آخر خرداد تا اوايل تير
روشن	45	بهاره	450	180	اول آبان تا اول آذر	آخر خرداد تا اوايل تير
بك كراس	45	بهاره	450	180	اول آبان تا اول آذر	آخر خرداد تا اوايل تير
M-73-18	39	بهاره	450	180	اول آبان تا اول آذر	آخر خرداد تا اوايل تير

ارقام اقليم سردسيري

در ارتفاع بيش از هزارمتری از سطح دريا، زمستان‌هاي سرد طولاني است. این اقلیم شامل استان‌هاي آذربايجان شرقي و غربي، كردستان، همدان، كرمانشاه، زنجان، قزوين، چهارمحال بختياري، قسمتي از استان خراسان، اردبيل، مركزي، كرمان، فارس، ايلام، سمنان هستند.

	وزن هزار دانه (gr)	تيپ گندم	مقدار بذر در مترمربع	مقدار بذر در هكتار	تاريخ كاشت	تاريخ برداشت
الوند	40	اختياري	500	200	15 مهر تا 15 آبان	اواخر خرداد تا اوايل تير
الموت	39	زمستانه	500	180	15 مهر تا 15 آبان	تيرماه
زرين	39	زمستانه	500	200	15 مهر تا 15 آبان	تيرماه
شهريار	38	زمستانه	500	180	15 مهر تا 15 آبان	تيرماه
توسن	37	زمستانه	500	180	15 مهر تا 15 آبان	تيرماه
MV-17	42	زمستانه	500	200	15 مهر تا 15 آبان	تيرماه
سني سون	40	زمستانه	500	180	15 مهر تا 15 آبان	تيرماه
گاسكوزمان	42	زمستانه	500	180	15 مهر تا 15 آبان	تيرماه
گاسپارد	39	زمستانه	500	180	15 مهر تا 15 آبان	تيرماه
بزوستايا	42	زمستانه	500	180	15 مهر تا 15 آبان	تيرماه
بك‌كراس روشن	42	زمستانه	500	180	15 مهر تا 15 آبان	اواخر خرداد تا اوايل تير
نويد	40	زمستانه	300	160	15 مهر تا 15 آبان	اواخر خرداد تا اوايل تير

حرارت مورد نیاز گیاه

گندم در مراحل مختلف رشد به مقادير متفاوتي دما نياز دارد و در مقابل گرما و سرما مقاومت‌هاي مناسبي از خود نشان مي‌دهد. بذر گندم در 4 درجه سانتي‌گراد جوانه مي‌زند و در گندم پاييزه چنانكه درجه حرارت به 4- الي 5- درجه برسد گندم هيچ‌گونه فعاليت رشد نداشته و اصطلاحا به خواب مي‌رود. گندم درمناطق گرم تا 50 الی 55 درجه سانتي‌گراد را تحمل مي‌كند. گندم پاييزه از كاشت تا رسيدن به 2300 درجه سانتي‌گراد به شرح ذيل نياز دارد:

• از مرحله كاشت تا جوانه زدن 150-130 درجه
• از مرحله جوانه زني تا پنجه زدن 500 درجه
• از مرحله پنجه زدن تا گل دادن 850 درجه
• از مرحله گل دادن تا رسيدن 800 درجه

گندم بهاره نسبت به گندم پاييزه به حرارت كمتري نياز دارد. ميزان حرارت مورد نياز آن 1550-1265 درجه مي باشد.گندم پاييزه كه در مناطق سرد كاشته مي‌شود تا 35- درجه را تحمل مي‌كند ولي به‌طور متوسط 10- تا 17- درجه را به‌راحتي تحمل مي‌كند. گندم پاييزه چنانكه در زمستان سرماي كافي وجود نداشته باشد در بهار به ساقه نرفته و به حالت علف درمي‌آيد و دوره زندگي گياه دوساله شده و در سال دوم به ساقه مي‌رود و از اين حالت براي بهاره كردن گندم پاييزه استفاده كرده گندم پاييزه را در حرارت 5- تا 10- درجه به مدت سه هفته نگه داشته بدين‌ترتيب گندم بهاره مي‌شود (Vernalisation) و بدين‌ترتيب عمر زندگي گياه را كوتاه مي‌كنند.

خاك مناسب برای کشت گندم

گندم، همچون دیگر گیاهان، به یک خاك مناسب برای رشد و توسعه نیاز دارد. در زیر خصوصیات خاك مناسب برای گندم آورده شده است:

شوری و باتلاقی: گندم نمی‌تواند در خاك‌های شور و باتلاقی رشد کند لذا، اطمینان حاصل شود که خاك آزاد از این مشکلات باشد.

ترکیب خاك: ‌‌‌‌خاك‌های لومی رسی، لومی شنی (که از رسوبات رودخانه تشکیل شده باشند) یا خاك‌های رسی سیلتی با عمق کافی و حاوی مقادیر مناسب مواد غذایی برای گندم، از جمله بهترین خاك‌ها برای کشت گندم هستند.

تهویه خاك: خاك‌های خیلی سنگین رسی ممکن است باعث تأخیر در جوانه‌زنی گندم شوند یا به دلیل حفظ رطوبت زیاد در خود، احتمال پوسیدگی بذر را افزایش دهند؛ بنابراین، تهویه خاك مهم است.

رطوبت:‌‌‌‌ خاك باید مطمئناً دارای رطوبت مناسب باشد، اما خیلی از رطوبت نگه داری شده در خاك باعث پوسیدگی بذر می‌شود.

اسیدیته: ‌‌‌‌اسیدیته خاك برای گندم باید در حدود خنثی باشد. این به معنای این است که pH خاك نه خیلی اسیدی و نه خیلی قلیایی باشد.

عمق خاك: ‌‌‌‌گندم دارای ریشه‌افشانی است که بیشتر در عمق 25-20 سانتی‌متری قرار دارد. به همین دلیل، خاك نیازی به عمق زیاد ندارد.

کیفیت خاك: خاك نباید خیلی نرم یا پوک باشد تا احتمال ورس شدن کمتر شود.

توجه به این نکات کمک می‌کند تا محیط کشت گندم، شرایط مناسبی برای رشد و توسعه این گیاه فراهم شود.

تهيه زمين براي كاشت گندم

شخم‌زدن: ‌‌‌‌شخم‌زدن به معنای تخریب و آماده‌سازی زمین برای کاشت گیاه است. در کاشت گندم، عمق شخم به حدود 20-22 سانتی‌متر کافی است. این عملیات به‌منظور شکافتن خاک و آماده‌سازی بستر بذر انجام می‌شود.

دیسک زدن: ‌‌‌‌بعد از شخم‌زدن، از دیسک‌ها برای نرم کردن کلوخه‌های خاک و حاصل‌سازی تخمیر طبیعی استفاده می‌شود. این مرحله به نرم کردن و تجزیه کلوخه‌ها کمک می‌کند.

تسطیح یا صاف‌کردن زمین: ‌‌‌‌برای ایجاد یک سطح یکنواخت و مناسب برای کاشت، زمین تسطیح می‌شود. این کار به ایجاد بستر صاف و یکنواخت برای کاشت گندم کمک می‌کند.

‌‌‌‌کاشت گندم

انتخاب نوع بذر: ‌‌‌‌نوع و کیفیت بذر گندم بسیار مهم است. باید بذرهای سالم، خالی از بیماری‌ها و با سبزی ویژه کاشت انتخاب شود.

روش کاشت: ‌‌‌‌گندم می‌تواند به دو صورت پاییزه و بهاره کاشته شود. روش کاشت بهاره در بهار و پاییزه در پاییز انجام می‌شود.

عمق کاشت: ‌‌‌‌بذرهای گندم در عمقی حدود 3-5 سانتی‌متری خاک کاشته می‌شوند.

فاصلة کاشت: ‌‌‌‌فاصلة مناسب بین ردیف‌ها و گیاهان در هر ردیف بر اساس نوع گندم و شرایط خاک و آبیاری مشخص می‌شود.

چنان چه در زمینه کشت گندم سوالی دارید کارشناسان اگروتک به صورت رایگان پاسخگوی شما هستند. 

مراقبت‌های بعد از کاشت

آبیاری: برای جلوگیری از خشکی خاک و حاصل سازی شرایط مطلوب برای رشد گندم، آبیاری به‌موقع و متناسب با نیاز گیاه انجام می‌شود.

کنترل علف‌های هرز: ‌‌‌‌علف‌های هرز می‌توانند رشد گندم را مختل کنند. استفاده از علف‌کش‌ها یا روش‌های مکانیکی برای کنترل علف‌های هرز ضروری است.

مدیریت بیماری‌ها و آفات: بررسی مداوم برای شناسایی بیماری‌ها و آفات و انجام اقدامات مدیریتی از جمله وظایف مهم پس از کاشت است.

تغذیه گیاه: ‌‌‌‌اعمال مواد آلی و معدنی مورد نیاز برای تأمین تغذیه گندم و افزایش بهره‌وری از خاک.

با رعایت این مراحل و اقدامات، می‌توان به کاشت گندم با عملکرد بهینه دست‌یافت.

اولویت‌بندی روش‌هاي مختلف تهيه بستر بذر

‌‌‌‌اولویت اول: شخم با گاوآهن، دوطرفه + دیسک + لوبه‌‌‌‌

این روش شامل شخم‌زدن با گاوآهن دوطرفه برای تخریب و آماده‌سازی زمین، دیسک برای نرم کردن کلوخه‌ها و لوبه برای تسطیح و صاف‌کردن زمین است. این روش باعث ایجاد بستر مناسب برای کاشت گندم می‌شود.

‌‌‌‌اولویت دوم: شخم با گاوآهن، یک‌طرفه + روتیواتر‌‌‌‌

این روش شامل شخم‌زدن با گاوآهن یک‌طرفه به همراه استفاده از روتیواتر (زیرفراگ) برای تهیه بستر بذر است. این روش نیز به تسطیح و صاف‌کردن زمین کمک می‌کند.

‌‌‌‌اولویت سوم: شخم با گاوآهن، یک‌طرفه + دیسک + لوله‌‌‌‌

این روش شامل شخم با گاوآهن یک‌طرفه، دیسک برای نرم کردن خاک و لوله برای تهیه بستر بذر است. این روش نیز به تهیه یک سطح صاف و مناسب برای کاشت گندم کمک می‌کند.

‌‌‌‌اولویت چهارم: دو بار شخم با گاوآهن، قلمی + دیسک + لوله‌‌‌‌

این روش شامل دو بار شخم با گاوآهن قلمی به همراه دیسک برای نرم کردن خاک و لوله برای تسطیح زمین است. این روش بادقت بیشتر به تهیه بستر بذر می‌پردازد.

‌‌‌‌اولویت پنجم: شخم گاوآهن، یک‌طرفه + گاوآهن قلمی و غلتک

این روش شامل شخم با گاوآهن یک‌طرفه، استفاده از گاوآهن قلمی و غلتک به‌عنوان عملیات خاک‌ورزی ثانویه است. این روش همچنین به تهیه بستر مناسب برای کاشت گندم کمک می‌کند.

هرکدام از این روش‌ها ممکن است با توجه به شرایط خاکی و اقلیمی متغیر باشند، اما با انجام یک یا ترکیبی از این اولویت‌ها، بستر بذر بهینه‌تری برای کاشت گندم فراهم می‌شود.

روش‌هاي كاشت در ایران

‌‌‌‌بذرپاشی با دست

این روش معمولاً در دیم‌زارها و مناطق با آب‌وهوای خشک و کم‌آبی استفاده می‌شود. کشاورزان با دست به صورت دستی بذر گندم را در زمین می‌پاشند. این روش به‌خصوص برای کشت گندم دیم مناسب است.

‌‌‌‌بذرپاشی با دستگاه کودپاش (سانتریفیوژ)

این روش در زراعت‌های آبی و دیم مورداستفاده قرار می‌گیرد. از دستگاه کودپاش (سانتریفیوژ) برای پاشش بذرها بادقت و یکنواخت در زمین استفاده می‌شود. این روش به عنوان یک روش مکانیزه‌تر در مقایسه با بذرپاشی دستی شناخته می‌شود.

‌‌‌‌کاشت با دستگاه خطی (فاروئر)

این روش معمولاً در زراعت‌های آبی استفاده می‌شود. دستگاه خطی با استفاده از فاروئر به صورت یکنواخت بذرها را در خاک می‌کارد. این روش به عنوان یکی از مدرن‌ترین و کارآمدترین روش‌های کاشت محسوب می‌شود.

کاشناسان اگروتک پاسخگوی شما از کاشت تا برداشت گندم هستند. 

مقدار بذر در هكتار

مقدار بذر مصرفی در هر هکتار بستگی به عوامل متعددی دارد و باید بادقت بررسی شود. این عوامل عبارت‌اند از:

‌‌‌‌نوع خاک: ‌‌‌‌خصوصیات خاک، از جمله نیاز به مقدار بذر متفاوتی برای رسیدن به تراکم مناسب را ممکن می‌سازد.

‌‌‌‌بستر بذر: ‌‌‌‌اگر بستر بذر مناسب و آماده‌سازی خاک به‌خوبی انجام شود، ممکن است نیاز به مقدار بذر کمتری باشد.

‌‌‌‌تاریخ کاشت: ‌‌‌‌زمان کاشت گندم نیز تأثیر مستقیمی بر مقدار بذر دارد. در مراحل اولیه رشد گیاه، ممکن است بذر بیشتری برای برطرف‌کردن احتمال خسارت‌های ناشی از عوامل مختلف نیاز باشد. مهمترین نکات درباره زمان کشت گندم را می‌توانید در مجله کشاورزی اگروتک بخوانید. 

‌‌‌‌روش کاشت: ‌‌‌‌روش‌های مختلف کاشت نیز تأثیر مستقیمی بر نیاز به بذر دارند. برای مثال، در خطی کاری نیاز به مقدار بذر کمتری دیده می‌شود.

‌‌‌‌خصوصیات رقم: ‌‌‌‌هر رقم ممکن است نیاز به مقدار بذر متفاوتی داشته باشد. خصوصیات مانند تعداد پنجه، خودپذیری و وزن هزار دانه در این زمینه تأثیرگذار هستند.

به طور کلی، میزان بذر معمولاً بین 130 تا 200 کیلوگرم در هکتار قرار می‌گیرد، اما این مقدار ممکن است با توجه به شرایط محلی و عوامل فوق‌الذکر تغییر کند.

با توجه به اهمیت میزان بذر در کشت گندم پشنهاد می‌کنیم مقاله کامل درباره این موضوع را در مجله کشاورزی اگروتک مطالعه کنید. 

عمق بذر

درست است. عمق کاشت بذر گندم یکی از عوامل مهم در موفقیت نهایی کاشت است. انتخاب عمق مناسب بستگی به عوامل متعددی دارد که باید در نظر گرفته شود:

‌‌‌‌نوع زراعت: ‌‌‌‌در زراعت دیم، گندم به عنوان یک گیاه خشکی، نسبت به زراعت آبی عمق بذر کمتری ممکن است نیاز داشته باشد.

‌‌‌‌تهیه زمین: اگر زمین با شخم عمیق آماده شده باشد، ممکن است بتوانید بذر را در عمق کمتری کاشت کنید.

‌‌‌‌زمان کاشت: ‌‌‌‌زمان کاشت نیز تأثیرگذار است. در مناطق سردسیر، برخی از کشاورزان ممکن است بذر را در عمق بیشتری کاشته و زمین را بیشتر فشرده کنند تا حرارت زمین بر روی جوانه‌زنی تأثیر گذاشته و از خسارات سرمازدگی جلوگیری کنند. مقاله کامل درباره بهترین زمان کشت گندم را در مجله کشاورزی اگروتک بخوانید. 

‌‌‌‌وسایل کاشت: ‌‌‌‌نوع وسایلی که برای کاشت بذر استفاده می‌شود نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. برخی وسایل کاشت از خود تناچه کمک می‌گیرند و نیاز به شخم‌زنی عمیق‌تر را کاهش می‌دهند.

بنابراین، برای تعیین عمق دقیق بذر، می‌توانید با مشاوره کارشناسان زراعی منطقه و با توجه به شرایط محلی و عوامل محیطی متغیر، تصمیم بهتری بگیرید.

آب موردنیاز گندم

آب مصرفی گندم یکی از موارد حیاتی در رشد و توسعه این گیاه است. تعداد دفعات و مقدار آب مورد نیاز برای گندم ممکن است با توجه به شرایط محلی و متغیرهای مختلف متفاوت باشد. برخی عوامل مؤثر در تعیین نیاز آبی گندم عبارتند از:

آب‌وهوا: ‌‌‌‌شرایط آب‌وهوایی مانند دما، رطوبت و سرعت باد می‌توانند تأثیر زیادی بر نیاز آبی گندم داشته باشند.

‌‌‌‌بارندگی: ‌‌‌‌مقدار بارش‌ها در طول فصول رشد گندم مستقیماً بر نیاز آبی آن تأثیر می‌گذارد. در صورت بارش‌های کمتر، نیاز به آبیاری افزایش می‌یابد

‌‌‌‌بافت خاک: ‌‌‌‌نوع و ویژگی‌های خاک نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. خاک‌های بافت سبک‌تر معمولاً بهترین پاسخ را به آبیاری نشان می‌دهند.

‌‌‌‌رقم گندم: ‌‌‌‌انواع مختلف گندم ممکن است نیازهای متفاوتی به آب داشته باشند.

‌‌‌‌مراحل رشد: ‌‌‌‌نیاز آبی گندم در مراحل مختلف رشد، به‌ویژه در دوره‌های حاصلخیزی، گلدهی، و تشکیل دانه متغیر است.

استفاده از تکنیک‌های آبیاری کارآمد و مناسب می‌تواند کمک کند تا مقدار مناسبی آب به گندم تأمین شود و همچنین از ضایعات آب جلوگیری شود.

متن کامل درباره مدیریت آبیاری گندم را می‌توانید در مجله کشاورزی اگروتک مطالعه کنید. 

برداشت گندم

برداشت گندم یکی از مراحل حیاتی در فرایند کشاورزی است و نیاز به‌دقت و مدیریت صحیح دارد. این مرحله به عوامل متعددی بستگی دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:

‌‌‌‌رطوبت دانه: ‌‌‌‌همان‌طور که اشاره شد، رطوبت دانه برای برداشت باید در محدوده مناسب (15-16 درصد) باشد تا از آسیب به کیفیت دانه جلوگیری شود.

‌‌‌‌دوره برداشت: ‌‌‌‌زمان برداشت گندم می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد و کیفیت دانه داشته باشد. برداشت گندم باید در زمان مناسب انجام شود که دانه‌ها بهینه‌ترین رسیدگی را داشته باشند.

‌‌‌‌وضعیت هوا: شرایط هوایی هنگام برداشت نیز مهم هستند. درجه حرارت و رطوبت هوا می‌توانند تأثیر زیادی بر فرایند برداشت داشته باشند.

‌‌‌‌تجهیزات برداشت: ‌‌‌‌استفاده از تجهیزات مناسب و سازگار با شرایط مزرعه نیز در کاهش تلفات و بهبود عملکرد برداشت مؤثر است.

‌‌‌‌انتخاب روش برداشت: ‌‌‌‌روش‌های مختلف برداشت گندم شامل حصاد دستی و مکانیزه با کمک کمپاین‌ها و لیفتراک‌ها می‌شوند. انتخاب بهترین روش برداشت به شرایط محلی و حجم کار مناسب بستگی دارد.

‌‌‌‌مدیریت مزرعه: ‌‌‌‌مدیریت مناسب مزرعه، از جمله کنترل آفات و بیماری‌ها، می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت و عملکرد گندم در زمان برداشت داشته باشد.

ترتیب و اهمیت این عوامل به همراه توصیه‌ها و راهنمایی‌های متخصصان می‌تواند به بهبود فرایند برداشت گندم و بهره‌وری مزرعه کمک کند. کاشناسان اگروتک در این زمینه همراه شما هستند. 

برداشت با دست

برداشت گندم با دست یک روش سنتی و متداول در بسیاری از نواحی و مزارع کوچک است. این روش به‌ویژه در مناطقی که به دلیل محدودیت‌های فنی یا اقتصادی استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی ممکن نیست، رایج است. برداشت گندم با دست در چند مرحله انجام می‌شود:

‌‌‌‌برداشت از زمین: ‌‌‌‌ کشاورزان با دست گندم را از زمین می‌برند. این مرحله شامل بریدن ساقه‌ها و جداکردن گندم از زمین است.

‌‌‌‌بسته‌بندی در دسته‌ها: ‌‌‌‌ گندم به دسته‌های کوچک بسته‌بندی می‌شود. این دسته‌ها به عنوان یک واحد جمع‌آوری برای مراحل بعدی مورداستفاده قرار می‌گیرند.

‌‌‌‌خرمن‌کوبی:‌‌‌‌ در مرحله خرمن‌کوبی، گندم به همراه ساقه‌ها به محل خرمن‌کوب‌ها منتقل می‌شود. در اینجا، با استفاده از خرمن‌کوب‌ها، دانه‌های گندم از ساقه‌ها جدا می‌شوند.

جداکردن از کاه با باد: ‌‌‌‌ برخی از کشاورزان برای جداکردن دانه‌های گندم از کاه از باد ملايم استفاده می‌کنند. این فرایند به نام ‌بادگیری‌ شناخته می‌شود.

برداشت گندم با دست به‌عنوان یک فعالیت سنتی و دستی نسبت به استفاده از ماشین‌آلات نسبت به زمان بیشتری نیاز دارد؛ اما در مزارع کوچک و در شرایط خاص می‌تواند کارآمد باشد.

برداشت با ماشين‌هاي مخصوص

برداشت گندم با ماشین‌های خاص، به‌ویژه علف دروکن و دروگرها، یکی از روش‌های مکانیزه برداشت است که به کشاورزان کمک می‌کند که برداشت گندم را به صورت کارآمدتر و سریع‌تر انجام دهند. در این روش‌ها از تجهیزات خاص و ماشین‌آلات کشاورزی بهره گرفته می‌شود. دو نمونه از این ماشین‌ها به شرح زیر هستند:

علف دروکن (Combine Harvester)

عملکرد: ‌‌‌‌علف دروکن گندم را از زمین برداشت می‌کند، ساقه‌ها را جدا می‌کند، دانه‌ها را از ساقه جدا می‌کند و آنها را درو می‌کند.

‌قابلیت‌ها: ‌‌‌‌این ماشین قابلیت انجام تمامی مراحل برداشت گندم را در یک مرحله دارد.

کارایی: ‌‌‌با کمک این ماشین، برداشت گندم به‌سرعت انجام می‌شود و نیاز به دستیابی به دانه‌ها از خاک به طور جداگانه از مرحله برداشت خارج می‌شود.

دروگر (Windrower)

عملکرد: این ماشین برای برداشت گندم به کار می‌رود و ساقه‌های گندم را به خاک می‌زند و دانه‌ها را به‌صورت خاکستری درو می‌کند.

قابلیت‌ها: دروگرها معمولاً برای ترتیب‌دادن ساقه‌ها و دانه‌های گندم به شکل‌های خاص (ویندرو) و آماده‌سازی برای مراحل بعدی مانند برداشت به کار می‌روند.

کارایی: ‌‌‌‌این ماشین‌ها به عنوان یک مرحله پیش برداشت گندم استفاده می‌شوند و مراحل برداشت نهایی با ماشین‌های دیگر ادامه پیدا می‌کند.

با استفاده از این ماشین‌ها، عملیات برداشت گندم به‌صورت اتوماتیک‌ و بهینه‌تر انجام می‌شود که به افزایش کارایی و کاهش زمان و هزینه نیز منجر می‌شود.

برداشت به‌وسيله كمباين

برداشت گندم با استفاده از کمباین (Combine Harvester) یکی از روش‌های مکانیزه و پیشرفته‌ترین روش‌های برداشت است. کمباین عملکردهای مختلفی از جمله دروکردن، جداکردن دانه از کاه، تمیزکردن و جمع‌آوری دانه را در یک مرحله انجام می‌دهد. در زیر چند نکته در مورد برداشت گندم با کمباین آورده شده است:

‌‌‌‌درخت‌کاری و جداکردن: کمباین با استفاده از چندین سیستم (شامل دراپر، باتر، سپراتور و سیلیندرها) عمل درخت‌کاری گندم را انجام می‌دهد. در این مرحله، کاه از دانه جدا می‌شود و دانه به سمت مراحل بعدی منتقل می‌شود.

دروکردن: برخی از کمباین‌ها می‌توانند به صورت هم‌زمان گندم را درو کنند. این به افزایش کارایی و کاهش زمان برداشت کمک می‌کند.

تمیزکاری: در مرحله تمیزکاری، دانه از مواد خارجی نظیر مواد زیان‌آور، سنگ‌ها، و سایر آلودگی‌ها پاک‌سازی می‌شود.

جمع‌آوری و بسته‌بندی: کمباین در ادامه عملیات، دانه‌های تمیز شده را جمع‌آوری کرده و معمولاً در کیسه‌ها یا مخازن مخصوص ذخیره می‌کند. برخی از کمباین‌ها دانه و حتی کاه را در کیسه‌ها یا سیلوهای خود بسته‌بندی می‌کنند.

‌‌‌‌تنظیمات مرتبط با رطوبت: برای کاهش تلفات و بهبود کیفیت دانه، مهم است که در هنگام برداشت، گندم خشک باشد. برخی از کمباین‌ها توانایی اندازه‌گیری رطوبت دانه را نیز دارند.

تنش خشکی

بخش وسيعي از زمين‌هاي زير كشت گندم در مناطق خشك و نيمه خشك قرار دارد، از این رو تنش‌هاي محيطي از ويژگي‌هاي بارز كاهش دهنده عملكرد اين محصول به شمار مي‌رود. در اين ميان خسارت تنش كم آبيدر مقايسه با ساير تنش‌ها بيشتر و از اهميت بيشتري برخوردار است. درباره این نوع تنش و تاثیر آن بر گندم را مجله کشاورزی اگروتک بخوانید. 

تغذیه

مصرف كود شيميايي در گندم

ميزان مصرف كودهاي شيميايي به نوع خاك و آب و هوا، زراعت قبلي، واريته، ميزان و كيفيت آب آبياري بستگي دارد. توصيه‌هاي فني براي مزرعه پس از انجام تجزيه خاك و تعيين عناصر غذايي موجود و قابل دسترس آنها توسط آزمايشگاه خاك و آب تعيين مي‌گردد. نزدیکترین آزمایشگاه به زمین خود را در مکانیاب اپلیکیشن اگروتک جستجو کنید. با توجه به ميزان برداشت عناصر به‌وسيله محصول از خاك و با توجه به ميزان موجود در خاك مقادير كودي را تعيين و توصيه مي‌نمايند. در اپلیکیشن اگروتک می‌توانید توصیه کودی هوشمند کشت گندم را بر اساس زمین خود به صورت رایگان دریافت کنید. 

گندم همانند ساير محصولات زراعي بالاخص غلات علائم خاصي از كمبود عناصر غذايي و بعضاً اثرات سمي آنها از خود بروز مي‌دهد كه علاوه بر آزمون خاك، با تشخيص اين علايم مي‌توان به رفع هر يك از كمبودها و در نتيجه فراهم نمودن شرايط رشد مطلوب گندم همت گماشت.

ازت

كمبود ازت از معمولي‌ترين و گسترده‌ترين كمبود عناصر غذايي در گندم و غلات مي‌باشند.گياهان مبتلا به كمبود ازت رنگ‌پريده و زرد هستند. كمبود ازت مانند فسفر و پتاسيم از اندام‌هاي مسن شروع مي‌شود و برگ‌هاي جوان هنوز سبز هستند. در مزارع هميشه به‌صورت لكه‌هاي سبزروشن يا زردرنگ ديده مي‌شود و ممكن است به سرعت گسترش يابد و از آنجايي كه ازت در غلات عامل كليدي را بازي مي‌كند. بنابراين گندم به ازت قابل جذب نياز بيشتري دارد.

فسفر

از مشخص‌ترين دوره‌هاي كمبود فسفر در مراحل اوليه رشد گندم بوده كه همراه باكاهش رشد و عدم توانايي گياه است. در كليه گياهان مبتلا به كمبود فسفر رنگ سبز تيره با نقاط تيره رنگ در برگ‌هاي مسن ديده مي‌شود. نكروز از نوك برگ‌ها آغاز و به طرف قاعده حركت مي‌كند. با كمبود بوته‌ها كوتاه و رشد كاهش مي‌يابد. مصرف بيش از حد فسفر موجب عدم جذب روي، آهن و مس مي‌گردد.

پتاسيم

كمبود پتاسيم در گندم هميشه در برگ‌هاي پير ظاهر مي‌شود، به‌طوري كه نوك و حاشيه برگ‌ها، سوختگي قهوه‌اي رنگي پيدا كرده و به طرف داخل پيچيدگي پيدا مي‌كنند. چنانكه كمبود شديد باشد برگ‌ها حالت تنش خشكي را پيدا مي‌كنند. بوته گندم در مرحله ساقه رفتن بيشتر از ساير مراحل به پتاسيم احتياج دارد.

مس

اولين علايم كمبود مس پژمردگي بوته‌ها حتي هنگام پنجه‌زني است. اگر شدت بيشتر باشد روي ميزان رشد و پنجه‌زني اثر مي‌گذارد. سوختگي نوك برگ‌هاي جوان از علايم كمبود مي‌باشد و اين حالت به‌طور ناگهاني باعث خشك شدن و پيچيدگي انتهاي پهنك برگ شده و بعضي مواقع تا نصف برگ پيشروي مي‌كند ولي سمت پايين برگ به حالت سبز باقي مي‌ماند.

بر

از علايم بارز كمبود بر تركيدگي برگ در نزديكي رگبرگ اصلي است. عقيم ماندن گل‌ها از علايم مشخصه كمبود بر مي‌باشد، پرچم‌ها باز نشده و تخمدان رشد نمي‌كند و كاهش وزن هزار دانه و خشك شدن و چروكيدگي دانه را به همراه دارد.

منگنز

كمبود منگنز در برگ‌هاي جوان ظاهر مي‌شود و ظاهري زرد و پژمرده پيدا مي‌كند. سپس نوارهاي برنزي كم‌رنگ در قاعده جوان‌ترين برگ ظاهر شده و تمام طول برگ ادامه پيدا مي‌كند. اين علايم بيشتر در خاك‌هاي آهكي مشاهده مي‌شود و با تشديد كمبود خشكيدگي در برگ‌هاي جوان و سپس برگ‌هاي پير را در پي دارد.

روي

كمبود روي در گندم عموماً ابتدا در برگ‌هاي مياني ظاهر مي‌شود. در بين گياهان تفاوت‌هاي قابل ملاحظه‌اي ديده مي‌شود به‌طوري‌كه در بعضي بوته‌ها علايم به‌طور همزمان در برگ‌هاي پير و مياني ظاهر مي‌شود. اين علايم رنگ سبز طبيعي را به برنزه و كدر درآورده و عموماً در وسط برگ‌ها ظاهر مي‌گردد. در اين قسمت برگ‌ها به حالت سوختگي و تنش خشكي به‌خود مي‌گيرند و لكه نكروز كه در وسط برگ ظاهر شده به‌تدريج در تمام سطح برگ به‌خصوص به حاشيه برگ‌ها كشيده مي‌شود. در نهايت برگ‌هاي وسطي از بين مي‌روند، كمبود به برگ‌هاي جوان مي‌رسد. كمبود روي عموماً در خاك‌هايي كه روي قابل جذب كمتر داشته باشند و يا با مصرف كودهاي فسفره بيش از اندازه به‌وجود مي‌آيد.

آهن

كمبود همانند كمبود منيزم باعث ايجاد اختلال در روند توليد كلروفيل گياهان مي‌شود و كمبود آهن و منيزيم در اكثر گياهان شبيه هم هستند. علايم در كمبود آهن ابتدا در برگ‌هاي جوان ظاهر مي‌شود و برگ‌ها زرد و حالت پژمرده پيدا مي‌كنند سپس نوارهاي برنزي كم‌رنگ در قاعده جوان‌ترين برگ ظاهر شده و در تمام طول برگ ادامه پيدا مي‌كند. اين كمبود در خاك‌هاي آهكي بيشتر مشاهده مي‌شود و شديد شدن كمبود خشكيدگي برگ‌ها را نيز دربردارد.

نکات کامل درباره نقش ریزمغذی آهن و روی را در مجله کشاورزی اگروتک بخوایند. 

مولييدن

كمبود مولييدن به وضعيت ازت گياه بستگي دارد. در صورت كمبود ازت در گياه، كمبود مولييدن نيز شدت يافته و گياه به حالت سست و ضعيف باقي مي‌ماند و در صورت تأمين مولييدن به حد كافي گياه راست و ايستاده و به حالت طبيعي خود برمي‌گردد. چنانكه ازت زياد در اختيار گياه قرار گيرد و گياه با كمبود مولييدن مواجه باشد. ممكن است علايم سوختگي در نوك برگ‌هاي پير ظاهر شود اين حالت به خاطر تأثير مولييدن در ساختمان آنزيم احياكننده نيترات (نيترات ردكتاز) مي‌باشد كه نيترات به حد غلظت زياد حتي در حد مسموميت در برگ‌هاي پير تجمع پيدا مي‌كند.

وجود يك نوار زردرنگ در طول برگ‌هاي مياني از نشانه‌هاي بارز كمبود مولييدن در گياه است. با پيشرفت كمبود مولييدن برگ‌هاي پير و مياني علاوه بر سوختگي نوك آنها به حاشيه و ساير قسمت‌هاي برگ سرايت مي‌كند و ساقه همچنين سست و افتاده باقي مي‌ماند. با ادامه و پيشرفت كمبود خوشه‌ها بدون دانه مي‌مانند و محصول حداقل 30% كاهش مي‌يابد.

برنامه غذایی مناسب زمین خود را با وارد کردن آزمایش خاک در بخش توصیه کودی هوشمند به صورت رایگان و در لحظه دریافت کنید. 

آفات

سن گندم

سن گندم یکی از آفات مهمی است که در صورت عدم کنترل درست می‌تواند خسارت شدید به محصول وارد کند. سن گندم به عنوان مهمترین آفت در ایران و کشورهای همجوار شناخته شده است. مقاله کامل درباره سن گندم را در مجله کشاورزی اگروتک بخوانید. 

شب پره مینوز برگ گندم

مينوز برگ غلات از جمله آفات مهم مزارع گندم و جو در نواحي جنوب، جنوب غربي و غرب كشور به ویژه در مزارع دیم است. گياهان ميزبان این حشره از 50 گونه نيز تجاوز مي‌كند این حشره از استانهای خوزستان، فارس، ایلام، لرستان، كرمانشاه، بوشهر، كهگيلویه و بویراحمد گزارش شده است.

لاروهای جوان آفت در شرایط مناسب و در مرحله‌ای كه گندم حتي در مرحله 3-2 برگي است بر روی گياه مستقر مي‌شوند. لارو ابتدا از نوك برگها وارد بافت برگ شده و از پارانشيم بين دو اپيدرم برگ تغذیه كرده و فضولات خود را داخل حفرهای كه ایجاد كرده ميریزند. این فضولات ابتدا زرد رنگ و سپس به رنگ قهوه‌ای مایل به سياه در مي‌آیند. خسارت آفت با ایجاد تونل خطوط نامنظم روی برگ باعث ميشود كه سطح نسبتاَ وسيعي از برگ ابتدا به رنگ كرم و سپس قهوه ای تبدیل شود. در مناطق با رطوبت كم شدت خسارت بيشتر است. چند هفته بارندگي پي درپي به دليل تلفات لاروها و رشد مناسب گياه در كاهش خسارت نقش مهمي را ایفا مي‌كند.

علائم خسارت شب پره مینوز برگ گندم

جهت مدیریت این آفت تناوب زراعي با محصولاتي مانند كنجد، خيار، گوجه فرنگي، ماش، لوبيا، شخم بهاره بعد از برداشت محصول حداقل به عمق 25 سانتيمتر و دیسک زدن پس از شخم برای كاهش لاروهای تابستان‌گذران، تقویت محصول خسارت دیده با مصرف بهينه كودهای شيميایي و آبياری مناسب در مزارع و كشت ارقام زودرس توصيه مي‌گردد. در اراضي آلوده با اجرای روشهای زراعي توصيه شده این آفت به خوبي كنترل می‌شوند و نيازی به كنترل شيميایي آن نمي‌باشد. همچنين در مناطق آلوده به سن گندم مبارزهای كه عليه پوره های سن 2 به بعد صورت مي‌گيرد این آفت را نيز كنترل مي‌كند.

شب پره ساقه خوار جو

این آفت در اروپا، شمال آفریقا، روسيه و آسيا گزارش شده است و در ایران در شمال كشور محدود به قسمتي از اراضي ساحلي استان گلستان واقع در حومه خواجه نفس، گميشان و بندر تركمن مي‌باشد. لاروها با تغذیه از جوانه مركزی آن را مي‌خشكاند و سپس با ایجاد سوراخي در طوقه از آن خارج و به بوته‌های مجاور مي‌روند. در اواخر زمستان و اوایل بهار همزمان با رشد ميزبان لاروها از پایين به بالا رفته و پيش از خروج از خوشه بخشي از آن یا تمامي آن را تغذیه مي كنند كه آخرین مرحله خسارت است. در صورتي كه دوره لاروی كامل نشده باشد لارو ساقه را سوراخ نموده و به ساقه مجاور منتقل مي‌شود و در انتهای ساقه‌های آلوده، سفيدی خوشه‌ها به صورت كامل یا بخشي از آن كاملا مشهود است.

کنترل شیمیایی برای مبارزه با این آفت توصيه نمي‌شود. سوزاندن كاه و كلش هر چند سال یک بار، شخم عميق بعد از برداشت و رعایت تناوب زراعي با گياهان غير گرامينه از روشهای مبارزه با این آفت است.

علائم خسارت شب پره ساقه خوار جو

مگس گندم

این آفت در دنيا از شمال اروپا، اسپانيا، ایتاليا، پرتقال، مصر و اسرایيل و در ایران از ورامين، تهران، كرمان، كردستان، كرمانشاه، فارس، گرگان، مركزی، زنجان و آذربایجان گزارش شده است. این آفت میزبان‌های مختلفی از جمله گندم دارد.

در اوایل بهار به سبب تغذیه لارو سن یک از شيره گياهي در رشد عادی بوته ها اختلال ایجاد مي‌شود. همچنين تغذیه لاروها از جوانه مركزی باعث زرد و خشک شدن آنها شده كه در نتيجه جوانه‌های جانبي تشكيل و بوته پر پشت مي‌شود ولي رشد طولي آنها به شدت كاهش مي‌یابد.

هراكش كردن مزارع و كاشت زودهنگام در صورت امكان توصيه مي شود. مبارزه شيميایي كه عليه سن مادر صورت ميگيرد نیز روی این آفت موثر است.

علائم خسارت مگس گندم

مگس ساقه گندم

این آفت از اروپا، آسيا و آمریكای شمالي و در ایران از آذربایجان، همدان، مازندران، تهران و فارس گزارش شده است.

لاروها از جوانه مركزی و ساقه نرم ميزبان و نيز از گل و دانه‌های نرم غلات تغذیه مي‌كنند. بوته‌های گندم كه تحت تأثير نسل بهار آفت قرار مي‌گيرند، دارای رشد محدود و بدشكل بوده و پنجه‌زایي افزایش مي‌یابد. اگر ساقه‌های آلوده بریده شوند، لارو سبز آبي آفت قابل مشاهده است. مشاهده لاروهای نسل دوم آفت دشوارتر است، اما اگر سنبله‌ها باز شود، لارو آشكار مي‌شود.

هراكش كردن مزارع و كاشت زودهنگام در صورت امكان توصيه مي‌شود. همچنین مبارزه شيميایي كه عليه سن مادر صورت ميگيرد روی این آفت موثر است.

علائم خسارت مگس ساقه گندم

سوسک برگخوار غلات

سوسک برگخوار غلات یكي از آفات مهم مزارع غلات به ویژه گندم در دنيا است كه خسارت آن در مناطق مرطوب و گرم بيشتر است. در دهه‌های اخير در برخي مناطق كشور و از جمله استان‌های گلستان، كرمانشاه، مركزی، خراسان شمالي، اصفهان، لرستان، كردستان، آذربایجان غربي، گيلان، مازندران، تهران و سيستان و بلوچستان یافت مي‌شود. اگرچه حشرات كامل نيز برگخوار هستند اما خسارت عمده مربوط به تغذیه دوره لاروی است.

ميزان خسارت این آفت در زمان طغيان تا یک سوم محصول نيز ذكر شده است. در صورت شدت حمله بوته ها زرد و خشک شده و خوشه ها سفيد به نظر مي رسند. تغذیه لاروها تا مرحله گلدهي و سنبله ادامه مي یابد و بيشترین خسارت بين مرحله گلدهي گندم و خميری شدن دانه ها رخ مي‌دهد. با افزایش سنين لاروی ميزان خسارت افزایش مي‌یابد به گونه‌ای كه 70 درصد خسارت وارده به محصول توسط لارو سن 4 ایجاد مي‌شود.

علائم خسارت سوسک برگخوار غلات

شخم عميق پس از برداشت محصول، استفاده از ارقام مقاوم، برداشت سریع محصول، كشت دیر هنگام، مدیریت كوددهي در مزارع غلات از روش‌های مبارزه زراعی و بهداشتی است. در صورتي كه جمعيت آفت بالا و شدت خسارت زیاد باشد کنترل شیمیایی پیشنهاد می‌گردد.

سوسک قهوه‌ای گندم

این آفات در برخي كشورهای اروپایي و خاورميانه و در ایران از استان های كرمانشاه، مر كزی، تهران، كردستان، كهگيلویه و بویراحمد، همدان، لرستان و در بعضي از سالها از آذربایجان شرقي، آذربایجان غربی ، اردبيل، فارس و زنجان گزارش شده اند. گونه‌های غالب سوسک‌های قهوه‌ای بسته به استان آلوده متفاوت مي‌باشند.

سوسک قهوه‌ای گندم

لاروهای این آفات در سال اول از ریشه گندميان و گياهان خانواده غلات تغذیه و در سال دوم به جوانه غلات كه تازه جوانه زده حمله مي‌كند.لارروهای این آفات با تراكم 5-3 عدد در هر متر مربع 8 تا 12 درصد از گندم های تازه جوانه زده گندم را قطع مي‌كنند. حشره كامل نیز از دانه‌های گندم تغذیه مي‌كند و منجر به خسارت می‌شود.

رعایت تناوب زراعي با گياهان غير گرامينه، شخم پایيزی بعد از باران دوم، شخم عميق بلافاصله پس از برداشت گندم برای به سطح خاك آوردن لاورها كه منبع تغذیه شكارگرها مانند كلاغ و سایر پرندگان است و همچنين جمع آوری حشرات كامل از روش‌های مبارزه زراعی و بهداشتی به شمار می‌روند. مبارزه شیمیایی نیز از نظر اقتصادی توصیه نمی‌شود.

سوسک سیاه گندم

سوسک سياه گندم در سراسر نواحي گندم خيز كشور كم و بيش فعال است. این حشره طي سال هتای اخير به آفتي مهم در برخي مناطق زراعت گندم و جو از جمله استان گلستان تبدیل شده كه به ویژه در صورت عدم رعایت تناوب زراعي، خسارت هر ساله آفت محرز است. این آفت از استانهای دیگر مانند خوزستتان، فارس، اردبيل، خراسان شمالي و كرمانشاه نيز گزارش شده است.

حشرات كامل آفت در مرحله خميری شدن دانه‌های گندم تغذیه ميكند. در پایيز تغذیه لاروها از جوانه‌ها و برگ‌های جوان گندم سبب خشک شدن برگ‌ها شده و خسارت به صورت لكه‌ای در مزرعه دیده مي‌شود. همچنين لاروها غالباً در كنار بوته‌های غلات فرورفتگي شبيه لانه مورچه ایجاد كرده و برگها را به داخل خاك مي‌كشند و از آنها تغذیه مي‌كنند. خسارت آفت در اواخر بهار كمتر است زیرا ميزبان توليد پوشش گياهي بيشتری دارد كه این امر باعث جبران و استتار خسارت مي‌شود.

علائم خسارت سوسک سیاه گندم

انجام شخم عميق تابستانه بلافاصله پس از برداشت محصول و تناوب زراعي، عدم كشت گندم و جو در مزارع آلوده حداقل به مدت 2 سال و شخم پایيزی بعد از باران دوم توصيه مي‌شود. با مشاهده اولين علائم خسارت در مزرعه می‌توان از سموم استفاده نمود.

شته معمولی گندم

شته معمولي گندم در ایران از استان های ایلام، بوشهر، جيرفت، تهران، قم، خوزستان، زنجان، سمنان، سيستان و بلوچستان، فارس، خراسان شمالي، خراسان جنوبي، خراسان رضوی، مركزی، كرمانشاه، كرمان، هرمزگان، همدان و یزد گزارش شده است.

این آفت پس از استقرار در سنبلچه‌های گندم و تغذیه از شيره گياهي باعث پيچيدگي و غير طبيعي شدن برگ‌ها، توقف رشد و ضعيف شدن بوته مي‌شود. روی بيشتر ارقام حساس، خسارت شته باعث ایجاد لكه‌های نكروزه طي 4 – 2 روز پس از تغذیه آفت مي‌شود. تغيير رنگ بخش‌های آلوده گياه با ادامه تغذیه آفت و مرگ برگها و گياه كامل در صورتي كه آلودگي ادامه یابد، امكان پذیر است. خسارت این شته در ایران تا 20 درصد تعيین شده است. این حشره قادر به انتقال ویروس‌های كوتولگي زرد جو، ویروس قرمزی برگ ارزن، ویروس موزائيک نيشتكر و ویروس كوتولگي زبر ذرت است.

آلودگی گندم به شته معمولی

حذف گرامينه‌های ميزبان، تنظيم تاریخ كاشت، رعایت آبياری صحيح، كوددهي به موقع و استفاده از ارقام مقاوم توصيه مي‌شود. در صورتی که 10 درصد گياهان در مرحله ساقه رفتن تا خوشه‌دهي به شته آلوده شده باشند مبارزه شيميایي توصيه می‌گردد.

شته روسی گندم

خسارت این آفت در ایران از استانهای فارس، مركزی، همدان، یزد، كرمانشاه، قم، خراسان شمالي، خراسان جنوبي، خراسان رضوی، چهار محال بختياری، تهران، آذربایجان شرقي و سيستان و بلوچستان گزارش شده است.

تصویر راست شته روسی گندم- تصویر چپ شته روسی گندم روی برگ

این آفت علاوه بر تغذیه از شيره گياهي، با تزریق مواد سمي در محل‌های تغذیه باعث تخریب كلروپلاست گياهي شده و نوارهای طولي زرد، سفيد و گاهي ارغواني رنگ بر روی گياه ميزبان توليد مي‌كند. در مراحل ابتدایي آلودگي لبه برگها در امتداد طولي لوله مي‌شوند. گاهي فاصله برگها كم شده و ساقه‌ها بد شكل مي‌شوند. گياهاني كه شدیداَ آلوده مي‌شوند اغلب از رشد بازمانده و برگهای لوله شده دارند كه در گياهان مسن‌تر حتي برگ پرچم نيز لوله مي‌شود. انتقال ویروسهای گياهي مانند بيماری ویروسي زردی كوتولگي جو، ویروس موزائيک جو و نيشكر لكه نواری زرد گندم از جمله خسارتهای غير مستقيم این آفت مي‌باشد.

علائم خسارت شته روسی

حذف گرامينه‌های از داخل و حاشيه مزارع، تنظيم تاریخ كاشت، رعایت آبياری صحيح، كوددهي به موقع، استفاده از ارقام مقاوم و سمپاشی حاشیه مزارع به صورت نواری از طرق مبارزه با این آفت است.

تریپس گندم

تریپس گندم یكي از آفات مهم مكنده گندم در بسياری از نقاط كشور است كه خسارت آن از سن گندم قابل تفكيک نيست. این آفت در ایران از تهران، سمنان، اصفهان، چهارمحال بختياری، كرمان، یزد، آذربایجان و كرمانشاه، رفسنجان، سير جان،اهواز و گرگان گزارش شده است.

تریپس گندم با فرو بردن خرطوم خود در نسج برگ، گل و خوشه شيره سلولي ر ا مكيده و در محل تغذیه روی برگ لكه‌های نقره‌ای یا زرد روشن ناشي از وجود سلول‌های خالي به وجود مي‌آید. تریپس گندم بيشتر در لابه‌لای غلاف برگ و محل اتصال برگ به ساقه و یا لابه‌لای خوشه مشاهده مي‌شود. با تشكيل خوشه گندم جمعيت تریپس نيز افزایش یافته و با فرو بردن خرطوم خود در دانه‌های نرم موجب چروكيدگي و توقف رشد آنها مي‌شود. علائم خسارت آفت روی برگ ایجاد پيچيدگي و لكه‌های نقره‌ای بوده و روی ستبل نيز طول خوشه كوتاه، بدشكل و یا نوك خوشه تا قسمتي سفيد مي‌شود.

شخم عميق تا 90 درصد تریپس‌ها را كه در داخل خاك و مزرعه زمستان‌گذراني مي‌كنند را از بين مي‌برد.

علائم خسارت تریپس گندم

کنه قهوه ای گندم

كنه قهوه‌ای گندم یكي از آفات مهم در برخي مزارع غلات مي‌باشد. این كنه گونه ای پلي فاژ است که در بسياری از مزارع كشور از جمله استان‌های فارس، مركزی، آذربایجان شرقي، كردستان، همدان، اردبيل و خوزستان گزارش شده است.

بيشترین خسارت آفت مربوط به مرحله پنجه زني تا قبل از ساقه رفتن گندم است. در این مرحله كنه توسط كليسر سوزني خود از محتویات سلولهای برگ گندم تغذیه نموده و علائمي به صورت نقاط سبز یا زرد كمرنگ روی برگ ایجاد كرده كه بسته به شدت تغذیه، باعث تغيير رنگ تدریجي برگ‌های آسيب دیده به رنگ زرد تا توقف رشد و خشک شدن بوته های خسارت دیده مي‌شود. این آفت در آب و هوای خشک فعاليت بيشتری دارد.

شخم عميق موجب از بين رفتن بقایای گياهي محل زمستان‌گذراني آفت و در نهایت منجر به كاهش جمعيت آفت مي‌شود و تناوب زراعي به مدت حداقل سه سال در زمين های آلوده به آفت توصيه مي‌شود. جهت مبارزه شیمیایی استفاده از کنه کش مناسب توصیه می‌گردد.

علائم خسارت کنه قهوه‌ای گندم

شپشک ریشه گندم

این آفت در سالهایي كه بارندگي كم باشد بيشتر در مزارع دیم ایجاد خسارت مي‌كند. در ایران آفت از نيمه غربي كشور از استانهای همدان، مركزی، كرمانشاه، كردستان و آذربایجان گزارش شده است.

پوره‌های این آفت پس از تفریخ در محل پنجه زني و طوقه ميزبان استقرار یافته و با مكيدن شيره گياهي باعث ضعيف شدن بوته‌ها شده و با جلوگيری از پنجه زدن ميزبان از انشعابات آن جلوگيری ميكند. در مزرعه بوته‌های آلوده كه از رویش كمتری برخوردار بوده و به صورت علفي و به رنگ زرد در آمده‌اند به آساني قابل تشخيص هستند. خسارت این آفت به صورت لكه‌ای است كه مانع خوشه رفتن برخي بوته‌ها و نيز باعث عدم دانه بندی كامل خوشه‌ها و در نهایت باعث كاهش عملكرد محصول مي‌شود. زمين های شني و رسي برای فعاليت آفت مناسب‌تر هستند.

تصویر راست استقرار پوره‌ها در طوقه گیاه- تصویر چپ خسارت لکه‌ای در مزرعه

برداشت به موقع و جلوگيری از ریزش دانه ها، شخم عميق بعد از برداشت، رعایت تناوب زراعي و آیش و از بين بردن علف‌های هرز ميزبان به صورتي كه از ریزش بذور علفهای هرز ميزبان جلوگيری شود. در حال حاضر برای مبارزه شيميایي با این آفت تركيب ثبت شده‌ای وجود ندارد.

زنبور ساقه‌خوار غلات

زنبور ساقه خوار غلات یكي دیگر از آفات گندم، جو و چاودار است. این آفت در ایران از تهران، ورامين، استان های مركزی، فارس و استانهای شمالي گزارش شده است.

خسارت این آفت مربوط به مرحله لاروی آن است كه به ساقه گندم، جو، و چاودار حمله كرده و از بافت داخلي ساقه ميزبان تغذیه نموده و مانع رسيدن شيره گياهي به خوشه مي‌شود كه باعث سبكي یا پوكي سنبله‌ها مي‌شود. خسارت لارو آفت زماني كه گندم نزدیک رسيدن و زرد شدن است باعث مي‌شود در داخل ساقه به جای بافت داخلي مقداری گرد سفيد شبيه خاك اره دیده شود.

شخم مزرعه به عمق 5 سانتيمتر بعد از برداشت گندم برای زیر خاك بردن كاه و كلش باقي مانده در مزرعه، رعایت تناوب زراعي و آیش به مدت دو سال، چراندن مزرعه پس از برداشت محصول، استفاده از ارقام مقاوم و متحمل دارای ساقه ضخيم و توپر، جمع آوری و انهدام بقایای ریشه و برداشت محصول بلافاصله پس از رسيدن دانه‌ها توصيه مي‌شود.

علائم خسارت زنبور ساقه‌خوار غلات

بیماری‌ها

زنگ زرد

زنگها از مهمترین بیماری‌های غلات محسوب می‌شوند که در صورت مساعد بودن شرایط برای این بیماری، می‌تواند باعث خسارت بسیار سنگین بر روی غلات گردد. از بین زنگ‌ها، زنگ زرد با عامل Puccinia striiformis در ایران بیشتر از سایر زنگ‌ها می‌تواند خسارت‌زا باشد. مقاله کامل درباره زنگ زرد گندم را در مجله کشاورزی اگروتک بخوانید. 

زنگ قهوه‌اي يا زنگ برگي گندم

اين زنگ در مناطق گرمتر كشور اهميت دارد و در بعضي سالها طغيان مينمايد. این بيماري در آفريقاي شمالي، آسياي مركزي و جنوب شرقی آسيا، آمريكاي شمالي و جنوبي بيشتر از سایر مناطق ديده ميشود. در ايران بيشتر در استان هاي خوزستان ، سمنان ، فارس،كرمان ، گلستان و هرمزگان مشاهده شده است.

علائم اين بيماري به صورت ظهور جوشهاي بهاره حاوي يورديوسپور به رنگ قهوه اي روش بوده كه به صورت نقاط مدور و پراكنده و يا گاهي خطوط كوتاه و جدا از هم در سطح برگ مي‌باشد و به ندرت روي غلاف برگ و ساقه ممكن است ظاهر شود. در اواخر فصل رويش در محل تشكيل سورهاي بهاره به تدريج پوستول‌هاي پایيزه حاوي تليوسپور به رنگ قهوه اي تيره ظاهر مي‌شود.

بيماري در اغلب مناطق كشت غلات ميتواند ظاهر شود. درجه حرارت مناسب براي رشد قارچ 20-15 درجه سانتيگراد بوده و شرايط مرطوب وگرم براي رشد و نمو قارچ مساعدتر است.

در شرايط مطلوب نسلهاي پياپي يورديوسپورها مي‌توانند هر14-10 روز توليد شوند. چنانچه گياهان بالغ باشند يا هنگامي كه شرايط محيطي مطلوب نباشد توده سياهرنگي از تليوسپورها ظاهر مي‌شود.

اين زنگ نسبت به شرايط محيطي حساستر از زنگ سياه ميباشد و تحت شرايط محلي و اكولوژيكي قرار گرفته و موجب پيدايش درجات مختلف آلودگي مي‌شود که با دادن كودهاي ازته بر شدت آلودگي آن افزوده ميگردد.

در آلودگيهاي شديد كاهش معني داري در عملكرد محصول ايجاد مي‌شود و اين خسارت مخصوصاً به صورت كاهش تعداد دانه‌هاي سنبله ، وزن هزار دانه و كيفيت آن ملاحظه مي‌گردد.

علائم بیماری زنگ قهوه‌ای گندم

زنگ سیاه یا ساقه گندم

اين بيماري اولين بار در سل 1336 توسط اسفندياري گزارش شد و تقريباً در تمام مناطقي كه اين محصول كشت مي‌شود وجود دارد. در ايران در حال حاضر خسارت اقتصادي آن گزارش نشده است اگرچه اين بيماري در اوايل ده 40 خورشيدي در برخي از مناطق جنوبي كشور اپيدمي شده و خسارات هنگفتي به محصول گندم آن مناطق وارد كرده است.

علائم اين بيماري به صورت ظهور پوستولها يا جوشهاي بهاره حاوي يوريديوسپور و به شكل خطوط نسبتا كشيده و تخم مرغي شكل بوده كه گاهي بهم متصل شده و خطوط كشيده‌تري موازي با محور طولي ساقه ايجاد مينمايند. رنگ پوستولها قرمز آجري تا قهوه اي تيره بوده و روي اندامهاي مختلف گندم و جو مانند برگ، غلاف ساقه، خوشه، گلوم، گلومل و ريشک‌ها مشاهده مي‌شود.

زنگ سياه هواي نسبتا گرم را دوست دارد. دماي مناسب براي جوانه زدن يورديوسپورها 20 درجه سانتيگراد و براي ادامه رشد و نمو قارچ 24-20 درجه سانتيگراد مي‌باشد. آلودگي گياهان در مراحل اوليه ميتواند باعث خسارت شديد مانند كاهش پنجه زني، كاهش وزن و كيفيت دانه و توليد دانه‌هاي چروكيده شده و در شرايط مطلوب منجر به افت كامل محصول مي‌شود.

از جمله راهکارهایی که سبب کاهش و پیگشیری از این بیماری می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رعايت زمان كاشت مناسب بوته
• رعايت زمان كاشت مناسب
• استفاده از كود اوره سرك به مقدار مناسب و فقط يك نوبت
• استفاده از كود پتاس که دركاهش حساسيت گياهان كمك مي‌كند
• جلوگيري از هرگونه عاملي كه باعث افزايش علفي شدن گياه می‌شود

علائم بیماری زنگ سیاه گندم

سپتوريوز گندم

بيماري سپتورياي برگ يا سپتوريوز در دنيا در اكثر مناطقي كه گندم توليد مي‌شود، ديده شده است. در بعضي از مناطق مانند شمال آفريقا و جنوب برزيل خسارت شديد بوده و ممكن است سبب از بین رفتن كامل محصول شود.

سپتوريوز سنبل گندم نيز داراي انتشار جهاني است و از بيماريهاي مهم قاره آمريكا است كه بعد از زنگ قهوه اي در مرحل دوم اهميت قرار دارد.

اين بيماري ابتدا به صورت لكه‌هاي رنگ پريده روي برگها ظاهر مي‌شود كه به تدريج به صورت لكه‌هاي كوچک نامنظم قهوه اي مايل به قرمز درآمده و توسط رگبرگ‌ها محدود می‌شوند. لكه‌ها پس از پيشرفت تدريجي از مركز تغيير رنگ داده و خاكستري مي‌شوند. لكه‌ها بصورت طولي توسعه پيدا نموده و در نهايت تمام سطح برگ را فرا ميگيرند و باعث زردي و خشكيدگي برگ مي‌شوند.

مدیریت تلفیقی این بیماری عبارت اند از:

• استفاده از ارقام متحمل مانند چمن و مرواريد
• رعايت تناوب 2-3 سال با گياهان غير گندميان
• آيش يكساله
• مديريت بقاياي محصول
• خودداري از كشت ارقام زودرس
• استفاده از بذر سال و عاري از آلودگی
• افزاايش فاصله خطوط كاشت تاحد امكان و پرهيز از مصرف زياد كودهاي شيميايي بخصوص ازته

علائم بیماری سپتوریوز برگ گندم

بيماري سوختگي گلوم (سپتوريوز سنبله)

علائم اوليه اين بيماري به صورت لكه‌هاي بيضي شكل به رنگ زرد تا قهوه اي سوخته با حاشيه تيره رنگ ظاهر مي‌شود. بافت گياه در محل لكه‌هاي مرده به رنگ خاكستري روشن درآمده و پس از مدتي اندام‌هاي باردهي قارچ به رنگ قهوه‌اي روشن به صورت دست هاي پراكنده ظاهر مي‌شوند.

قارچ عامل بيماري براي ايجاد آلودگي تحت شرايط گلخانه حداقل بايستي48ساعت مرطوب نگه داشت شود و 10-20 روز بعد از آلودگيهاي اوليه اسپورهاي جديد توليد ميگردند. آلودگي‌های اوليه بر روي برگهاي پائين‌تر رخ داده و توسعه بيماري در برگ‌هاي بالاتر و سنبله در شرايط مساعد مشاهده ميشود. بيماري به مناطق معتدل كشت گندم كه سرما و رطوبت شرايط غالب آن است، محدود می شود.

روشهای تلفیقی بیماری سپتوريوز سنبله گندم شامل موارد ذیل هستند:

• جلوگيري از انتقال بذور و كاه و كلش گندم مزارع آلوده نسبت به ساير مناطق
•  مديريت بقاياي گياهي پس از برداشت گندم به ويژه درسيستم‌هاي كشاورزي حفاظتي
• رعايت تناوب با گياهان غيرميزبان مانند پنبه، سيب زميني و ساير گياهاني كه صورت رديفي كشت مي گردند
• ضدعفونی کلیه بذور قبل از کاشت با قارچ کش

همچنین بهتر است در این شرایط مصرف كودهاي شيميايي بر اساس توصيه آزمايشگاه خاك و آب در منطقه صورت پذيرد.

علائم بیماری سپتوریوز سنبله گندم

سفيدك پودري يا سطحي گندم و جو

بيماري سفيدك پودري ياسطحي يكي از مهمترين بيماريهاي غلات در دنيا به شمار می‌رود. بيماري سفيدك سطحي در نواحي مرطوب و نيم خشک انتشار گسترده‌تري دارد و در ايران در استان‌هاي اردبيل، فارس، گلستان و مازندران بيشتر از ساير مناطق ديده مي‌شود.

قارچ عامل بيماري اندامهاي رويشي خود را در سطح برگ به صورت پوششي سفيد رنگ ظاهر نموده و با تشكيل فرم غيرجنسي قارچ يعني كنيدي‌هاي زنجيري، اين پوشش حالت پودري پيدا ميكند. با تكامل رشد رويشي فرم جنسي قارچ به صورت نقاط سياه رنگ بنام كليستوتسيوم در متن پوشش قارچی به وجود می‌آید .علائم بيماري كاملا سطحي است و عامل بيماري در سطح قسمتهاي آلوده گياه مستقر مي‌گردد و تمام قسمتهاي هوايي گياه را آلوده نموده ولي بيشتر در سطح بالايي برگهاي پائيني بوته‌ها ديده مي‌شود.

مبارزه تلفیقی با این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• استفاده از ارقام مقاوم يا متحمل
• رعايت تناوب زراعي خصوصا در اراضي با سابق آلودگی
• مديريت بقاياي گياهی
• شخم عميق و مدفون كردن بقاياي گياهی
• رعايت اصول به زراعي از جمله كشت رديفي و تراكم مناسب جهت تهويه بيشتر در مزرعه
• مصرف متعادل كود ازته
• تنظيم دور آبياري به منظور جلوگيري از افزايش رطوبت در مزرعه

علائم بیماری سفیدک پودری (سفیدک سطحي) گندم

بيماري فوزاريومي سنبله گندم

اي بيماري تحت نامهاي جرب (Scab) و بلايت سنبله نيز شناخت شده است. اين بيماري در نواحي گرم و مرطوب دنيا و مناطقي كه زمستان معتدل و تابستان گرم و مرطوب دارند ديده مي‌شود، از جمله نواحي آلوده به اين بيماري را مي‌توان نيمه غربي آمريكا، كانادا، آرژانتين، چین، جنوب برزيل و اروپاي غربي نام برد. در ايران اين بيماري بيشتر در استان‌هاي گلستان، مازندران، اردبيل و شمال خوزستان مشاهده مي‌شود.

ايجاد لكه‌هاي كوچک آبسوخته وكم و بيش قهوه‌اي رنگ در قاعده یا وسط گلوم يا محور سنبله، گسترش آب سوختگي و بي رنگ شدن از نقطه آلودگي، تشكيل اسپورودوخيوم‌هاي نارنجي رنگ و ميسيليوم هاي صورتي تا قرمز كمرنگ پاتوژن به حالت كركي در لبه گلوم يا محور سنبله از علائم بيماري مي‌باشد.

برخی طرق تلفیقی جهت پیشگیری یا کاهش این بیماری عبارت اند از:

• كاشت ارقام مقاوم و خودداري از كشت ارقام حساس در مناطقي كه شرايط مساعد آب و هوايي براي فعاليت قارچ عامل بيماري در طول دوره گلدهي و تكامل سنبل دارند
• رعايت تناوب زراعي با گياهان غيرگرامينه خصوصا عدم كشت گندم در تناوب با ذرت و برنج
• ضدعفوني بذور با سموم سيستميک با توجه به انتقال آلودگي به طور زير پوسته‌اي در بذر گندم
• بوجاري كامل بذر و حذف دانه‌هاي لاغر و چروکیده
• كنترل علف‌هاي هرز گرامينه در مزارع گندم
• رعايت اصول به زراعي جهت تهويه و تابش نور بيشتر به داخل مزرعه

علائم بیماری فوزاریومي سنبله گندم

پوسيدگي فوزاريومي ريشه و طوقه گندم

اين بيماري تحت نامهاي پوسيدگي ريشه و خوشه سفيد شناخت شده است . اين بيماري در چین، جنوب برزيل، آرژانتين و اروپاي غربي مشاهده شده و در ايران در استانهاي اردبيل، اصفهان، مركزي، همدان، تهران، چهارمحال و بختياري، كهگيلويه و بويراحمد، جیرفت و لرستان مشاهده ميشود.

علائم این بيماري كه همراه با پوسيدگي طوقه و ريشه، مرگ گياهچه و تغيير رنگ بافت پاي ساقه و گره نمايان مي‌شود.

در محل طوقه و قسمتهای پايه ساقه گياهان بيمار پوسيدگي خشک به رنگ قهوه‌اي تيره تا سياه مشاهده مي‌شود كه اگر گياه بيمار را از خاك بيرون بكشند از محل طوقه به راحتي جدا می‌شود.

روشهای مدیریت تلفیقی این بیماری عبارت اند از:

• خودداري از كشت ارقام حساس
• رعايت تناوب زراعي با گياهان غيرگرامينه خصوصا عدم كشت گندم در تناوب با ذرت و برنج
• ضدعفوني بذور با سموم سيستميک با توجه به انتقال آلودگي به طور زير پوسته‌اي در بذر گندم
• مديريت بقاياي گياهي آلوده پس از برداشت
• بوجاري كامل بذر و حذف دان هاي لاغر و چروكيده
• كنترل علف هاي هرز گرامينه در مزارع گندم
• خودداري از جابه جايي بذور و كاه و كلش آلوده به ساير مناطق
• رعايت اصول به زراعي جهت تهويه و تابش نور بيشتر به داخل مزرعه

بيماري لکه خرمايي گندم

بيماري لكه خرمايي گندم كه به عنوان لكه زرد يا سوختگي زرد برگي مشهور است، يكي ازبيماريهاي مهم لكه برگي است. این بیماری خصوصا در مناطق داراي كشت به روش خاك‌ورزي حفاظتي و يا فاقد شخم عامل مهم خسارت و افت عملکرد در بسیاری از مزارع گندم به شمار می‌رود. اولين علائم اين بيماري به صورت نقاط كوچک زرد مايل به قهوه‌ای روي برگها ظاهر مي‌شود. با گذشت زمان لكه‌ها توسعه يافته و تخم مرغي شكل و قهوه‌ای ميگردد. معمولا اطراف لكه‌ها به وسيله هاله زنگ زرد رنگ احاطه مي‌شود. با پيشرفت بيماري برگهاي گندم زرد وخشک مي‌شود. علائم بيماري روي سنبله نيز ظاهر گرديده، دانه‌ها چروكيده شده و باعث كاهش وزن هزار دانه مي‌گردد.

از جمله روشهای مدیریت تلفیقی میتوان به استفاده از ارقام مقاوم و تناوب زراعي با گياهان غيرميزبان اشاره کرد.

علائم بیماری لکه خرمایي گندم

سياهكهاي گندم

سياهک‌هاي آشكار و پنهان گندم از بيماريهاي مهم در اكثر مناطق كشور است و خسارت زیادي به غالت وارد مي‌كند.

سياهک‌هاي آشكار و پنهان در نيمكره شرقی مخصوصاً در خاورميانه نزدیک و شبه قاره هند مشاهده ميشود و در ايران در اغلب مناطق گندمكاري كشور كه بذور ضدعفوني نشده يا روش ضدعفوني صحيح نبوده ديده مي‌شود.

سیاهک پنهان

علائم بارز بيماري غالبا بعد از خوش دهي آشكار مي‌شود. سنبل هاي آلوده داراي رنگ سبز مايل به آبي هستند و گلومهاي آنها نسبت به سنبل‌هاي سالم‌تر بازتر مي‌شود. پس از رسيدن محصول، سنبل‌هاي آلوده با رنگ تيره تر و سنبل‌هاي بازتر كه نوك دانه‌هاي آلوده در آنها قابل رويت است، به راحتي از سنبل‌هاي سال قبل قابل تفكيک مي‌باشد. دانه‌هاي آلوده به جای آنكه نشاسته تشكيل دهند پر از گرد سياه رنگ قارچ مي‌شوند. بوته‌هاي آلوده معمولا كوتاهتر از حد طبيعي شده و تعداد پنجه در آنها افزايش مي‌يابند.

مؤثرترين روش مبارزه با سياهک پنهان گندم استفاده توام از قارچ كش‌ها براي ضدعفوني بذر و ارقام مقاوم است.

علائم بیماری سیاهک پنهان گندم

سياهك آشکار گندم

علائم بارز بيماري سنبلچه‌هاي گياه آلوده به رنگ قهوه اي زيتوني و در نهايت همرنگ توده اسپور مي‌شوند.

علائم بيماري پس از خوش دهي آشكار مي‌شود. بوته‌هاي بيمار زودتر به خوش رفته و تمام خوشه تبديل به توده سياه رنگي مي‌شود و در نهايت منجر به كاهش ميزان محصول و پايين آمدن كيفيت دانه مي‌شود.

مؤثرترين روش مبارزه با سياهک آشکار گندم استفاده توام از قارچ كش‌ها براي ضدعفوني بذر و ارقام مقاوم است.

علائم بیماری سیاهک آشکار گندم

سیاهک پاکوتاه گندم و جو

اي بيماري عمدتاً در مناطق سردسيركشور از جمله استانهاي اردبيل، آذربايجان شرقی، آذربايجان غربي، كردستان ، لرستان ، همدان و مركزي مشاهده شده است.

در سيكل بيماري، تليوسپورهاي خاكزي، مهمترين منبع آلودگي اوليه محسوب ميشوند. حساسترين مرحل آلودگي در پاييز زماني است كه بوته‌ها در مرحله قبل از پنج زني بوده و يا 2 تا 3 پنجه در آنها ظاهر شده است.

علائم بيماري شبيه سياهک پنهان است، با اين تفاوت كه اندازه بوته‌هاي آلوده به نصف تا يک چهارم طول بوته‌هاي سال ميرسد و در ضمن تعداد پنجه‌هاي آن بطور غيرعادي افزايش مييابد.

رعايت تناوب زراعي، استفاده ازبذور سال و عاري از آلودگي و تنظيم زمان كاشت به همراه مبارزه شیمیایی از روشهای مدیریت این بیماری است.

پاخوره گندم

این بخش را در مقاله پاخوره گندم مجله کشاورزی اگروتک مطالعه کنید.

سیاهک هندی

اين بيماري از ناحيه كارنال هندوستان گزارش شد و بومي منطق پنجاب و شبه قاره هند است. در ايران اين بيماري در استانهاي فارس، هرمزگان، بوشهر، كرمان وشهرستانهاي جیرفهت وسوغان مشاهده شده است.

در اين بيماري آلودگي از طريق گل آغاز شده و سپس تمام دانه از توده هاي سياه رنگ پر مي شود.

بوته‌هاي آلوده در مزرعه به راحتي از چشم مخفي می‌مانند ولي در خرمن از روي دانه‌هاي شكسته كه قسمتي از آنها آلوده به سياهک است قابل تشخيص مي‌باشند.

مدیریت تلفیقی این بیماری شامل موارد زیر است:

• ضدعفوني بذور با سموم سيستميک و استفاده از بذور سال وعاري از بيماري
• عمليات زراعي مانند تناوب زراعي بلند مدت
• استفاده از بذور مقاوم
• مديريت علف هاي هرز گرامينه
• خودداري از كشت كرتي
• خودداري از كشت دير هنگام
• مبارزه شیمیایی

علائم سیاهک هندی روی سنبله و دانه‌ها

سیاهک برگي

اين بيماري اولين بار از استراليا و سپس از كشورهاي آمريكا، چین ، هندوستان ، ايتاليا، ژاپن و پاكستان گزارش شده است. اين بيماري به صورت نوار خاكستري رنگ متمايل به سياه برروي برگ و غالف ديده مي شوند. بوته‌هاي آلوده اغلب كوتاه شده، برگها پيچ خورده و لوله مي‌شوند. غلاف در محل نوارهاي آلوده به صورت طولي شكاف خورده، توده سياه رنگ اسپور ظاهر مي شود. پنجه زني در گياهان آلوده افزايش يافته و بوته‌هاي آلوده معمولا به خوشه نمي روند.

روشهای مبارزه عبارت اند از:

• تناوب زراعي با گياهان غيرميزبان و آيش به مدت حدقل2 سال
• استفاده از بذر سال و غير آلوده
• انهدام بقاياي كاه و كلش مزارع شديداً آلوده
• استفاده از ارقام مقاوم
• خودداري از كشت عميق بذر
• مبارزه شیمیایی

علائم خسارت سیاهک برگي

نماتد گال گندم

اين نماتد در بخش شرقی نيمكره شمالي زمين بخصوص در خاورميانه و خاور دور خسارت زیادی به مزارع گندم می‌زند.

علائم بيماري عبارتند از مجعد شدن، پيچيدگي ساقه، برگها و خوشه‌ها، تورم برگها و بندها، كوتولگي ساقه‌ها، تبديل دانه به گال حاوي نماتد در داخل خوشه‌ها و بعضي اوقات روي برگها. در مراحل نهايي رشد گياه، گالها در داخل اندامهاي گل شكل گرفته و جایگزین محتویات دانه می‌شوند.

از نمونه روشهای مدیریت این بیماری میتوان به این موارد اشاره کرد:

• برداشت به موقع محصول گندم
• بوجاري دانه‌هاي گندم
• معدوم نمودن گالها
• تهيه نقش آلودگي مناطق به نماتد در هر سال براي پيش آگاهي
• تهیه بذر سالم
• نظارت كامل بر مزارع آلوده
• رعايت تناوب زراعي و عدم كشت گياهان حساس
• استفاده از ارقام مقاوم

علائم خسارت نماتد گال گندم روی خوشه و بوته

نماتد مولد زخم ريشه گندم

این نماتد در ايران در استانهاي مازندران ، گلستان ، آذربايجان شرقی، كرمانشاه، ایلام، لرستان، خوزستان و گيلان ديده شده است.

علائم بيماري اين نماتد پارازيت داخلي ريشه بوده و پلي فاژ و مهاجر مي باشد. علائم نماتدزدگي درقسمت‌هاي هوايي گندم عبارتند از كودكي، كوتاهي، نازكي ساقه و خوشه به طوري ك خوشه‌ها به يک سوم تقليل پيدا كرده و تعداد دانه ضمن كوچک شدن در هر خوشه بسيار كم مي‌شود و در نتيجه میزان محصول کاهش می‌یابد.

روش‌های مدیریتی عبارت اند از:

• پیشگیری با مدیریت زراعی و بهداشتی گیاهی
• آيش يک ساله تا 90% جمعيت نماتد را كاهش داده و باعث افزايش محصول تا میزان 50% می‌شود.
• تناوب2سال به همراه كشت گياهان غيرميزبان یک ساله
• تقويت خاك با كودهاي شيميايي وكشت زود و به موقع باعث مقاومت گياه به آنها مي شود

 

علائم خسارت نماتد زخم روی ریشه گندم

نماتد سیستي غلات

اين نماتد پارازيتي داخلي، غيرمهاجر و يكي از پاتوژنهاي با انتشار جهاني است. در ايران در يزد، ساوه، كرمانشاه، ايلام، لرستان و كرج مشاهده شده است.

علائم این بيماري روي اندامهاي هوايي عبارتند از زردي، كم رشدي، كوتولگي كه اغلب با علائم بيماريهاي فيزيولژيكي از جمله كمبود مواد غذايي اشتباه مي شود. علائم در اندام زيرزميني عبارتند از ضخيم شدن ، پيچيدگي و افزايش ريشه‌هاي فرعي. پیشگیری و کنترل شامل تناوب زراعي و استفاده از ارقام مقاوم است.

علائم خسارت نماتد سیستي روی بوته و ریشه گندم

بيماري باكتريايي نواري گندم و جو

در ايران در استان‌هاي فارس، كرمان، خراسان رضوي، تهران ، همدان ، كرمانشاه، چهارمحال بختياري، كردستان ،آذربايجان شرقی، غربي و لرستان مشاهده شده و استان‌های هرمزگان، يزد، اصفهان، ايلام، مركزي زنجان و قزوین مشكوك به آلودگي ميباشند. در اثر اين بيماري دانه‌ها چروکيده و كيفيت آنها كاهش مييابد. خسارت اي بيماري متاثر از درصد آلودگي برگ ها بويژه برگ پرچم ميباشد.

علائم بيماري ابتدا بصورت لكه‌هاي كشيده، باریک و آبسوخت روي برگ ظاهر می‌‍‌شود. در شرايط مرطوب، روي لكه‌ها ترشحاتي عسلي رنگ توليد مي‌شود. اين ترشحات در حضور باران ، شبنم يا آب آزاد موجود در سطح گياه به صورت قطره‌های زرد رنگ و يا صفحات نازك براق در سطح لكه‌ها ظاهر مي شوند. گاهي لكه‌ها از نوك برگها به سمت قاعده برگ گسترش يافته و توسعه بيماري گاهي از بخش مياني برگ آغاز ميشود. پس از مدتي مركز لكه‌ها به بافت مرده و رنگ قهوه‌ای در می‌آیند.

در روي سنبله ظهور علائم اغلب بصورت لكه‌هاي قهوه‌ای آبسوخت تا تيره و سياه، روي تمامي يا بخشي از پوشينه‌هاي سنبل ظاهر ميشود كه گاهي ممكن است با علائم ساير بيماريها يا عوامل محيطي اشتباه شوند.

موارد قابل توصیه جهت کنترل زراعی عبارت اند از:

• آيش يا تناوب زراعي با محصولاتي به جز خانواده گندميان
• استفاده از بذور سال و تهيه شده از مزارع عاري از آلودگي
• مبارزه با علف هاي هرز خانواده گندميان
• انتقال ايمن بقاياي گياهي مزارع آلوده

علائم بیماری نواری باکتریایي گندم

علف هرز

مهمترین گونه‌های علف هرز و نحوه مبارزه با آنها را در این مقاله از مجله کشاورزی اگروتک بخوانید.