فهرست مطالب
معرفی
ضدعفونی بذور یکی از مهمترین عملیات قبل از کاشت است. بذر کشت شده باید سالم، قوی و بدون آلودگی به آفات، بیماری‌ها و تخم علف‌های هرز باشد. همچنبن یکی از روش‌های افزایش کیفیت بذر، بوجار کردن بذر است. بوجاری و تمیز کردن بذر، بعد از خشک کردن آنها صورت می‌گیرد و به منظور جداکردن بذر علف‌های هرز و مواد زائد و بذر ناسالم انجام می‌شود. با توجه به افزایش جمعیت و نیاز به تولید محصولات کشاورزی به ویژه محصولات استراتژیک همچون غلات و اهمیت افزایش کمیت و کیفیت تولید محصولات زراعی ضدعفونی بذور اهمیتی دو چندان یافته است.
روش‌های ضدعفونی
روش‌های مختلف ضدعفونی بذور عبارت اند از:
روش بشکه‌های دوار
بذر و مواد ضدعفونی کننده به نسبت مناسب در یک بشکه قرار می‌گیرند و توسط یک دسته چرخانده می شوند.
روش بیل و پارو
ابزار و وسایلی که در این روش استفاده می‌شود: پارو یا بیل، زیرانداز و سطل است. پس از ضدعفونی بذر به این روش، بذر را زیر پوشش مناسبی قرار داده یا اینکه داخل کیسه ریخته شود. این روش برای بذرهای کم و محدود است.
ضدعفونی با ماشین بوجاری
استفاده از دستگاه بوجاری بهترین روش ضدعفونی بذر است. در این روش مقدار مشخصی از ماده ضدعفونی کننده باید در مخزن دستگاه وجود داشته باشد. بنابراین کنترل و دقت دستگاه در این روش مهم است.
جوانه‌زنی بذر و عوامل مؤثر بر آن
عوامل بیماری زا که در بذر وجود دارند سبب کاهش کیفیت آن ها می‌شوند. این عوامل می‌توانند جوانه زدن بذر را به خطر بیندازند و یا سبب ایجاد بیماری در گیاهچه شوند. درصورت وجود بذر ناسالم و حاوی عوامل بیماری‌زا، محصول کاهش می‌یابند به همین دلیل ضدعفونی بذر ضروری است. بذرها باید فاقد ذرات خارجی مانند خاک، بذر سایر گونه‌ها و بخش‌های غیر از بذر باشند. عوامل بیماری‌زا مانند باکتری، ویروس و قارچ نیز که هر یک از این‌ها موجب آلودگی بذر شده و باید ضدعفونی بذر انجام گردد.
عوامل بیماری‌زا در بذر
هر یک از عوامل بیماری‌زا توانایی کاهش کیفیت بذر را دارند. شرایط آب و هوایی و خصوصیات خاک در هر منطقه میزان شیوع نوع خاصی از باکتری، ویروس یا قارچ را تعیین می‌کند. البته مهمترین عوامل تاثیرگذار بر نوع بیماری، دما و رطوبت منطقه می‌باشد.
نکاتی درمورد ضدعفونی بذر
- استفاده خیلی زیاد از مواد ضدعفونی کننده سبب کاهش جوانه زنی بذر می‌شود. همچنین کم بودن مقدار ماده ضدعفونی کننده نیز تاثیری بر روی عوامل بیماری‌زا ندارد. استفاده نادرست از تجهیزات ضدعفونی بذر نیز به بذرها آسیب می‌رساند.
- درگذشته ضدعفونی بذر توسط محلول آب آهک یا آب نمک انجام می‌گرفت.
- مواد ضدعفونی کننده جایگزین مناسبی برای سموم و قارچ کش‌های شاخ و برگ جهت کنترل آفات و بیماری های اول فصل هستند.
- ضدعفونی بذر باعث بالاتر رفتن کیفیت و کمیت محصول نهایی می‌شود. بذر و محلول ضدعفونی کننده ممکن است در تماس مستقیم با انسان و دام قرار گیرد. بنابراین تاثیر و عوارض آنها بر موجودات زنده مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- باید از محلول مناسب و کاملا بی خطر برای موجودات زنده استفاده شود. شناخت ضدعفونی کننده مناسب نیازمند بررسی میزان باقی مانده آن ماده در بذر و تاثیرات آن بر انسان و حیوان است به عبارت دیگر ضدعفونی کننده‌ای مناسب است که علاوه بر از بین بردن عوامل بیماری‌زا، برای انسان و حیوان خطرناک نباشد.
- جهت اخذ نتیجه بهتر بذر حداقل 48 ساعت به صورت آغشته به سم در کیسه باقی بماند.
- عدم نگهداری بذور ضد عفونی شده به مدت طولانی و در شرایط نامطلوب انبار(به علت محدود بودن مدت زمان اثر سم) توصیه می‌گردد.
نکات ایمنی
نکات ایمنی که کشاورز در زمان ضدعفونی باید مد نظر داشته باشد شامل موارد ذیل می‌شود:
- هنگام ضد عفونی از دستکش و ماسک استفاده کرده و جلوی دهان و بینی با پارچه تمیزی پوشانده شوند.
- پس از پایان عمل ضد عفونی دست و صورت با آب و صابون شسته شود.
- بذر ضد عفونی شده را از دسترس اطفال و حیوانات دور نگه دارید.
- از بذر ضد عفونی شده جهت آرد و علوفه حیوانات و مصارف دیگر(غیر از کاشت ) استفاده نگردد.
- بذر های ضد عفونی شده در معرض هوای آزاد قرار نگیرد.
