فهرست مطالب
مقدمه
شپشک آردآلود انگور با نام علمی Planococcus ficus از جمله آفاتی است که در اکثر مناطق کشت انگور در ایران انتشار دارد. از عوامل مهم تغییر جمعیت این آفت در نقاط مختلف کشور، می‌توان به تغییرات شدید دما، رطوبت و بارندگی‌های پراکنده در فصل بهار و فعالیت دشمنان طبیعی اشاره کرد. دمای مناسب برای رشد و نمو این آفت بین 23 تا 27 درجه سانتی‌گراد است.
مناطق انتشار
شپشک آردآلود یکی از آفات مهم انگور در مناطق مدیترانه‌ای، آفریقای جنوبی، پاکستان و آرژانتین است. این آفت در بعضی از مناطق دنیا مثل اسپانیا، ناقل بیماری ویروسی پیچیدگی برگ انگور است. در ایران نیز شیوع این آفت در تاکستان‌های مناطق مختلف کشور گزارش شده است.
گیاهان میزبان
شپشک آردآلود انگور دامنه میزبانی وسیعی دارد ولی انگور میزبان اصلی آن است.
شکل شناسی
شپشک آردآلود انگور دارای دو شکل جنسی است. حشرات بالغ ماده، بدون بال و زرد کمرنگ بوده و دارای بدنی نرم، بیضی شکل و تخت با حلقه‌های مشخص و رشته‌های جانبی کوتاه هستند. طول حشره بالغ ماده 5/5 میلی‌متر و عرض آن حدود 5/3 میلی‌متر است. یکی از صفات شپشک آردآلود، ترشح مواد مومی است که به‌وسیله انواع مختلف منافذ و مجاری که سطح بدن را می‌پوشاند، تولید می‌شوند که نقش مؤثری در حفاظت بدن از عوامل محیطی دارد. حشرات بالغ نر این شپشک به رنگ زرد لیمویی و دارای یک جفت بال سفید و یک جفت دنباله بلند در انتهای بدن هستند.
ماده غیر متحرک و نر بالدار، تخم و پوره‌های شپشک آردآلود انگور
زیست‌شناسی
این آفت در مناطق سرد به‌صورت پوره در زیر پوست تنه، خصوصأ در محل طوقه و روی ریشه‌های درخت یا علف‌های هرز زمستان‌گذرانی می‌کند. در مناطق گرم‌تر در فصل زمستان می‌توان تمام مراحل رشدی آفت را در قسمت‌های مختلف درخت مشاهده کرد.
مراحل مختلف زیستی شپشک آردآلود در زیر پوستک تنه انگور (سمت راست بالا) و حشرات بالغ ماده زمستان گذران زیر پوستک‌های ناحیه طوقه و تنه انگور (سمت چپ بالا و تصویر پایین)
افزایش جمعیت حشرات ماده بالغ و پوره‌های شپشک در تاکستان‌ها تقریبأ از اردیبهشت شروع و تا بعد از برداشت انگور در اواخر تابستان ادامه دارد. مورچه‌ها در انتقال مراحل زیستی آفت از اماکن زمستان‌گذران به روی اندام‌های هوایی و همچنین در طول فصل رشد نقش مهمی دارند.
کلنی شپشک آردآلود انگور و استقرار در کنار جوانه انگور و وجود عسلک و جلب مورچه‌ها
نحوه خسارت
حشره ماده شپشک آردآلود خسارت‌زا بوده و از شیره گیاهی در قسمت‌های مختلف درخت شامل برگ، میوه، شاخه و تنه تغذیه می‌کند. حشره نر فاقد قطعات دهانی بوده و فقط 1 تا 3 روز زندگی کرده و تغذیه نمی‌کند. استقرار پوره‌ها و ماده‌های بالغ شپشک در محل انشعاب شاخه‌ها، بندها، کنار جوانه‌ها، برگ، میوه، تنه و حتی ریشه درخت انگور است.
خسارت آن‌ها در اثر تغذیه پیوسته از شیره گیاه موجب بدشکلی، توقف رشد، کوتولگی و زردی شاخ و برگ در محل تغذیه، ریزش زودهنگام برگ‌ها و خشکیدگی خوشه‌ها می‌شود. این آفت مقادیر زیادی عسلک ترشح می‌کند که باعث توسعه قارچ فوماژین و دوده و جلب مورچه‌ها می‌شود که سبب کاهش میزان فتوسنتز گیاه و تشدید میزان خسارت می‌شود.
خسارت شپشک آردآلود انگور در برگ انگور
خسارت شپشک آردآلود انگور در تنه انگور
خسارت شپشک آردآلود انگور در خوشه انگور (بالا) وجود عسلک و فضولات چسبنده آفت و جلب مورچه‌ها (پایین)
دستورالعمل کنترل و مدیریت
کنترل زراعی و بهداشت گیاهی
- ترویج کاشت و حفظ گیاهان زینتی داخل و اطراف باغ به‌منظور تأمین منابع غذایی مورد نیاز دشمنان طبیعی و استقرار آن‌ها در تاکستان‌ها
- کنترل علف‌های هرز
- اجرای عملیات هرس سبز با تمرکز بر شاخه‌های آلوده به شپشک در بهار به منظور کاهش انتشار آلودگی
- تقویت درختان با کودهای آلی و معدنی
- آبیاری مناسب
- روغن‌پاشی بهاره (کاربرد روغن زمستانه سبب تلفات این آفت نمی‌شود)
- شخم خاک در اوایل بهار جهت تخریب لانه مورچه‌ها
- عدم انتقال ادوات کشاورزی از باغ‌های آلوده به دیگر باغ‌ها
- جمع‌آوری بقایای گیاهی آلوده به‌طور مستمر
- ضدعفونی قلمه‌ها قبل از کاشت
کنترل شیمیایی
در فهرست سموم مجاز کشور هیچ آفت‌کشی برای کنترل شیمیایی این آفت ثبت نشده است.
