فهرست مطالب
خاکورزی چیست؟
به عملیاتی که باعث بهم زدن خاک در هنگام کاشتن، مدیریت یا برداشت محصول میشود، خاکورزی گفته میشود.
خاکورزی و تأثیرات آن در بهبود حاصلخیزی خاک
خاکورزی، عملیات مکانیکی است که بهمنظور آمادهسازی زمین برای کاشت گیاهان انجام میگیرد. زیرا خاک کشاورزی در اثر گذشت زمان سفت میشود، بنابراین برای کاشت باید آن را نرم و هموار نمود، طوری که بستر مناسبی برای کاشت بذر شود. بهعبارت دیگر عملیات قبل از کاشت را خاکورزی مینامند. وقتی خاک سفت میشود، درخاک لولههای عمیق باریکی (لولههای موئینه) بهوجود میآید که رطوبت از این مسیر به سطح خاک آمده و تبخیر میشود.
برای جلوگیری از این کار باید چند سانتیمتر از سطح خاک بریده و خرد شود تا راهها قطع شوند. حفظ رطوبت خاک از اهمیت بهسزایی برخوردار است. در حقیقت، در مرحله خاکورزی با به هم زدن خاک و نرم کردن آن محیط مناسبی برای استقرار و سبز شدن بذر، رشد و گسترش ریشه، فراهم میشود. در ضمن اگر عملیات خاکورزی بهطور صحیح و در زمان مناسب انجام گیرد، ساختمان خاک بهبود یافته، رطوبت خاک حفظ و نگهداری میشود.
همچنین، تهویه خاک به خوبی انجام شده، نفوذپذیری خاک افزایش پیدا میکند، علفهای هرز، آفات و بیماریهای گیاهی کاهش خواهد یافت. عملیات خاکورزی با ابزارهای متفاوت موجب کندن خاک، برگرداندن آن و یا مخلوط کردن بخشی از آن در طی یک یا چند مرحله میشود. در خاکورزی اولیه خاک را به قطعات نسبتأ درشت تقسیم کرده و سپس آن را خرد و بهطور کامل یا جزئی زیر و رو کرده که به این عملیات شخمزنی میگویند. عملیات شخمزنی بایستی در شرایط مناسب از نظر رطوبت یا گاورو بودن خاک و شرایط آب و هوایی مناسب در زمان شخم، باتوجه به نوع گیاه و عمق کاشت انجام شود.
انواع خاکورزی
خاکورزی در کشاورزی بر اساس کاربرد آن به ۲ نوع تقسیمبندی میشود:
- اولیه
- ثانویه
خاک ورزی اولیه: شامل گاوآهن زدن زمین کشاورزی با هر نوع آن (بشقابی، برگرداندار) که با هدف شخمزدن زمین و برگرداندار کردن آن بعد از برداشت محصول است که میتواند به نرم کردن خاک،کنترل علف هرز و هموار کردن خاک کمک کند.
خاک ورزی ثانویه: شامل اقداماتی از قبیل دیسکزدن، مالهکشی، زیرشکن، ایجاد فاروئر و غیره است که هدف آن نرم کردن بیشتر خاک، تسطیح، مخلوط کردن کودها و کانالکشی نهایی است.
مزایای خاکورزی
- خرد کردن کلوخهها
- بالا بردن ظرفیت نگهداری آب
- حفظ ساختمان خاک
- افزایش تهویه خاک
- کاهش علفهای هرز
- بهبود قابلیت جذب عناصر غذایی توسط گیاه
معایب خاکورزی
- از بین رفتن ساختمان خاک براثر خاکورزی زیاد
- ایجاد رواناب
- سفت شدن زمین کشاورزی
- از بین رفتن ریزموجودات مفید خاک
تأثیرات منفی خاکورزی مکرر بر روی خاک
ویژگیها و شاخصهای زیادی در مورد کیفیت خاک وجود دارد، از جمله تراکم، منافذ مناسب خاک و ظرفیت نگهداری آب، میزان نفوذپذیری خوب خاک و مقدار مواد آلی و موجودات زنده مفید موجود در خاک.
خاکورزی مکرر ممکن است بر روی تمام خصوصیات بالا تأثیر منفی بگذارد.
از آنجایی که خاکورزی خاک را میشکند، ساختار خاک را از بین میبرد، باعث بروز رواناب سطح و فرسایش خاک میشود. همچنین بدون باقیمانده محصولات، ذرات خاک به راحتی جابجا می شوند و به بیرون منتقل میشوند. میزان از بین رفتن خاک درمزارع ارتباط مستقیمی با ساختار خاک، میزان باقیمانده محصول در سطح خاک و شدت عملکرد دارد.
کیفیت شخم با بیل بسیار خوب بوده و هدف از شخم را به خوبی تأمین میکند ولی کند بودن کار و گران بودن مزد کارگر مانع میشود که در زمینهای بزرگ مورد استفاده قرار گیرد. اگر شخم دستی به دقت انجام شود یکی از مفیدترین شخمها خواهد بود.
