نیتروژن (N) يكي از مهمترين عناصر غذايي و عامل كليدي در دستيابي به عملكرد مطلوب در محصولات می باشد. نيتروژن در گياهان بالاترين غلظت را داشته و گلوگاه رشدی گیاه به شمار می رود و نقش مهمي در افزايش عملكرد کمی و کیفی دارد؛ بطوري كه كمبود آن بيش از ساير عناصر غذايي عملكرد گیاه را محدود مي‌كند .كمبود ازت به وسيله زرد شدن برگ‌ها و كاهش رشد مشخص مي‌شود . براي توليد اقتصادي محصولات مختلف و تأمين نياز غذايي جامعه، مديريت نيتروژن از اولويت ويژه‌ااي برخوردار است.
نيتروژن در ليتوسفر، اتمسفر، هيدروسفر و بيوسفر وجود دارد.
منبع اصلي نيتروژن كه به وسيله گياهان مصرف مي‌شود گاز ازت اتمسفر است كه حدود 78 درصد آن را تشكيل مي‌دهد . تغيير شكل و تبديل نيتروژن از يك حالت به حالت هاي ديگر اساس چرخه نيتروژن را تشكيل مي‌دهد. به عنوان مثال گاز ازت اتمسفر با عدد اكسيداسيون صفر به وسيله رعدوبرق به اكسيدهاي گوناگوني تبديل شده و سرانجام به نيترات با عدد اكسيداسيون +5 تبديل گرديده و همراه باران به سطح مي‌رسد و به وسيله گياهان جذب مي‌شود.
همچنين گاز ازت از طريق تثبيت زيستي به آمونيوم با عدد اكسيداسيون 3+ تبديل مي‌گردد و آمونيوم در واكنش‌ها بيو شيميايي گوناگون در گياه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. با تجزیه بقایای گیاهی و آزاد شدن نيتروژن آن ها به وسيله میکروارگانیسم‌ها این عنصر به فرم نيترات تبديل مي‌شود. در شرايط غيرهوازي، نيترات مي‌تواند به انواع اكسيدها احيا شده و سرانجام به صورت گاز ازت درآيد . چرخه نيتروژن بسيار پيچيده است و به وسيله عوامل متعددي تحت تأثير قرار مي‌گيرد.
شكل‌هاي نيتروژن خاك
اقليم، رطوبت، پو شش گياهي و فعاليت موجودات ذره بيني خاك در ميزان نيتروژن خاك نقش دارند . به طور كلي نيتروژن در خاك به سه صورت عنصري، معدني و آلي وجود دارد . نيتروژن عنصري به صورت گاز N2 در هواي خاك موجود است.
شکل هاي معدني نيتروژن خاك شامل NO ، N2O ، NO2- ، NO3- ، NH4 + است . از نظر حاصلخيزي خاك شكل‌هاي NO2- ، NH4+ و NO3- بيشترين اهميت را دارند . اين شکل ها از تجزيه هوازي ماده آلي خاك و يا از افزودن كودهاي گوناگون تجاري به خاك ايجاد مي‌شوند. N2O و NO نيز اهميتي منفي دارند زيرا شكل هايي از نيتروژن هستند كه از طريق نيترات زدايي از خاك از دسترس گياه خارج مي‌شوند.
بيشتر از 90% ازت لایه‌های سطحی بیشتر خاک‌ها به صورت ازت آلی می‌باشد. اهميت ازت آلي از جنبه حاصلخيزي خاك كاملا مشخص شده است.
مقدار قابل توجهي از نيتروژن آلي خاك شامل پروتئين‌ها، اسيدهاي آمينه آزاد، قندهاي آمين دار و ساير تركيبات كمپلكس و عموما ناشناخته هستند. بخشي از نيتروژن آلي نيز به صورت تركيبات رس – هوموس است كه در برابر تجريه مقاوم هستند.
نيتروژن در ميان اتمسفر، خاك، گياه و موجودات زنده در گردش است.
ادامه دارد…..
