فهرست مطالب
معرفی
بیماری پاخوره گندم جز بیماری‌های ریشه، طوقه و قاعده ساقه گندم می‌باشد. عامل بیماری قارچ خاکزی Gaeumannomyces graminis است. سه واریته برای این گونه شناخته شده است. روی گندم و جو، G.graminis Var.avenae و روی یولاف و روی برخی علفهای گندمیان G.graminis Var.graminis بیماری‌زا است.
نشانه‌های بیماری پاخوره گندم
عامل بیماری به صورت ساپروفیت روی باقیمانده گیاهی آلوده، یا به صورت انگلی روی علفهای هرز گرامینه موجود در مزرعه باقیمانده و منبع اصلی زادمایه (اینوکلوم) برای کشت بعدی گندم یا جو می‌باشد.
مزارع آلوده معمولا تا قبل از تشکیل خوشه فاقد علائم مشخص بیماری بر روی اندامهای هوائی گیاه بوده، پس از تشکیل خوشه بتدریج علائم بیماری ظاهر می‌شود. علائم بارز بیماری به صورت سیاه و براق شدن ریشه‌ها، طوقه و بخش‌های پایین ساقه، سخت و شکننده شدن ریشه‌ها، سفید و عقیم شدن سنبله در بوتههای دارای شدت بالای بیماری و کوتاه شدن ارتفاع بوتههای بیمار می‌باشد.
سنبله‌ها دارای دانه‌های چروکیده شده و در اثر رشد قارچ تیره رنگ می‌گردند. بوتههای آلوده به آسانی از خاک بیرون آمده یا از محل طوقه می‌شکنند، ولی در صورت رطوبت زیاد در فصل رشد، سیاه شدگی ریشه‌ها به سمت طوقه و قاعده ساقه ادامه می‌یابد و در این قسمتها پوشش میسلیومی سطحی تیره و درخشنده‌ای، ساقه تا سطح زیر غلاف برگ را می‌پوشاند. ساقه‌های بیمار در قاعده ضعیف و گاهی ممکن است کج شده و روی زمین بیفتند.
گاهی علائم بیماری در مرحله پنجه زنی و قبل از به ساقه رفتن (اواخر اسفند ماه یا اوایل فروردین در مناطق معتدل) به صورت زردی، کم رشدی و مرگ گیاهچه‌های گندم مشاهده می‌شود. وجود پلاکتهای سیاه رنگ براق قارچ در پای ساقه بوتههای آلوده گندم (بعد از ظهور خوشه)، بخصوص در شرایط رطوبتی بالا، از مشخصات منحصر به فرد این بیماری بوده که با برداشتن غلاف پایین‌ترین برگ روی ساقه به خوبی قابل مشاهده است. بیماری پاخوره عموما در مزارع آبی، و در مناطق با بارندگی سالیانه بالای 700 میلیمتر در مزارع دیم نیز اتفاق میافتد.
چرخه بیماری پاخوره گندم
ریسه‌ها و اندام جنسی قارچ در بوتههای بیمار و در بقایای آنها دوام می‌آورد. هر چند آسکوسپورها یا اندام جنسی از اهمیت کمتری برخوردار هستند. ریشه‌های گندم هنگام رشد در خاک، در اثر تماس با بقایای آلوده بیمار می‌شوند. آلودگی در فصل رویش اتفاق میافتد و حرارت مناسب برای آن ۲۰-۱۰ درجه سانتی‌گراد است، بنابراین در پاییز و اوایل بهار در طوقه و قاعده ساقه بیشتر پیشروی می‌کند.
مرطوبیت و قلیایی بودن خاک، شرایط مساعد برای این آلودگی است. این بیماری در خاک‌های غیر حاصلخیز و فاقد زه کشی مناسب شدت دارد و درخاکهای مرطوب و اراضی که زراعت گندم سه چهار سال پی‌درپی و بطور مستمر انجام می‌شود، شدیدتر است.
روشهای کنترل بیماری پاخوره گندم
۱- اجرای تناوب با گیاهان غیر میزبان (گیاهان دولپه‌ای مانند نخود، لوبیا و بقولات) یکی از بهترین روشهای کنترل این بیماری می‌باشد.
۲- اجتناب از آبیاری بیش از حد
۳- از بین بردن بقایای گندم و جو پس از برداشت با اجرای شخم عمیق و یا نیمه عمیق
۴- ضدعفونی بذر
۵- حذف کامل گندم های خودرو
