فهرست مطالب
عناصر غذایی گیاه
عناصر غذایی گیاه به دو دسته عناصر غذایی ماکرو (پر نیاز) و عناصر کم مصرف تقسیم می‌شود. عناصر ماکرو شامل کربن، هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، فسفر و پتاسـیم است. در این میان نیتروژن، فسفر و پتاسیم از طریق کوددهی تامین می‌شود. عناصر پر نیاز ثانویه نیز شامل کلسیم، منیزیم، گوگرد و عناصر کم مصرف یا ریز مغذی که به مقدار بسیار کم مورد نیاز هستند شامل بر، کلر، روی، مس، آهن، منگنز ومولیبدن است.
علاوه بر عناصر گفته شده خاک باید زهکشی کافی داشته باشد و تراکم و فاصله کاشت درست رعایت شده، تا اندازه غده برای برداشت مناسب شود. pH هم باید در محدوده مناسب برای حداکثر جذب قرار داشته باشد. ابتدا باید رشد رویشی به مقدار کافی انجام شود، و بعد برگ‌ها سالم بماند تا غده تشکیل شود. شوری هم نباید بیشتر از حد تحمل باشد.
توصیه کوددهی و تغذیه پیاز
نیتروژن
اقلیم، رطوبت، پوشش گیاهی و فعالیت موجودات ذره‌بینی خاک در میزان نیتـروژن خاک نقش دارند. در تغذیه با ازت، نوع خاک و آب‌وهوا در تعیین مقدار کودهای ازته مهم است.
اولین عنصر پر مصرف در این گیاه، نیتروژن است. این عنصر در افزایش جوانه‌زنی و بهبود عملیات فتوسنتز نقش اساسی دارد. گیاه پیاز به‌خصوص گل آن، به مقادیر بالایی از نیتروژن یا ازت نیاز دارد. میزان جذب این عنصر در بین عناصر دیگر در پیاز بهتر و سریع‌تر است.
استفاده نیتروژن از زمان جوانه‌زدن آغاز و در اوج مرحله رشد رویشی یعنی قبل از گلدهی و یا شروع سوخ دهی به بیشترین مقدار خود می‌رسد و از آن به بعد نیاز به نیتروژن کاهش می‌یابد.
فسفر
فسفر بیشتر در اوایل رشد برای توسعه رشد و افزایش ریشه گیاهان استفاده می‌شود. نقش فسفر در پیاز، افزایش مقاومت گیاه، رشد بیشتر ریشه و پرورش محصولی سالم است؛ بنابراین باید از همان ابتدا و پیش از کشت در برنامه کوددهی پیاز جای داده شود. میزان استفاده از این عنصر نسبت به سبک یا سنگین بودن بافت خاک متفاوت است. نشانه‌های کمبود فسفر در پیاز، تیره و کبودشدن برگ‌ها و ازبین‌رفتن ریشه‌های آن است.
پتاسیم
پتاسیم عنصری است که در افزایش میزان غده و زیادشدن حجم آن‌ها بسیار مؤثر است. بیشترین میزان نیاز به پتاسیم برای رشد غده پیاز است. در واقع بیشترین عنصری که هنگام کاشت پیاز نیاز است، پس از نیتروژن، پتاسیم است. این عنصر در تولید محصول باکیفیت اهمیت زیادی دارد.
پتاسیم (K) یک عامل مهم در روابط آبی گیاه، تشکیل دیواره سلولی و واکنش‌های انرژی در گیاه است. توصیه می‌شود که کاربردهای پتاسیم را به دو بخش تقسیم کنید: 50-30% از پتاسیم توصیه شده را قبل از کاشت و بقیه در مرحله رشد و توسعه غده پیاز استفاده شود. استفاده از پتاسیم در مرحله رشد و توسعه پیاز، اندازه و کیفیت غده پیاز را افزایش می‌دهد. سطح پایین پتاسیم، گیاهان را نسبت به آسیب سرما حساس‌تر می‌کند.
مراحل کوددهی در پیاز
بذرمال کردن
بذرمال کردن یکی از راه‌های افزایش جوانه‌زنی بذرها قبل از کاشت است. برای این منظور می‌توان از کودهای ریشه‌زا استفاده کرد تا رشد جوانه‌ها تقویت شود.
برنامه کوددهی پیاز در مرحله دو‌برگی
در این مرحله پیاز شروع به جوانه‌زنی می‌کند. همچنین از کودهای اوره که حاوی مقادیر بالایی نیتروژن هستند و کودهای فسفر بالا نیز می‌توان برای رشد بهتر و سریع‌تر جوانه‌ها استفاده کرد. همچنین مصرف کودهای 20-20-20 و هیومیک اسید نیز در برنامه کوددهی پیاز مفید به نظر می‌رسد.
کوددهی پیاز در 4 تا 8 برگی
در این مرحله از رشد پیاز عناصر ریز مغذی بسیار تأثیر دارند. در واقع خواص عناصری مانند روی و آهن در این مرحله ثابت شده هستند. می‌توانیم در برنامه کوددهی پیاز در مرحله چند برگی، کودهای کلات آهن، نیترات کلسیم و کودهای کامل 20-20-20 را جای دهیم.
برنامه کوددهی به پیاز در مرحله غده زنی و رشد آن
زمانی که غده‌ها شروع به رشد می‌کنند باید به آن‌ها مقادیر قابل‌توجهی پتاسیم برسانیم. چرا که این عنصر برای رشد بیشتر غده و بزرگ‌تر شدن آن بسیار مفید است. علاوه بر این به سایر عناصر ماکرو و میکرو یا ریزمغذی نیز نیاز داریم تا بتوانیم به رشد بهتر آن کمک کنیم و از بروز بیماری‌ها نیز جلوگیری کنیم.
کودهای پتاس بالا نیز بهترین گزینه برای این مرحله از کوددهی پیاز هستند. تمامی عناصر باید بر حسب بافت خاک و سبک یا سنگین بودن آن، میزان شوری و آهک موجود در آن و کمبودهایی که از نظر مواد مغذی دارد به آن داده شود. چرا که زیاده‌روی باعث ازبین‌رفتن غده‌ها می‌شود.
تولید پیاز خشک از زمان نشاء، نیاز به 140-170 کیلوگرم نیتروژن در هر هکتار دارد. میزان کاربرد نیتروژن بستگی به نوع خاک، بارندگی، آبیاری، جمعیت گیاهی و روش و زمان کاربرد دارد. معمولاً توصیه می‌شود 25-30% از میزان نیتروژن توصیه شده را قبل از کاشت به خاک اضافه کنند. کمبود نیتروژن موجود به‌شدت باعث کاهش رشد می‌شود. از طرف دیگر، نیتروژن بیش از حد نیز باعث تولید گیاهان آبدار می‌شود که بیشتر در معرض آسیب‌های یخ‌زدگی و بیماری قرار دارند و تمایل به تولید ساقه‌های گل دارند. کوددهی سنگین نیتروژن همچنین خواص ذخیره‌سازی پیازها را بدتر می‌کند. در نهایت، نیتروژن اضافی در اواخر فصل رشد باعث تأخیر در بلوغ و ایجاد دوقلوزایی می‌شود.
