فهرست مطالب
مقدمه
برخی از کودها شامل عناصر پرمصرف گیاه یا ماکرو المنت و برخی نیز شامل عناصر کم مصرف گیاه هستند. عناصر پرمصرف (ماکرو) شامل ازت، فسفر، پتاس، کلسیم و منیزیم هستند. همچنین عناصر کم مصرف (میکرو) شامل آهن، روی، منگنز، مس و بر میشود. به کودهایی که مجموع عناصر فوق را به نسبت متناسب داشته باشد کود کامل اطلاق میشود.
ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف حاوی یک عنصر، بسیار متفاوتند. این تفاوتها در مورد نحوه مصرف، میزان مصرف، زمان مصرف و اثربخشی کودها مطرح هستند.
کودهای عناصر پرمصرف (ماکرو)
کودهای ازت
ازت به فرمهای نیترات، آمونیم و اوره قابل جذب گیاه است. نیترات آمونیم ۳۳ درصد ازت داشته و هر دو فرم ازت آن قابل جذب گیاه هستند. نیترات چون دارای بار منفی است جذب کلوئیدهای خاک نشده و در معرض شستشو از خاک قرار میگیرد. اما آمونیوم چون دارای بار مثبت است جذب کلوئیدهای خاک میشود.
اوره رایجترین نوع کود ازت در ایران است. اوره از ترکیبات آلی بهشمار رفته و به همین فرم قابل جذب گیاه است. نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم درصد ازت کمی داشته و کمتر بهعنوان منبع کود ازت در خاک مصرف میشوند.
کودهای فسفر
غالباً درصد فسفر کودهای شیمیائی را بهصورت درصد اکسید فسفر بیان میکنند. قسمت اعظم کودهای فسفره که به خاک داده میشود بهوسیله کلسیم در خاکهای قلیائی و بهوسیله آهن و آلومینیم در خاکهای اسیدی تثبیت میشود. معمولاً کودهای فسفرهای که به خاک داده میشود در سال اول بهصورت قابل جذب گیاه باقی میماند و بخش کمی نیز طی سالهای آینده قابل جذب گیاه میشود.
چون میزان محلول بودن و حرکت کود فسفره در خاک بسیار محدود است میبایست کودهای فسفره را قبل از کاشت به خاک داد و آنها را مستقیماً در نزدیک ناحیه توسعه ریشه قرار داد. حداکثر میزان حلالیت فسفر در pH 6 الی 6.5 مشاهده میشود. بنابراین رساندن pH خاک به این حدود میتواند در افزایش حلالیت و جذب فسفر مؤثر باشد. تغییر pH خاک در خاکهای اسیدی با اضافه کردن آهک و در خاکهای قلیائی با اضافه کردن گوگرد یا کودهای اسیدی انجامپذیر است.
کودهای پتاسیم
کمبود پتاسیم بیشتر در خاکهای اسیدی و خاکهای شنی دیده میشود، اما کمبود آن در سایر خاکها تحت شرایط آبیاری و برداشت مقدار زیادی محصول (بهخصوص یونجه) نیز مشاهده میشود. اغلب کودهای پتاسیم در آب محلول هستند.
- کلروپتاسیم دارای مقدار زیادی پتاسیم (۶۰ تا ۶۲ درصد) است با این حال مصرف کلرورپتاسیم در مواردی که به مقدار زیادی پتاسیم نیاز است چندان مطلوب نیست، زیرا احتمال مسمومیت ناشی از فراوانی کلر پیش میآید.
- نیترات پتاسیم دارای ۴۴% اکسید پتاسیم است، اما کودی گران قیمت محسوب میشود.
- سولفات پتاسیم معمولترین کود پتاسیم است که در زراعت مصرف میشود.
کودهای کلسیم و منیزیم
کلسیم و منیزیم کمتر بهعنوان کود مصرف میشوند، زیرا کمبود آنها در بسیاری از خاکها (به استثنای خاکهای نواحی مرطوب) دیده نمیشود. خاکهای نواحی مرطوب اسیدی بوده و برای اصلاح آنها از کلسیم و منیزیم استفاده میشود.
کودهای عناصرکم مصرف(میکرو)
در خاکهای نواحی خشک کمبود آهن، مس، منگنز و روی و در خاکهای نواحی مرطوب کمبود مولیبدن، کلر و بر محتمل است. گاهی نیز مقدار زیادی کلر و بر در خاکها و آب آبیاری نواحی خشک وجود داشته و میتوانند باعث مسمومیت گیاه گردند.
در صورتی که این کاتیونها بهصورت ترکیبات معدنی به خاک داده اضافه شوند میبایستی بهصورت نواری در خاک قرار داده شوند و یا همراه با کودهای دارای خاصیت اسیدی به خاک اضافه گردند. در صنعت این کاتیونها را با مواد کلاتکننده ترکیب و آنها را بهصورت غیر قابل تثبیت در آوردهاند. کلاتها به سهولت در خاک حرکت کرده و عنصر را در دسترس گیاه قرار میدهند.
کودهای شیمیایی موجب تقویت رشد گیاه میشوند و از طریق فرایندهای شیمیایی این کودها تولید میگردند انواع زیادی از کودهای شیمیایی وجود دارند که به شکلهای پودی، گرانول و مایع تولید میشوند.
